جۇڭگو ەلى قازاقتىڭ ۇلتتىق مادەنيەتىنە شىنداپ اۋىز سالا باستاعانداي. اقش- تىڭ EurasiaNet (http://www.eurasianet.org) سايتى قازاق حالقىنىڭ مۋزىكا مادەنيەتىن «جۇڭگو كوشپەندىلەرىنىڭ مۋزىكاسى» ( The music of China’s nomads ) دەگەن مازمۇندا اقپارات تاراتۋدا.
رەداكسياسى نيۋ-يورك قالاسىندا ورنالاسقان، الەمگە ورتالىق ازيا، كاۆكاز جانە تاياۋ شىعىس جانە وڭتۇستىك-باتىس ازيا تۋرالى اقپارات تاراتاتىن EurasiaNet پورتالى قازاقتىڭ مۋزىكا ونەرى تۋرالى ماعلۇماتتى قىتايدىڭ اتىنان جاريالاپتى. سايتتا «جۇڭگو كوشپەندىلەرىنىڭ مۋزىكاسى» دەگەن تاقىرىپپەن قىتايدىڭ شىڭجاڭ ولكەسىندەگى قازاقتاردىڭ ءداستۇرلى مۋزىكالىق اسپاپتارى: سىبىزعى، قوبىز، دومبىرا تۋرالى، قازاق مۋزىكا ونەرىنىڭ قالىپتاسۋ تاريحى مەن تابيعاتى، اۋىز ادەبيەتى مەن ايتىسقا ەرەكشە توقتالىپ، كەشەگى جانە بۇگىنگى حال-احۋالى تۋرالى جازىپتى. سونداي-اق، ءتول مۋزىكامىزعا بايلانىستى ءتۇرلى سۋرەتتەر مەن بەينەماتەريالدار جۇكتەلگەن. ونەرپازداردىڭ سۇحباتتارى، اۋديوجازبالارى دا تابىلادى. جالپى قازاق مۋزىكا ونەرىنىڭ ەرەكشەلىگى تۋرالى جۇيەلى اقپارات جاريالانعان.
سىرت قاراعاندا دۇرىس-اق. سايتتاعى مالىمەتتەردىڭ بارىندە شىڭجاڭ ولكەسىندەگى قازاقتاردىڭ مادەنيەتى تۋرالى ايتىلادى. الايدا وزەكتى ورتەيتىنى، بىرىنشىدەن، ونسىز دا قىتايلاندىرۋ ساياساتىنىڭ تەپەرىشىن كورىپ وتىرعان قىتايداعى قانداستارىمىزعا ەندى «قىتايدىڭ كوشپەندىسى» دەگەن ايداردىڭ تاعىلعانى. ارابتىڭ ءبادۋينى، ەۋروپانىڭ سىعاندارى سەكىلدى «قىتايدىڭ كوشپەندىسى» دەگەن ۇعىم دا ساناعا جاعىمسىز اسەر ەتەتىنى ءسوزسىز.
ەكىنشىدەن، تامىرى تەرەڭدە جاتقان، بوياۋى جارقىن، باي دا قۇنارلى رۋحاني قازىنامىزدى شەتەلدەرگە ءوزىمىز تانىتا الماي، وزگەنىڭ اتىمەن تاراتىلۋى دا ۇلتتىعىمىزعا سىن. بۇلاي دەيتىنىمىز، قازاق مۋزىكاسىن، جالپى العاندا مادەنيەتى تۋرالى اعىلشىن جانە باسقا دا شەتەل تىلدەرىندە الەمدىك عالامتوردا بىردە-بىر جۇيەلى اقپارات كوزى جوق. سوندىقتان قاناتىن كەڭگە جايىپ ۇلگەرگەن EurasiaNet سەكىلدى پورتالدىڭ اقپاراتى سەنىمدى ءارى كوپكە تاراتىلادى. بەت-بەينەسى كومەسكىلەنىپ، ءوزىن ۇلت رەتىندە مويىنداتا الماي وتىرعان قازاقتى الەم ەلدەرى جۇڭگو قۇرامىنداعى ەتنوس رەتىندە قابىلداماسىنا كىم كەپىل؟ حالىقارالىق ديپلوماتيادا: «ءبىز ءاربىر ەلمەن تەرەزەمىز تەڭ، دارەجەمىز دە تەڭ. وزىمىزگە ءوزىمىز قوجا بولا وتىرىپ، وزگە ەلدەرمەن تەڭ تۇرىپ قارىم-قاتىناس جاسايمىز» دەگەننەن جاڭىلمايتىن جۇڭگو جۇرتى ءوز تەريتورياسىندا جاساپ جاتقان قازاقتاردىڭ مادەنيەتىن ناسيحاتتاي وتىرىپ، ولاردىڭ قامقورشىسى رەتىندە كورىنگىسى كەلەدى. وسىندايدا بەلگىلى تاريحشى ءالىمعازى داۋلەتحان ۇلىنىڭ «جۇڭگو ءقازىر 1،5 ميلليون قازاق قازاقستانعا قوسىلا ما، جوق الدە 9،5 ميلليون قىتايعا قوسىلا ما؟» دەگەن ءسوزى ەرىكسىز ويىڭا ورالادى.
الەمدە قازاق دەگەن حالىق بىرەۋ-اق، ونىڭ ادەبيەتى دە مادەنيەتى دە، ونەرى دە بىرەۋ. ولاي بولسا، شەتەل قازاقتارىنىڭ دا مادەنيەتى قازاق مادەنيەتىنىڭ اجىراماس ءبىر بولىگى. ەڭ وكىنىشتىسى، سول ۇلى دالا مادەنيەتىن بۇگىنگى ميللاردتار ەلى ءوز قۇندىلىعى رەتىندە الەمگە پاش ەتۋدە.
ءسىز نە دەيسىز، الاش بالاسى!
ءجانيا ابدىبەك
پىكىر قالدىرۋ