ستەنفورد (اقش) ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ پروفەسسورى، فيلوسوف فرەنسيس فۋكۋياما «تاريحتىڭ سوڭى جانە سوڭعى ادام» اتتى جۇمىسىمەن تانىمال. اتالمىش ەڭبەكتە ول رەسەي مەن باتىستىڭ قازىرگى قاقتىعىستارى تۋرالى ءوزىنىڭ كوزقاراسىن بىلدىرەدى.

فۋكۋياما بۇرىن جاريالاعان تاريحتىڭ اياقتالۋىن جانە بۇكىل الەمدەگى كاپيتاليزمنىڭ جانە ليبەرالدى دەموكراتيانىڭ سوڭعى قوسىلۋىن ءالى تولىق اياقتالماعانىن مالىمدەدى. ءقازىر دەموكراتيالىق جۇيەنىڭ ازداپ توزۋى مەن «وسى قۇندىلىقتاردان دۇنيەجۇزىلىك قوعامداستىقتىڭ باس تارتۋى ەمەس، ۋاقىتشا اجىراۋى» بايقالادى دەپ ايتتى.

فۋكۋيامانىڭ ايتۋىنشا: «دەموكراتيا رەسەسسيادا، ءبىراق دەموكراتيانىڭ داميتىنىنا ءۇمىت بار، سەبەبى باسقا ناقتى بالاما جوق». فۋكۋياما باتىستىڭ رەسەيمەن وركەنيەتارالىق قاقتىعىسى بار دەپ سانامايدى.

ونىڭ ايتۋىنشا، ۇلتتار دەڭگەيىندە بولماسا دا، قۇندىلىقتار بويىنشا وپپوزيسيا ساقتالعان. ءبىراق مەملەكەتتىك دەڭگەيدە وپپوزيسيا پرەزيدەنت ۆلاديمير ءپۋتيننىڭ قورشاعان ورتاسىنا بايلانىستى. فۋكۋياما رەسەيدەگى قازىرگى بيلىكتى كلەپتوكراتتىق رەتىندە سيپاتتادى (ەجەلگى گرەك تىلىنەن اۋدارعاندا «كلەپتوكراتيا» دەگەن ءسوزدىڭ ماعىناسى - «ۇرىلاردىڭ بيلىگى». مۇنداي ەلدەر بۇكىل ەكونوميكاسى رەسۋرستاردى ساۋدالاۋمەن بايلانىسى بار ءۇشىنشى ەلدەردىڭ ءبىرى بولىپ سانالادى. «رەسەي پرەزيدەنتى ءپۋتيننىڭ اينالاسىنداعى ەليتالاردىڭ جەكە مۇددەلەرى بار، ولار ءاردايىم باتىستىڭ ەليتاسىنىڭ مۇددەلەرىمەن سايكەس كەلمەيدى. الەۋمەتتىك جۇيەلەردىڭ كۇرەسى تۋرالى ايتاتىن بولساق، بۇل اڭگىمە ورىنسىز. ەگەر كەڭەس وداعى ماركس پەن ەنگەلستىڭ يدەولوگياسىنا نەگىزدەلگەن بالاما قۇندىلىقتار مەن قوعامدىق ءتارتىپتى ۇسىنسا، وندا بۇگىنگى رەسەي قازىرگى الەمدىك ءتارتىپتىڭ جۇيەسىنە كىرەدى. سوڭعى جىلدارداعى قارسىلاستىق «رەسەيدەگى ەليتانىڭ جەكە مۇددەلەرىمەن» بايلانىستى»،- دەپ قوستى فۋكۋياما.

«پۋتين ءوزىنىڭ بالاماسىن باتىستىڭ ىستەگەن ىستەرىن قابىلدامايتىندىعىن دالەلدەۋ قۇرالى رەتىندە جاساعان، ءبىراق بۇل وركەنيەتتىك بالاما ەمەس»، - دەدى ول. سونىمەن قاتار، فۋكۋياما ءپۋتيننىڭ ساياساتىنىڭ نەگىزگى قاتەلىگىن، قاراپايىم رەسەيلىكتەردىڭ قادىر-قاسيەتىن جانە قاۋىپسىزدىكپەن ءومىر ءسۇرۋىن قالايتىندىعىن ايرىقشا اتاپ ءوتتى. فۋكۋيامانىڭ ايتۋىنشا، ۆلاديمير ءپۋتيننىڭ رەسەيدىڭ ۇلىلىعى تۋرالى ءوز ويى بار، ءبىراق ول كورشىلەرگە ۇستەمدىك ەتۋ نيەتىمەن بايلانىستى. بۇل رەسەي، ەو جانە اقش اراسىنداعى قاتىناستاردىڭ تىتىركەندىرگىش فاكتورى.

رەسەيدەگى پروبلەمالارعا توقتالا وتىرىپ، عالىم پۋتين 2000-شى جىلداردىڭ باسىندا رەسەيلىكتەردىڭ وركەندەۋگە دەگەن سۇرانىسىن ءىشىنارا قاناعاتتاندىرا الدى، ءبىراق ونىڭ تابىسى نەگىزىنەن ەنەرگيانىڭ جوعارى باعاسىنا بايلانىستى بولعاندىعىن ايتتى. «20 جىلداي ۇكىمەت ءۇشىن ول «ەنەرگيا باعاسىنا تاۋەلدى بولماي-اق وسەتىن ەكونوميكا قۇرا المادى. بۇل ونىڭ رەجيمىندەگى ۇلكەن السىزدىك. ول رەسەيلىكتەردىڭ تۇراقتىلىق پەن وركەندەۋ تۋرالى ارماندارىنا ومىرگە اينالدىرۋى ەكىتالاي دەپ قورىتىندىلادى.

كەرىمسال جۇباتقانوۆ، تاريح عىلىمىنىڭ كانديداتى، قازاق-ورىس حالىقارالىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ دوسەنتى.