قازاقستاندا 2000 جىلدان بەرگى ۋاقىتتا ءوندىرىس ورىندارى كوپتەپ اشىلدى. ولارعا قىرۋار اقشا بولىنگەنى بىلاي تۇرسىن، ساپالى وتاندىق ءونىم شىعارادى، يننوۆاسيالىق دامۋدى تەزدەتەدى دەگەن سەنىم ارتىلدى. پرەزيدەنت نۇرسۇلتان نازاربايەۆ ءبىرشاما جاڭا جوبانىڭ تۇساۋىن ءوزى كەستى. الايدا سونىڭ كوبى ءۇمىتتى اقتامادى. ءتىپتى، كەيبىر زاۋىتتار ەشتەڭە وندىرمەستەن شىعىنعا باتىپ، بانكروت بولىپ جاتتى. Qamshy.kz اقپارات اگەنتتىگى ەلباسىنىڭ ءوزى سالتاناتتى اشىلۋىنا ارنايى بارىپ، كوپ ۇزاماي جابىلىپ قالعان كاسىپورىندار ءتىزىمىن ۇسىنادى.
«Caspiy ەlectronics»
بۇل يننوۆاسيالىق جوبا اقتاۋ قالاسىندا 2011 جىلى جالپىحالىقتىق تەلەكوپىر بارىسىندا پرەزيدەنت نازاربايەۆتىڭ قاتىسۋىمەن اشىلعان. زاۋىت پلانشەت پەن پلازمالىق تەليەۆيزورلار وندىرىسىمەن اينالىسۋى كەرەك بولدى. جوبانى جۇزەگە اسىرۋعا مەملەكەتتەن 800 ملن تەڭگە بولىنگەن. مۇندا جىلىنا 67 مىڭ پلانشەتتى كومپيۋتەر، 40 مىڭ تەلەديدار جانە 43 مىڭ مونيتورلار شىعارىلادى دەپ جوسپارلانعان. قازاقستان تاۋەلسىزدىگىنىڭ 20 جىلدىق مەرەيتويى قارساڭىندا اشىلعان كاسىپورىن شىعىنى كوبەيىپ، 2013 جىلى جابىلدى.
كەيىن تەرگەۋ كەزىندە زاۋىت تەحنيكاسىنا بارلىعى 600 ملن تەڭگە بولىنگەنى، ال نەگىزىندە ونىڭ شىن مانىندەگى باعاسى 20 ملن تەڭگە بولعانى انىقتالعان.
بۇل كاسىپورىندا بىردە-بىر پلانشەتتى كومپيۋتەر جاسالماعانى تەرگەۋ كەزىندە دالەلدەندى. بارلىق پلانشەت قىتايدان اكەلىنىپ، ءوزىمىزدىڭ ءونىم رەتىندە ساتىلعان. الاياقتىق جاسالماعان جاعدايدا بۇل زاۋىت 30 جىلدا بۇكىل قازاقستاندى پلانشەتپەن قامتاماسىز ەتە الاتىنداي ەدى.
اقىرىندا، اقتاۋ قالالىق سوتى «Caspiy ەlectronics» ءجشس-نىڭ ەكس-جەتەكشىسى الەكساندر پاۆلەنكونى ق ر قك بويىنشا باس بوستاندىعىنان ايىردى. 2016 جىلى كاسىپورىننىڭ مۇلكىن الىپ-ساتۋ تۋرالى كەلىسىمشارت جاسالىپ، قازىرگى ۋاقىتتا «ەكوتەك» ج ش س «Caspiy ەlectronics» عيماراتىن ساتىپ العان.
«تۇلپار» اۆتوكولىك زاۋىتى
وڭتۇستىككورەيالىق Kia Motors پەن LG International كومپانيالارى پرەزيدەنت ن. نازاربايەۆقا اۆتوكولىك قۇرىلىسىن ۇيىمداستىرۋدى ۇسىنادى.
1996 جىلى قازاقستاندىق «دوستىق-ينتەراۆتو» مەن LG International كومپانيالارى بىرىككەن ءوندىرىس قۇرۋ تۋرالى كەلىسىمشارتقا قول قويادى. ن. نازاربايەۆ بۇل جوبا پلاستماسس، رەزەڭكە تەحنولوگيالىق جابدىقتارى مەن ەلەكترسىمدار شىعاراتىن زاۋىتتاردى ۇلكەن كولەمدە تاپسىرىستارمەن قامتاماسىز ەتەتىن ەدى.
جوبانىڭ ىسكە اسىرىلۋى «تۇلپار» اتالاتىن «كيا سپورتاج» اۆتوكولىگىنىڭ العاشقى قازاقستاندىق نۇسقاسىن شىعارۋمەن باستالدى. جوسپار بويىنشا بۇل زاۋىتتان جىل سايىن 40 مىڭعا جۋىق كولىك قۇراستىرىلىپ شىعارىلاتىن بولۋى كەرەك بولدى. «تۇلپار» اتىمەن شىعارىلعان العاشقى كولىك قازاقستان پرەزيدەنتىنە سىيعا تارتىلادى. 1998 جىلى زاۋىت جۇمىسىن توقتاتتى.
بالقاش مىرىش زاۋىتى
2003 جىلى بۇل زاۋىتتىڭ اشىلۋىنا دا قازاقستان پرەزيدەنتى قاتىسقان. مۇندا 100 مىڭ توننا مىرىش شىعارۋ كوزدەلگەن. بالقاش مىرىش زاۋىتى «قازاقمىس» كورپوراسياسىنىڭ باستى جوباسى بولعان. جوبانىڭ قۇرىلىسىنا 120 ميلليون اقش دوللارى بولىنگەنىن قايتەيىك، نەبارى التى جىلدان سوڭ زاۋىت ديرەكتورى كاسىپورىننىڭ جابىلعانىن حابارلادى.
«يۋتەكس» كەشەنى
ماقتانى قايتا وڭدەۋگە ارنالعان كەشەن 2004 جىلى وقو-دا اشىلعان. بۇل كاسىپورىننىڭ اشىلۋىنا دا ن. نازاربايەۆ قاتىسقان. ءتىپتى، ول كەشەننىڭ اشىلۋ سالتاناتىندا: «مۇنداي فابريكا قازاقستان تاريحىندا بولماعان»، - دەگەن ەدى. وكىنىشتىسى، بۇل كاسىپورىننىڭ دا عۇمىرى كەلتە بولدى. جوباعا 19،3 ملن دوللار كەتكەن.
«كازسات-1» جەرسەرىگى
2006 جىلى ىسكە قوسىلعان «كازسات-1» جەرسەرىگى تاپسىرىس بويىنشا رەسەيدە 65 ميلليون دوللارعا جاسالعان. جەرسەرىكتى ىسكە قوسۋ سالتاناتىندا قازاقستان پرەزيدەنتى ن. نازاربايەۆپەن بىرگە رەسەي پرەزيدەنتى ۆ. پۋتين دە بولعان. 2008 جىلى جەرسەرىك بۇزىلىپ قالعان.
بيوحيم زاۋىتى
2006 جىلى سولتۇستىك قازاقستان وبلىسىندا ەلباسىنىڭ قاتىسۋىمەن «بيوحيم» زاۋىتىننىڭ سالتاناتتى اشىلۋ ءراسىمى ءوتتى. «تمد ەلدەرىندە بالاماسى جوق» دەپ دارىپتەلگەن كاسىپورىنعا 88،6 ميلليون دوللار جۇمسالعان. بۇل كاسىپورىنعا جۇكتەلگەن مىندەتتەر كوپ ەدى. بىرىنشىدەن، جىل سايىن 57 مىڭ توننا بيوەتانول، 24 مىڭ توننا اشىتقى، 25600 توننا كومىرقىشقىل گازى، 58 مىڭ توننا ۇن وندىرىلەدى دەلىنگەن. ەكىنشىدەن، كاسىپورىن 300 ادامدى تۇراقتى جۇمىس ورنىمەن قامتاماسىز ەتەتىن ەدى. الايدا 2012 جىلى سوت زاۋىتتىڭ بانكروتقا ۇشىراعانىن حابارلادى.
اقتاۋ-سيتي قالاسى
2007 جىلى اقتاۋ ماڭىنان سالىنعان اقتاۋ-سيتي قالاسىنىڭ سالتانناتتى اشىلۋ راسىمىنە ن. نازاربايەۆ قاتىسىپ، بۇل قالانىڭ زاماناۋي، بارلىق حالىقارالىق ستاندارتقا ساي بولاتىنىن ايتقان.
جوسپار بويىنشا قالادا تاۋەلسىزدىك اللەياسى، ءارتۇرلى الەۋمەتتىك نىساندار، مادەني مەكەمەلەر، ساۋدا جانە سپورت ورتالىقتارى سالىنادى دەلىنگەن. وسى ارقىلى قالا تازا، ساپالى اۋىزسۋمەن جانە ەلەكتر ەنەرگياسىمەن قامتاماسىز ەتىلەتىن بولعان. كەيىنەن 2013 جىلى ماڭعىستاۋ وبلىسىنىڭ اكىمى اليك ايداروۆ «اقتاۋ سيتي» قالاسى جوسپارلانعان نۇسقادا جۇزەگە اسىرىلمايتىنىن حابارلادى.
«ازيا كەراميك»
كەراموگرانيت زاۋىتى 2010 جىلى شىمكەنت قالاسىندا ن. نازاربايەۆتىڭ قاتىسۋىمەن ىسكە قوسىلعان. بۇل زاۋىت يندۋستريالدى-يننوۆاسيالىق دامۋ باعدارلاماسى بويىنشا قۇرىلىپ، 35 ميلليون دوللارعا باعالانعان. كاسىپورىندا بارلىعى 250 ادام جۇمىسپەن قامتىلۋى كەرەك بولعان. الايدا 2011 جىلى زاۋىت جۇمىسىن توقتاتادى. تەك ەلباسىنىڭ ەسكەرتۋلەرىنەن كەيىن عانا بۇل جوبا قايتا قولعا الىنىپ، 2014 جىلى كاسىپورىنعا ساۋىقتىرۋ جۇمىستارى جاسالعان. اراعا ءتورت جىل سالىپ 2011 جىلدان بەرى توقتاپ تۇرعان زاۋىت 2015 جىلى ىسكە قوسىلعان. ءقازىر مۇندا باسىندا جوسپارلانعانداي 250 جۇمىسشى ەمەس، تەك 100 شاقتى ادام جۇمىس ىستەيدى.
«قازتەحماش»
سقو-داعى «قازتەحماش» ج ش س 2015 جىلى پرەزيدەنتتىڭ قاتىسۋىمەن وتكەن جالپىحالىقتىق تەلەكوپىر كەزىندە قولدانىلۋعا بەرىلگەن. كولىك قۇرىلىسىمەن اينالىساتىن زاۋىت 2016 جىلى 28 استىق جيناۋ كومبايندارىن شىعارۋ كەرەك دەپ جوسپارلانعان. الايدا، ارادا بىرنەشە جىل وتكەن سوڭ، ق ر ينۆەستيسيا جانە دامۋ ۆيسە-مينيسترى رومان سكليار پەتروپاۆلداعى زاۋىت «قازىرگى ۋاقىتتا زاۋىت ءونىم وندىرمەيدى» دەگەن مالىمدەمە جاساعان. وسىعان قاراماستان، «قازتەحماش» ج ش س قىزمەتشىسى بۇگىندە زاۋىت جۇمىس ىستەپ تۇرعانىن، كولىك قۇراستىرۋمەن اينالىساتىنىن جەتكىزدى.
ۇشاق شىعاراتىن «كازاۆياسپەكتر» زاۋىتى
«اۆياسيالىق قۇرىلىس جۇمىستارى ءدال وسى جەردەن باستالادى»، - دەدى ن. نازاربايەۆ 2011 جىلى اتالمىش زاۋىتتىڭ اشىلۋ سالتاناتىندا. قاراعاندى وبلىسىندا ورنالاسقان زاۋىتتا «فەرمەر-500»، «فەرمەر-2»، ءتورت ورىندى «سۇڭقار» ۇشاعى، ون ورىندى «ەكسپەديشن» ۇشاعى جاسالادى دەپ جوسپارلاندى. بۇل جوباعا 1،6 ملرد قارجى جۇمسالعان.
ءبىراق «رەسەيلىك سەرىكتەس كومپانيا اۋە زاۋىتىنا ءتيىستى تەحنيكالىق قۇجاتتاردى بەرمەدى» دەگەن سىلتاۋمەن ۋادە ەتىلگەن ۇشاقتاردىڭ قۇرىلىسى سوزىلىپ كەتتى. وسىدان بارىپ زاۋىت باسشىلىعىنا قارسى قىلمىستىق ءىس ءبىر اشىلىپ، ءبىر جابىلىپ، اقىرى بەس جىل بويى جۇمىس ىستەپ، بىردە-بىر ۇشاق جاساي الماعان زاۋىت تولىق جابىلدى. سوڭعى جاڭالىقتارعا سەنسەك، زاۋىت ساتىلىمعا شىعارىلماق.
نازەركە مۇسا
پىكىر قالدىرۋ