قىزعانىش ناقتىلى سەبەپتەرمەن ەمەس، ويدان شىعارىلىپ، ادامنىڭ قيالى ارقىلى تۋىنداسا، ول اۋىر كۇيگە تۇسىرەدى. ەگەر ادام، قىزعانىش ساندىراعىمەن اۋىرسا ول ادەتتە ءوزىنىڭ جاعدايىن دۇرىس باعالاي الماي، ءوز قىزعانىشىنىڭ سەبەپتەرىن ءوزى ويدان شىعارعاندىعىن دا تۇسىنبەيدى. ءوز ايەلىن نە سەبەپتەن قىزعانعانىن جاقسى ءتۇسىنىپ، بىلگەن ادامدى مىسالعا الۋعا بولادى. ول ءوزىنىڭ ايەلىن قىزعانۋعا سەبەپتەردى ءوزى ويلاپ تاپقان، ايەلىم دە ماعان ادال بولماۋى مۇمكىن دەگەن سوزىلمالى ويلارىنان ارىلا الماعان. ول ايەلىنە دەگەن كۇدىكتەنۋلەرىن ۇرىس-كەرىس ارقىلى شىعارۋدى ءجون كورىپ، ءوز بويىنا جينالىپ قالعان تەرىس ەموسيالاردان ارىلۋعا تىرىسقان.
قانداي دەڭگەيدە بولماسىن قىزعانىش سەزىمىن بارلىق ادامدار باسىنان وتكەرەدى. ەگەر ءسىز ءوز كۇيەۋىڭىزدىڭ قىزىعۋشىلىعىمەن ساناسىپ، وعان تولىق ەركىندىك بەرسەڭىز، ءسىز ونى وزىڭىزگە باۋراپ الاسىز جانە ورتاق سەنىمدىلىكتى ورناتاسىز. ەگەر ءسىز ونىڭ ءار قادامىن اڭدىپ وتىرساڭىز، وندا ول ءسىز تاراپىنداعى قىسىمدى سەزىپ، ىشتەي قارسىلاسۋى مۇمكىن. وسى قارسىلاسۋ رەاكسياسى مىنەز-قۇلقىن مۇلدە تەرىس جاققا وزگەرتۋى ىقتيمال. ەسىڭىزدە بولسىن، ءوز كۇيەۋىڭىزدىڭ مىنەز-قۇلقىن ۇنەمى اڭدىپ وتىرۋدىڭ سالدارىنان اراقاتىناسىڭىزدى بۇزىپ، اجىراسۋعا دەيىن باراسىز. نلپ-شىلاردىڭ (نەيرو لينگۆيستيكالىق باعدارلاما) ايتۋى بويىنشا: «سىزدەن الىنعان رەاكسيا – بۇل ءسىزدىڭ كوممۋنيكاسياڭىزدىڭ ناتيجەسى».
ادامدار ءبىر-بىرىن ءارقاشان دا قىزعانعان، جاقىن ادامىنان ايىرىلىپ قالامىن با دەگەن قورقىنىشتان، وزىنە باعىنىشتى ەتۋگە تىرىسۋدىڭ سالدارىنان ءبىرىن-بىرى ولتىرۋگە دەيىن بارعان. قىزعانىشتى جويۋ مۇمكىن ەمەس، ءبىراق ونى ءوز اقىلىمىزعا باعىندىرۋ ءارقايسىمىزدىڭ قولىمىزدان كەلەدى. قىزعانىشتىڭ بۋىرقانعان كورىنىسى تەك دەنساۋلىققا زياندى عانا ەمەس، سونىمەن قاتار ول يماندى دا السىرەتەدى. كىم كوپ قىزعانادى؟ وزدەرىنە سەنىمسىز، بىرەۋلەرگە تاۋەلدىلەر قىزعانشاق كەلەدى. سول سەكىلدى وزىنە سەنىمدىلىگى جوعارى، باسقالارنىڭ وزىنە باعىنىشتى بولۋىن قاجەت دەپ سانايتىندار دا قىزعانشاق بولادى.
قىزعانىش اعاسى مەن ءىنىسى اراسىنداعى باقتالاستىقتان دا كورىنىس تابادى. بالالىق شاقتا ءسابي اتا-انانىڭ مەيىرىمى مەن پەيىلىنە جەتكىلىكتى يە بولسا، وسە كەلە ءوز بويىنداعى قىزعانىش سەزىمىن جەڭە الادى. ەرەسەك ادامنىڭ قىزعانىشى – بۇل بالالىق شاقتا قالىپتاسقان مىنەز-قۇلىق مودەلى. ءۇش جاستان اسقان بالالار ءۇشىن شەكتەن تىس قاداعالاۋ مەن اسا قامقورلىق قاتە تاربيە بولىپ ەسەپتەلەدى. بالا تاربيەسىنە جوعارى تالاپ قويۋشى، مازاسىز اتا-انا بالاسىنىڭ وزىندىك «مەنىنىڭ» دۇرىس قالىپتاسۋىنا زيانىن تيگىزەدى. وسىنداي ورتادا وسكەندەردىڭ قىزعانىشى كوپ بولادى.
سۇيەتىن ادام قىزعانادى. ارينە قىزعانۋ ءسىزدىڭ سول ادامعا قىمبات ەكەنىڭىزدى بىلدىرەدى، ءبىراق ول ءارقاشاندا ماحاببات بولا المايدى. قىزعانىش سەزىمىن جاساندى تۇردە تۋدىرۋ مۇمكىن ەمەس. ەرلى-زايىپتىلار بىر-بىرىنە دەگەن باۋىرمالدىق، سەنىمدىلىك سەزىمدەرى جاندانعان سايىن قىزعانىش ازايا تۇسەدى. ماحاببات پەن كۇدىكتەنۋ، سەنبەۋشىلىك بىر-بىرىنە كەراعار. ەگەر ءسىزدىڭ كۇيەۋىڭىز قىزعانشاق بولسا، ونىڭ سىزگە ەموسيونالدى تاۋەلدىلىكتە ەكەندىگىن ءبىلۋىڭىز كەرەك. كۇيەۋىڭىزدىڭ قىزعانۋىنا جول بەرمەي، قاتىناسىڭىزدى سەنىمدىلىك نەگىزىنە بۇرىڭىز، كۇيەۋىڭىزگە كوبىرەك كوڭىل ءبولىڭىز.
ءوز سەزىمدەرىڭىزدى تىزگىندەۋگە تىرىسىڭىز، نەگىزسىز قىزعانىش – بۇل وتباسىلىق قاتىناستى بۇزۋدىڭ باسى. ەكەۋىڭىزدىڭ ماماندىعىڭىز جۋىق نەمەسە ءسىز ءۇي شارۋاسىنىڭ ادامى بولساڭىز، ءسىز جاي عانا كۇيەۋىڭىزدىڭ جەتىستىگىنە قىزعانىشپەن قارايتىن شىعارسىز. بۇل جاعداي اعايىندىلىر اراسىنداعى باسەكەلەستىككە ۇقسايدى. جانە ليدەرلىككە دەگەن وسىنداي قۇشتارلىق مۇلدە ورىنسىز نارسە. ەسىڭىزدە بولسىن، جاقىن ادامىڭىزدى ءوز باعدارىڭىز بەن يەلىگىڭىزگە تاۋەلدى ەتىپ، ۇنەمى كۇدىكپەن، قاتاڭ تالاپپەن قاتىناس قۇرامىن دەپ نيەتتەنبەڭىز، سەبەبى وسىنىڭ قىرسىعىنان بولاشاعى جارقىن قاتىناستىڭ بەتىن تۇمشالايسىز.
نەگىزسىز قىزعانىش ازاماتتىق نەكەدە تۇرۋشىلاردىڭ دا اراسىندا بولادى. بىرەۋى بۇل ماحابباتتىڭ ۇزاققا سوزىلعاندىعىن قالاسا، ەكىنشىسى جانىنداعى ادامىنا ەش مىندەتتى ەمەستىگىن ءبىلىپ، ءوزىن بار جاعىنان ەركىنمىن دەپ سانايدى. سوندىقتان دا ازاماتتىق نەكەدە ەمەس، زاڭدى تۇردە زاڭنىڭ الدىندا، ەڭ نەگىزگىسى اللانىڭ الدىندا بىر-بىرلەرىنە قامقورلىق، سىيلاستىق، ماحابباتپەن ءتاتۋ-تاتتى ءومىر سۇرۋگە انت بەرگەن ادامدار اراسىنداعى قاتىناس اسا تۇراقتى كەلەدى. ونداي ادامداردىڭ جۇرەگىندە يمانى بولسا، ەرلى-زايپتىلار كۇناعا، ناپسىگە جول بەرمەۋگە، ءوز ارالارىنا كىربىڭ سالماۋعا تىرىسادى. ءۋايس شوندىباي اقىننىڭ ايتۋى بويىنشا «ادامنىڭ ءناپسىسى – قاسقىر، اقىلى – قاقپان». سول قاسقىردى (ءناپسىنى) اقىلىمەن قاقپانعا ءتۇسىرىپ وتىرساڭ، ءناپسىڭنىڭ ەمەس، اقىلدىڭ ق ۇلى بولعانىڭ.
ستەنفورد ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پروفەسسورى فرەدەريك لۋسكين ءوز كىتابىنىڭ تۇساۋكەسەر راسىمىندە: «كەشىرىم، قايىرىم ادامنىڭ بويىنداعى قاتىگەزدىك، اشۋ-ىزا، دەپرەسسيا، قىزعانىشتى كەتىرەدى. ءۇمىت، سابىرلىق، وز-وزىنە سەنىمدىلىكتى تۋدىرادى»، - دەپ تۇسىندىرگەن. ەگەر ءسىز اشۋ-ىزاعا جول بەرسەڭىز جاعدايدىڭ ءمانىسىن سانالى تۇسىنۋدەن قالاسىز. كەنەتتەن تۋىنداعان اشۋ-ىزا اعزادا ادرەناليندى بولەدى، ياعني مۇنداي ساتتە ادام ءوز-وزىن باعدارلاي المايتىن بولادى. ونىڭ مىنەز-قۇلقىنان تەك اشۋ-ىزانىڭ ۇشقىنى كورىنىپ تۇرادى. قىزعانىش – قاشاندا اشۋ-ىزانىڭ قاينار كوزى. اشۋ-ىزا – يماننىڭ دۇشپانى.
نۇرگۇل ايمانبەتوۆا، پسيحولوگ
پىكىر قالدىرۋ