مۇحتار قۇل-مۇحاممەد. ارعىماق، سەنى ساقتادىم...

/uploads/thumbnail/20180116114307939_small.jpg

قازاق بالاسىنىڭ جىلقى اتاۋلىعا ەلەڭ ەتپەيتىنى سيرەك. قىلقۇيرىقتىعا دەگەن مۇنداي قۇرمەت حالقىمىزدا قانمەن، قانمەن ەمەس-اۋ سۇيەككە ءسىڭىپ، جانمەن بىتكەن قاسيەت بولسا كەرەك.

قيال شىركىننىڭ كوك دونەنىنە ءمىنىپ، الىس-جاقىن تاريحتى ەستە جوق ەسكى زامانداردان جەلدەن دە جۇيرىك بۇگىنگى كۇنگە دەيىن شولار بولساق اسپاندا اقبوزات، كوكبوزاتتار كىسىنەپ، ساناڭدا ساعىمعا ورانعان سايگۇلىكتەر جورتادى؛ تاۋدى بۇزىپ، تاس قاشاعان داۋىردەن قالعان بەلگى ىزدەسەڭ، اقتاس، كوكتاستاردىڭ بەتىنەن تاڭبالى تۇلپارلار قىلاڭدايدى؛ قولا قورىتىپ، شويىن قۇيعان كەزدەردەگى قۇم باسقان كونە قونىستاردان بابالار مۇراسىن ارشىساڭ، قولادان قۇيىلعان قازاناتتار شىعادى الدىڭنان؛ ساق، سارمات بابالارىمىزدىڭ التىندى اپتاپ، كۇمىستى كۇپتەپ، مەيماناسى تاسقان داۋىرىنەن جەتكەن جادىگەرلەردەن ارعىقازاقتىڭ التىن جالدى ارعىماقتارى ارقىرايدى؛ كوك تاڭىرگە سىيىنعان كوك تۇرىكتەر تاريحىنان تامىر تارتساڭ، مۇزداي تەمىر قۇرسانعان باتىرلار مىنگەن تۇلپارلار اۋىزدىعىمەن الىسادى؛ التىن وردا مەملەكەتىن قۇرعان كەزەڭگە قۇلاق تۇرسەڭ، اقىرعى تەڭىزگە اتتانعان دۇلدىلدەر ءدۇبىرىن ەستيسىڭ؛ بابالاردىڭ ءتىلى كاليماعا كەلىپ، باسى ساجدەگە تيگەن كەزدەن سىر تارتساڭ، پەيىشتىڭ پىراقتارى كەلەدى كوز الدىڭا؛ ۇلى دالادا قازاق حاندىعىن قۇرىپ، ۇلت بوپ ۇيىسۋ جولىنا تۇسكەن ۇلىق كەزەڭگە ۇڭىلسەڭ، «ابىلايلاپ» ۇران سالعان حان-باتىرلاردىڭ قازاناتتارى تۇياعىمەن جەر تارپيدى؛ تاسقا قاشالىپ، تەرىگە باسىلىپ، كيىزگە ورنەكتەلىپ، اعاشقا ويمىشتالىپ، تەمىرگە ناقىشتالعان سانسىز كوپ ونەر تۋىندىلارىنان ساڭلاقتار سۋىرىلادى.

ەي، ەر قازاقتىڭ بالاسى، بۇگىنگى ۇرپاقتىڭ تاقىمىندا تۋلاعان نەبىر اعىلشىن، اقالتەكە، اراب ارعىماقتارىنىڭ ۇزەڭگىسىن ۇزدىرە شىرەنىپ، كەۋدەڭدى شالقاق، ەڭسەڭدى بيىك ۇستاپ بايتاق تا بوستان ەلىڭە كوز جىبەرشى – نە كورەدى ەكەنسىڭ: كۇمىس جالدى قۇلىندار قۇلدىراڭداپ، بەلدەۋدەگى بيەلەردىڭ جەلىنى سىزدايدى؛ الامانعا تۇسەتىن اتتار تىپىرشىپ، ءۇيىرىن ۇيىرگەن ايعىرلار ازىنايدى.

بوز بيەلەر بايىرقىلاعاندا سەن دە دامىلداپ، قۇتتى مەشىن ۇيىڭە قاراي قادام باسقاندا الدىڭنان ارسالاڭداپ شىعار بالاڭدى دا «قۇلىنىم» دەپ ەمىرەنەتىنىڭدى قايتەرسىڭ. تورگە وزىپ، جارىڭ ۇسىنعان كەسەنى قولىڭا الساڭ، ساۋعا – قۋات، اۋرۋعا – ەم ساپىرىلعان سارى قىمىزدىڭ ءيسى مۇرنىڭدى جارادى؛ تاڭدايدان شىعار بابالار سۋسىنىن سىمىرە جۇتىپ، الدىنداعى تاباققا قول سوزساڭ، دەرتكە – داۋا، جانعا – شيپا قازى-قارتا، جال-جايا جاتادى توڭكەرىلىپ؛ بوي جازىلىپ، جان سەرگىگەن تۇستا دومبىراعا قول سوقساڭ، «قارا جورعا»، «تورى جورعالار» تايپالىپ، اۋەلەتىپ ءان سالساڭ، «اقباقاي»، «ماڭماڭگەر»، «تەلقوڭىرمەن» تارقاتاسىڭ كوڭىل شەرىن.

ءيا، قازاقتىڭ بار تىرلىگى ادال جار، الماس قىلىش، العىر تازى، قىران بۇركىتپەن قاتار بابالاردان قالعان جەتى قازىنانىڭ ءبىرى ءھام بىرەگەيى قاسيەتتى، قاناتتى تۇلپارلارمەن بىرىگىپ، بىتە قايناسىپ كەتكەن.

بار عۇمىرىن ارعىماقتىڭ جالىندا وتكىزگەن اتا قازاق بار تاريحىن تۇلپاردىڭ تۇياعىمەن جازعان.

ۇلتىمىزدا وتتان دا ىستىق ۇعىم بار، ول – وتان. سول وتاننىڭ تاعدىرى سىنعا تۇسكەندە بابالار ايتقان ۇرپاققا امانات بولعان قاستەرلى ۇران بار، ول – «اتتان». ونىڭ ماعىناسى «اتقا قون»، «اتقا ءمىن» ەكەنى شىعار كۇندەي شىندىق، اتار تاڭداي اقيقات.

ءومىردىڭ ءوزى – جالى كۇدىرەيگەن، كەكىلى توگىلگەن، ۇزەڭگىلەرى سارتىلداپ، اۋىزدىقتارى قارشىلداعان نەبىر قاعىلەز باس، قۇيما تۇياق، بوتا تىرسەك، قۇلان قۇيرىقتى كۇلىك مىنگەندەردىڭ الامان بايگەسى.

بۇكىل عۇمىرىن ات ۇستىندە، ارعىماق جالىندا وتكىزگەن، انا سۇتىمەن اۋىزدانىپ، جىلقى سۇتىمەن جەتىلگەن ەر قازاقتىڭ بارشا ازاماتتارىنا ءاردايىم ءومىردىڭ الامان بايگەسىنىڭ الدىندا بولۋىن تىلەيمىن!

پىكىر قالدىرۋ

قاتىستى ماقالالار