"قىتايعا شاقىرتىپ الىپ، قاماپ قويدى"

جۇڭگو ازاماتى 31 جاستاعى نازگۇل مۇرات (ءاتى-جونى وزگەرتىلدى – رەد.) قىتايدىڭ شىڭجاڭ-ۇيعىر اۆتونوميالىق ولكەسى (بۇدان ارى شىڭجاڭ) ىلە قازاق اۆتونوميالىق وبلىسىنا قاراستى تەكەس اۋدانىندا تۋىپ-وسكەن. 2013 جىلى وتباسىمەن قازاقستانعا قىتايدان قونىس اۋدارعان. كەيىن جۇبايىنان اجىراسقان ايەلدىڭ ءتورت بالاسىنىڭ ەكەۋى ءقازىر وزىمەن بىرگە، ەكەۋى اكەلەرىنىڭ قولىندا تۇرادى.

نازگۇل مۇراتتىڭ ايتۋىنشا، 2017 جىلى تامىزدا قازاقستان مەن جۇڭگو شەكاراسىنداعى "قورعاس" كەدەن بەكەتىندە ساۋدا جاساپ، شىڭجاڭدا تۇراتىن اناسىنىڭ اتىنا تىركەلگەن تەلەفون ءنومىرىن پايدالانىپ جۇرگەن وعان تەكەس اۋداندىق پوليسيا بولىمىنەن حابارلاسىپ، جەدەل كەلىپ كەتۋىن سۇراعان. پوليسيادا ونى سۋرەتكە ءتۇسىرىپ، ساۋساق تاڭبالارىن العان سوڭ بوساتقان. ال 2017 جىلى قازاننىڭ 13ء-ى كۇنى قازاقستاندا جۇرگەندە تاعى دا شاقىرتۋ العان نازگۇل ەكى كۇننەن كەيىن تەكەس اۋدانىنا بارعان. "بۇل جولى بىردەن تۇرمەگە اپاردى"،— دەيدى ول.

بارعان كۇننىڭ ەرتەڭىندە مەنى ءبىر جەرگە الىپ باردى. ەسىك الدىنا كەلىپ ءتۇسىپ جاتقانىمدا "تەكەس اۋداندىق قاماقحاناسى" دەگەن جازۋدى وقىدىم. "وسىندا سۇراق-جاۋاپ الادى ەكەن عوي" دەپ ويلادىم. ءبىراق ىشكە كىرگەنىمدە شاش بۋعىشىمدى، سىرعا، ساقينا-جۇزىكتەرىمدى تۇگەل الىپ، باسقا كيىم كيگىزدى دە، قولىما كىسەن، باسىما قارا قاپ سالىپ، جەتەكتەپ الىپ ءجۇردى. قاماقحانادا 23 ايەل بار ەكەن. مەن ىشكە كىرگەندە ولار قولدارىن جەلكەلەرىنە قويىپ تەرىس قاراپ وتىردى. قاتتى قورىقتىم، جىلادىم. ارادا ءبىراز ۋاقىت وتكەننەن كەيىن ءبىر قىز ورنىنان تۇرىپ، "كەل، وتىر" دەدى. ەكى-ۇشەۋى قازاق ەكەن. شامامەن ءبىر ساعاتتان كەيىن تۇسكى اس دەپ قايناعان سۋ مەن ءبىر-بىر جاپىراق نان بەردى. ودان كەيىن سۋعا قايناتىلعان كاپۋستا اكەلدى. ءبىراق ونى ءىشۋ مۇمكىن ەمەس ەدى. قاتتى قورىققانىمنان بولار، سول جەردە ەسىمنەن تانىپ قالىپپىن،— دەيدى ول.

"ول جەردە تەك جۇڭگو تىلىندە عانا سويلەيسىڭ"

نازگۇل مۇراتتىڭ سوزىنشە، ونى سول كۇنى تۇرمەدەن اۋداندىق اۋرۋحاناعا جەتكىزگەن. كەيىن اۋرۋحانادان ءۇيقاماققا اۋىستىرعان. ەكى ايدان كەيىن، 2017 جىلى جەلتوقساندا تەكەس اۋدانىنداعى "ساياسي ۇيرەنۋ ورتالىعىنا" اپارعان. "مەن ول جەرگە ونىنشى ادام بولىپ كىردىم" دەپ ەسكە الادى ءوزى.

- ەكى قازاق، ءبىر قىرعىز، قالعانى ۇيعىرلار بولاتىن. ءبىراق كەيىن ادام سانى كۇرت كوبەيدى. كەي كۇندەرى تاڭەرتەڭ ورنىمىزدان تۇرعاندا 30-40 ادامدى ءبىر-اق اكەلگەنىن كورەتىن ەدىك. مەن شىعاتىن كەزدە 600-گە جۋىق ادام بولدى. ون ەكى كىسىلىك بولمەدە 30 ادام تۇردىق. كۇنىنە سەگىز ساعات وقىتادى. تاڭەرتەڭ ءتورت ساعات ساباق، ونان كەيىن بەس مينۋت اس ىشۋگە ۋاقىت بەرەدى. ونان كەيىن ەكى ساعات ءۇزىلىس جاسايدى دا قايتادان ساباققا كىرگىزەدى. ول جەردە تەك جۇڭگو ءتىلىن جانە جۇڭگو زاڭدارىن وقىتادى. ساباقتان كەيىن ءتورت ساعاتقا جۋىق ۋاقىت ورىندىقتا قوزعالماي وتىرىپ جاڭالىق تىڭدايمىز. قاي ارنادا جاڭالىق بەرىپ جاتىر، ىزدەپ وتىرىپ سوعان قويادى. تۇنگى ساعات ون ەكىدەن تاڭعى التىعا دەيىن ءار ەكى ساعات سايىن ەكى ادامنان كەزەكشىلىككە تۇرامىز. ياعني، "يدەياسى دۇرىس ەمەس" ادامداردىڭ وزىنە-وزى قول سالماۋىن باقىلايمىز. تۇرىپ جاتقان جەرىمىزدىڭ اينالاسىندا تۇگەل باقىلاۋ كامەراسى ورناتىلعان. بىر-بىرىمىزبەن سويلەسە المايمىز جانە انا تىلىڭدە دە سويلەي المايسىڭ، تەك جۇڭگو تىلىندە سويلەۋىڭ كەرەك. وندا دا تەك ساباق تۋرالى. باسقا اڭگىمە ايتۋعا بولمايدى، - دەيدى نازگۇل مۇرات.

ءوز ايتۋىنشا، ورتالىقتا بيلىك وكىلدەرى وعان "سەن مۇندا WhatsApp مەسسەندجەرىن پايدالانعانىڭ ءۇشىن وتىرسىڭ" دەپ تۇسىندىرگەن. ءتىپتى "ەگەر جوعارى جاقتان كەلگەندەر "قىلمىسىڭ نە؟" دەپ سۇراسا، WhatsApp-تى پايدالانعام دەيسىڭ" دەپ ۇيرەتكەن.

"ءۇش رەت سىناق تاپسىردىم"

بۇعان دەيىن قىتايداعى "ساياسي ۇيرەنۋ ورتالىعىندا" باسىنان كەشكەندەرىن بايانداعان كەيىپكەرلەردەن نازگۇل مۇراتتىڭ وزگەشەلىگى – ول كاسىپ ۇيرەنىپ، سپورتتىق جارىستارعا، ءتىپتى اشىق سوت وتىرىسىنا دا قاتىسقان.

"ساياسي ۇيرەنۋ ورتالىعىندا" بولعان اراي دەگەن قازاق كەلىنشەگىن بەس جىلعا سوتتادى. ونىڭ جازىعى - حيدجاب كيىپ، بەس ۋاقىت نامازعا جىعىلعانى ەدى. ورتالىقتا اراي مەن كۇيەۋى كادىرجاننىڭ اشىق سوتى ءوتتى. كۇيەۋى جەرگىلىكتى جەردە يمام بولعان جانە بالا وقىتقان. سول "قىلمىسى" ءۇشىن ونى 17 جىلعا سوتتادى. كامەلەتتىك جاسقا تولماعان ەكى بالاسىن بالالار ۇيىنە وتكىزدى، - دەيدى نازگۇل مۇرات.

ول شىڭجاڭدا ءوزى كورگەن "ساياسي ۇيرەنۋ ورتالىعىندا" ادامدارعا قانداي تالاپتار قويىلاتىنى تۋرالى ايتىپ بەردى.

- "ساياسي ۇيرەنۋ ورتالىعىنا" العاش رەت تۇسكەندە سىزگە 1000 بالل بەرەدى. ول بالداردى جوعالتپاۋىڭىز كەرەك. ياعني اي سايىن سىناق تاپسىرعان كەزدە سۇرىنبەۋىڭىز كەرەك. مىسالى، جيناعان بالىڭىز 500-دەن تومەن بولسا، ورتالىقتاعى مەرزىمىڭىز ۇزارا تۇسەدى، - دەيدى ول.

جۇڭگو بيلىگى وسى ۋاقىتقا دەيىن ەلدە وسىنداي ورتالىقتاردىڭ بار ەكەنىن مويىنداعانىمەن، ولاردى ءتۇرلى كاسىپكە باۋليتىن ورىندار دەپ كورسەتىپ كەلەدى. جۇڭگو مەملەكەتتىك اقپارات قۇرالدارىنىڭ جازۋىنشا، مۇنداي ورتالىقتار "راديكالدى ءدىني اعىمداردىڭ جەتەگىنە ىلىنگەن ازاماتتاردى تۇزەپ، قوعامعا قايتا قوسۋ" ماقساتىمەن اشىلعان.

بيلىك ونى ەلدەگى "ەكسترەميزم مەن تەرروريزمگە قارسى كۇرەس شارالارىنىڭ ءبىر بولىگى" دەپ اتايدى. بۇعان دەيىن الگىندەي ورتالىقتاعى ادامداردىڭ سپورت جارىستارىنا قاتىسىپ جاتقان ءساتى بەينەلەنگەن ۆيدەولار دا جاريالانعان. نازگۇل مۇرات سپورتتىق جارىستار تۋرالى دا ايتىپ بەردى. 

- ءيا، ساياسي ۇيرەنۋ ورتالىعىندا سپورتتىق جارىستار بولىپ تۇرادى. ءجيى ەمەس، تەك مەرەكە كۇندەرى. مىسالى، جۇڭگو كۇنتىزبەسى بويىنشا جاڭا جىل، شىلدەنىڭ 1-ىندە (جۇڭگو كومپارتياسى قۇرىلعان كۇن) جانە قازاننىڭ 1-ىندە (جۇڭگو حالىق رەسپۋبليكاسى جاريالانعان كۇن) سپورتتىق جارىستار ۇيىمداستىرادى، - دەدى ول.

نازگۇل مۇرات "ساياسي ۇيرەنۋ ورتالىعىنان" شىقپاس بۇرىن ءۇش مارتە يدەولوگيالىق ءبىلىم دەڭگەيىن تەكسەرەتىن سىناق تاپسىرىپ، ونىڭ ەكەۋىنەن وتە الماي قالعانىن ايتادى.

- ورتالىققا تۇسكەنگە دەيىن "ءۇش ءتۇرلى كۇش"، "ەكىبەتكەيلەر" دەگەندى تۇسىنبەيتىنمىن. تەك ورتالىقتاعى ساباقتارعا قاتىسقاننان كەيىن "تەرىس اعىمداعى ءدىني كوزقاراس"، "ۇلتارالىق ارازدىقتى قوزدىرۋشى"، "ساتقىندار" دەگەندى بىلدىرەتىنىن ءتۇسىندىم. "سولاردىڭ تاراپىنان ۇلتتىق سيپاتقا بايلانىستى بولشەكتەۋشىلىك، زورلىق-زومبىلىق، لاڭكەستىك ارەكەتتەرى بولدى" دەپ ەرىكسىز جازىپ بەردىم، - دەيدى ول.

ءۇشىنشى رەت سىناق تاپسىرىپ، سۇراقتارعا يدەولوگيالىق تۇرعىدان "دۇرىس" جاۋاپ بەرگەن سوڭ نازگۇل مۇراتتى باسقا جەرگە اۋىستىرعان.

- 2018 جىلى ءساۋىردىڭ 5ء-ى كۇنى مەنى باسقا ءبىر ورتالىققا اپاردى. وزدەرى "پارتيا مەكتەبى" دەپ اتايتىن ول جەردە نەگىزىنەن مال دارىگەرى، تىگىنشى، شاشتاراز، اسپاز، كۇزەتشى ءتارىزدى ماماندىقتارعا ۇيرەتەدى ەكەن. مەن شاشتاراز ديپلومىن الىپ شىقتىم. ءبىراق "ساياسي ۇيرەنۋ ورتالىعىنا" قاراعاندا ونداعى جاعداي ءسال ەركىندەۋ ەدى. ول جەردە شامامەن 150-گە جۋىق قىز-كەلىنشەك بولدىق. كۇنىنە ءبىر ۋاقىت سىرتقا سەرۋەندەۋگە شىعاراتىن، - دەپ ەسكە الادى ول.

نازگۇل مۇرات 2018 جىلدىڭ تامىزىندا "ساياسي ۇيرەنۋ ورتالىعىنان" بوساعان سوڭ ەكى اي ءۇيقاماقتا، سوسىن تاعى ەكى اي جەرگىلىكتى پوليسيانىڭ سىرتتاي باقىلاۋىندا بولىپ، 2018 جىلى جەلتوقسان ايىنىڭ 23ء-ى كۇنى قازاقستانعا ورالعانىن ايتادى.