تۇركىستان وبلىسىنداعى ءمىرزاشول ءوڭىرىنىڭ حالقى ەلباسىدان اسىق اتا اۋدانىن قايتا قۇرۋدى سۇراپ وتىر، دەپ جازادى Qamshy.kz اقپارات اگەنتتىگى. 

وسىعان وراي ل.ن. گۋميليەۆ اتىنداعى ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى تەلەراديو جانە قوعاممەن بايلانىس كافەدراسىنىڭ دوسەنتى مىرزانتاي جاقىپ الەۋمەتتىك جەلىدەگى پاراقشاسىندا ەلباسىعا قاراتىپ جازبا جاريالادى.

"قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى
نازاربايەۆ نۇرسۇلتان ءابىشۇلىنا

اسا قۇرمەتتى نۇرسۇلتان ءابىش ۇلى!

ءسىزدىڭ 2019 جىلعى 27 اقپان كۇنى وتكىزىلگەن «نۇر وتان» پارتياسىنىڭ كەزەكتى XVIII سەزىندەگى ەلىمىز بويىنشا حالىقتىڭ ءومىر ءسۇرۋ ساپاسىن جاقسارتۋعا باعىتتالعان وڭىرلىك ساياساتتى جۇزەگە اسىرۋ ماقساتىنداعى، قازاقستاننىڭ ءاربىر ءوڭىرى ستراتەگيالىق تۇرعىدان ماڭىزىن ەسكەرە وتىرىپ، ءومىر ءسۇرۋ ساپاسى بويىنشا جەتىلدىرىلگەن وڭىرلىك ستاندارتتارىنا نەگىزدەلگەن ۇكىمەتكە بەرىلگەن ەلىمىزدىڭ جاڭا كارتاسىن قالىپتاستىرۋ قاجەتتىگى تۋرالى تاپسىرمالارىڭىزعا تۇركىستان وبلىسىنداعى ءمىرزاشول ءوڭىرىنىڭ جۇرتشىلىعى ىستىق ىقىلاسپەن قىزۋ قولداۋ ءبىلدىرىپ وتىر.

ءوزىڭىزدىڭ 2018 جىلعى 5 ماۋسىمداعى № 698 جارلىعىڭىزبەن ماقتاارال اۋدانىن ءبولۋ جولىمەن اكىمشىلىك ورتالىعى جەتىساي قالاسىنداعى جەتىساي اۋدانى، اكىمشىلىك ورتالىعى مىرزاكەنت كەنتىندەگى ماقتاارال اۋدانى قۇرىلعانىن، سونىمەن بىرگە ءسىزدىڭ 2018 جىلعى 19 ماۋسىمداعى № 702 «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ اكىمشىلىك-اۋماقتىق قۇرىلىسىنىڭ كەيبىر ماسەلەلەرى تۋرالى» جارلىعىڭىزبەن وبلىستىڭ رەسمي اتاۋى تۇركىستان وبلىسى دەپ وزگەرتىلىپ، ءوڭىردىڭ اكىمشىلىك ورتالىعى شىمكەنت قالاسىنان تۇركىستان قالاسىنا كوشىرىلۋىن دە جەرگىلىكتى حالىق ەرەكشە قۋانىشپەن قارسى الدى.

ءسىزدىڭ «نۇر وتان» پارتياسىنىڭ XVIII سەزىندە ۇسىنعان حالىقتى الەۋمەتتىك قولداۋدى كۇشەيتۋگە جانە ازاماتتاردىڭ تۇرمىس ساپاسىن ارتتىرۋعا ارنالعان شارالارىڭىزدى، وسى ماقساتقا بيۋدجەتتەن جانە ۇلتتىق قوردان قوماقتى قارجى ءبولۋ تۋرالى ۇكىمەتكە بەرگەن تاپسىرمالارىڭىز بويىنشا بۇل قاراجات از قامتىلعان ازاماتتارعا الەۋمەتتىك قولداۋ كورسەتۋ ءىسىن كۇشەيتۋ، حالىقتىڭ الەۋمەتتىك تۇرعىدان ءالسىز توپتارىنىڭ باسپانا جاعدايىن جاقسارتۋ مۇمكىندىكتەرىن ارتتىرۋ جانە وڭىرلەردى دامىتۋ ساياساتىن تۇبەگەيلى وزگەرتۋ سەكىلدى ماڭىزدى مىندەتتەردى شەشۋگە باعىتتالۋى ءمىرزاشول ءوڭىرىنىڭ حالقىنا ايرىقشا قۇلشىنىس سىيلاپ وتىر.

سونداي-اق 2018 جىلعى 5 قازانداعى «قازاقستاندىقتاردىڭ ءال-اۋقاتىنىڭ ءوسۋى: تابىس پەن تۇرمىس ساپاسىن ارتتىرۋ» اتتى قازاقستان حالقىنا جولداۋىڭىزدا: «ەلىمىزدىڭ اۋماقتىق دامۋىنا جاڭا تاسىلدەر ەنگىزۋدى قامتاماسىز ەتۋ قاجەت»، - دەپ اتاپ كورسەتە وتىرىپ، 2019 جىلدىڭ 1 قىركۇيەگىنە دەيىن ەلىمىزدىڭ 2030 جىلعا دەيىنگى اۋماقتىق-كەڭىستىكتىك دامۋىنىڭ بولجامدى سحەماسىن جانە وڭىرلەردى دامىتۋدىڭ 2025 جىلعا دەيىنگى پراگماتيكالىق باعدارلاماسىن ازىرلەۋدى تاپسىرعان ەدىڭىز.

وسىعان وراي، ءوزىڭىزدىڭ 1997 جىلعى 24 ءساۋiردەگi № 3474 جارلىعىڭىزبەن تاراتىلعان ءمىرزاشول وڭىرىندەگى اسىقاتا اۋدانىن قايتا اشۋ ماسەلەسى قازىرگى كەزدە وتە وزەكتى بولىپ وتىر.

ءسىزدىڭ تاپسىرماڭىزبەن ءمىرزاشول ءوڭىرى جۇرتشىلىعىنىڭ تالاپ-تىلەكتەرى بويىنشا تيىسىنشە قاجەتتى قۇجاتتار دايىندالىپ، «ەلەكتروندىق ۇكىمەت» ۆەب-پورتالىندا 2018 جىلعى 23 اقپاندا ەلباسىمىز – قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان ءابىش ۇلى نازاربايەۆتىڭ وڭتۇستىكتەگى ماقتاارال جانە سارىاعاش اۋداندارىن بەس اۋدانعا ءبولىپ، بۇرىنعى ماقتاارال، جەتىساي، اسىقاتا، سارىاعاش جانە كەلەس اۋداندارىن قالپىنا كەلتىرۋ تۋرالى ارنايى جارلىعىنىڭ، ال 2018 جىلعى 28 اقپان كۇنى «ەلەكتروندىق ۇكىمەت» ۆەب-پورتالىندا تيىسىنشە قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇكىمەتىنىڭ «وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسى اسىقاتا، كەلەس، جەتىساي، ماقتاارال جانە سارىاعاش اۋداندارىنىڭ شەكارالارىن بەلگىلەۋ تۋرالى» قاۋلىسىنىڭ جوبالارى جاريالانعان بولاتىن.

جوعارىدا اتالعان ماڭىزدى رەسمي قۇجاتتاردىڭ جوبالارىندا جانە عالىمداردىڭ عىلىمي ساراپتامالىق ۇسىنىستارىندا ءمىرزاشول وڭىرىندەگى 1997 جىلى ءبىر اۋدانعا بىرىكتىرىلگەن ءۇش اۋداندى دا – ماقتاارال، جەتىساي جانە اسىقاتا اۋداندارىن بۇرىنعى تاريحي قالپىنا كەلتىرە وتىرىپ ءۇش اۋدان ەتىپ قايتا قۇرۋ – قازىرگى ۋاقىت تالابى ەكەنى، ويتكەنى قاجەتتى اقپاراتتى حالىققا دەر كەزىندە جەتكىزۋ، قاداعالاۋ، باقىلاۋ، حالىققا قىزمەت كورسەتۋ تيىمدىلىگى ارتاتىنى ەرەكشە اتاپ كورسەتىلگەن ەدى.

عىلىمي ساراپشىلاردىڭ تۇجىرىمدارىنا سۇيەنسەك، ساياسي تۇرعىدان العاندا، قازىرگى تاڭدا بۇرىنعى اسىقاتا اۋدانىنىڭ اشىلماي قالۋى سالدارىنان ءمىرزاشول ءوڭىرىنىڭ كەيبىر ەلدى مەكەندەرىندە، اسىرەسە، شالعايدا ورنالاسقان ايماقتاردا ەكونوميكالىق-الەۋمەتتىك ماسەلەلەردى شەشۋدەگى وڭ وزگەرىستەر وتە باياۋ جۇرگىزىلىپ جاتىر.

حالىق سانىنىڭ كوپتىگىنە بايلانىستى ەلدى مەكەندەردى جەدەل باسقارۋدا دا كوپتەگەن قيىندىقتار تۋىنداپ وتىر. بۇل جاعداي، اسىرەسە، شالعايداعى اۋىلدارداعى الەۋمەتتىك ينفراقۇرىلىمداردىڭ جەدەل دامۋىنا كەرى اسەرىن تيگىزۋدە. قازىرگى تالاپقا ساي كۇندەلىكتى اتقارىلىپ جاتقان جۇمىستاردى تەكسەرىپ، باقىلاپ وتىرۋ مەن قوردالانىپ قالعان كۇردەلى ماسەلەلەردى دەر كەزىندە، جەدەل شەشۋدە قولبايلاۋ بولاتىن جاعدايلار كوبەيىپ، قيىندىقتار تۋعىزۋدا.

قاراپايىم حالىق كەيدە قاجەتتى انىقتامالاردى نەمەسە باسقا دا قۇجاتتاردى الۋ ءۇشىن سوناۋ شالعايداعى ەلدى مەكەندەردەن اۋرە-سارساڭعا ءتۇسىپ، قازىرگى اۋدان ورتالىعى جەتىساي قالاسىنا قاتىناۋىنا تۋرا كەلىپ وتىر. بۇل رەتتە جۇرتشىلىق اۋدان ورتالىعىنا بارۋ ءۇشىن الدىمەن بۇرىننان قالىپتاسقان بۇرىنعى اۋدان ورتالىعى اسىقاتا كەنتىنە جەتىپ، سودان كەيىن عانا جەتىساي قالاسىنا قاتىناپ ءجۇر.

ءمىرزاشول وڭىرىندە تۇرىپ جاتقان جەرگىلىكتى حالىقتىڭ الەۋمەتتىك جاعدايىنا جانە ايماقتىڭ ەكونوميكالىق دامۋىنا بولجامدىق ساراپتاما جاساعان عالىمدار مەن بىلىكتى ساراپشى-مامانداردىڭ 1997 جىلى ءبىر اۋدانعا بىرىكتىرىلگەن بۇرىنعى ماقتاارال، جەتىساي جانە اسىقاتا اۋداندارىنىڭ ۇشەۋىن دە قايتا قالپىنا كەلتىرۋ قاجەتتىگى تۋرالى جوعارىدا باياندالعان ۇسىنىستارى مەن قورىتىندىلارىنا قاراماستان، 20 جىلدان استام ۋاقىت بويى سول كەزدەگى ەكونوميكالىق قيىندىقتاردىڭ سالدارىنان ۋاقىتشا ءبىر اۋدانعا بىرىكتىرىلگەن ماقتاارال جانە جەتىساي اۋداندارى 2018 جىلعى 5 ماۋسىمدا قايتا اشىلدى دا، ال اسىقاتا اۋدانى قۇرىلماي قالدى، تاريحي قالپىنا كەلتىرىلمەدى.

وسىعان بايلانىستى ءمىرزاشول ءوڭىرىنىڭ حالقى سىزدەن ءوزىڭىزدىڭ 1997 جىلعى 24 ءساۋiردەگi № 3474 جارلىعىڭىزبەن تاراتىلعان اسىقاتا اۋدانىن قايتا اشىپ بەرۋىڭىزدى ءوتىنىپ وتىر.

ەگەر ءمىرزاشول ءوڭىرىن يگەرۋ جۇمىستارى قارقىندى جۇرگىزىلگەن تۇستا – سوناۋ 1940 جىلعى 10 قاراشاداعى قازاق كسر جوعارعى كەڭەسى ءتورالقاسىنىڭ ارنايى جارلىعىمەن قۇرىلعان، كەلەسى جىلى شاڭىراق كوتەرگەنىنە 80 جىل تولاتىن، وكىنىشكە قاراي، 1997 جىلى جابىلىپ قالعان اسىقاتا اۋدانى قايتادان قۇرىلاتىن بولسا، وندا ءمىرزاشول وڭىرىندەگى ايماقتاردى باسقارۋ جۇيەسىنىڭ ساپاسى ارتىپ، تيىسىنشە مەملەكەتتىك باعدارلامالار مەن ۇكىمەتتەن، وبلىستان كەلگەن تاپسىرمالاردىڭ ورىندالۋىنا باقىلاۋ جاساۋ دا جاقسارا تۇسەر ەدى.

اسىقاتا اۋدانىنىڭ قايتا اشىلۋى ءمىرزاشول وڭىرىندەگى ەلدى مەكەندەردەگى حالىقتىڭ وزەكتى الەۋمەتتىك ماسەلەلەرىن جانە ينفراقۇرىلىمدارمەن قامتاماسىز ەتۋ مىندەتتەرىن جەدەل جانە ساپالى شەشۋگە سەپتىگىن تيگىزەر ەدى.

ەگەر اسىقاتا اۋدانى قايتا قۇرىلاتىن بولسا، وندا اسىقاتا اۋدانىنىڭ قۇرامىنا 93 مىڭنان استام حالىقتى قامتيتىن 1 كەنت (اۋدان ورتالىعى اسىقاتا كەنتى)، 7 اۋىلدىق وكرۋگ، 83 ەلدى مەكەن ەنگىزىلىپ، ال جەتىساي اۋدانىنىڭ قۇرامىنا 103 مىڭنان استام حالىق، 1 قالا (قازىرگى اۋدان ورتالىعى جەتىساي قالاسى)، 6 اۋىلدىق وكرۋگ، 42 ەلدى مەكەندى ءوز الدىنا بولەك ايماق رەتىندە باسقارۋ جەڭىلدەيتىن ەدى.

ەگەر اسىقاتا اۋدانى قايتا قۇرىلاتىن بولسا، وندا اسىقاتا اۋدانىنىڭ اۋماعى 64 435 گەكتاردى، ال جەتىساي اۋدانىنىڭ اۋماعى 55 992 گەكتاردى قۇرايتىن ەدى.

ەلىمىزدىڭ حالىقارالىق دارەجەدەگى مارتەبەسى جاڭا ساپالىق دەڭگەيگە كوتەرىلىپ، وزبەكستان رەسپۋبليكاسىمەن شەكارالاس اۋدانداردا ءۇش اۋداننىڭ – ماقتاارال، جەتىساي جانە اسىقاتا اۋداندارىنىڭ بولۋى ەلىمىز ەكونوميكاسىنىڭ وندىرىستىك جانە بەيوندىرىستىك سالالارىنىڭ العا قاراي قارىشتاپ دامۋىنا جاڭا سەرپىن بەرىپ، سونىڭ ناتيجەسىندە ءمىرزاشول ءوڭىرىنىڭ حالقى اراسىنداعى جۇمىسسىزدىق دەڭگەيىن اناعۇرلىم تومەندەتۋگە قول جەتكىزۋگە مۇمكىندىك بەرەتىن ەدى.

جەتىساي اۋدانىنىڭ اكىمشىلىك ورتالىعى جەتىساي اۋدانىندا قالاتىندىقتان، قوسىمشا بيۋدجەت شىعىندارى ورتالىعى اسىقاتا كەنتى بولاتىن اسىقاتا اۋدانىن اشۋعا جۇمسالاتىن ەدى.

سونىمەن بىرگە ءمىرزاشول ءوڭىرىنىڭ جەرگىلىكتى حالقى سىزدەن مىناداي ماسەلەگە دە نازار اۋدارۋىڭىزدى سۇراپ وتىر.
رەسمي مالىمەتتەر بويىنشا بۇگىندە اتاكەنت كەنتىندە – 18 مىڭنان استام، مىرزاكەنت كەنتىندە – 15 مىڭعا جۋىق، اسىقاتا كەنتىندە – 12 مىڭنان استام حالىق تۇرادى.

وسىعان وراي، «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ اكiمشiلiك-اۋماقتىق قۇرىلىسى تۋرالى» قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ 1993 جىلعى 8 جەلتوقسانداعى № 2572-XII زاڭىنىڭ 3ء-شى بابىنا سايكەس اۋداندىق ماڭىزى بار قالالارعا اۋماعىندا ونەركاسiپ ورىندارى، كوممۋنالدىق شارۋاشىلىق، مەملەكەتتiك تۇرعىن ءۇي قورى، وقۋ جانە مادەني-اعارتۋ، ەمدەۋ مەن ساۋدا وبەكتiلەرiنiڭ دامىعان جەلىسi بار، حالقىنىڭ سانى كەمiندە 10 مىڭ ادام بولاتىن، حالقىنىڭ جالپى سانىنىڭ ۇشتەن ەكiسiنەن استامىن جۇمىسشىلار، قىزمەتشiلەر جانە ولاردىڭ وتباسى مۇشەلەرi قۇرايتىن ەلدi مەكەندەر جاتاتىنىن ەسكەرە كەلىپ، مىرزاكەنت، اتاكەنت جانە اسىقاتا كەنتتەرىنە قالا مارتەبەسى بەرىلسە، دۇرىس بولار ەدى.

ءمىرزاشول ءوڭىرىنىڭ حالقى سىزدەن ءوزىڭىز «نۇر وتان» پارتياسىنىڭ XVIII سەزىندە ۇكىمەتكە بەرگەن تاپسىرمالارىڭىز بويىنشا الەۋمەتتىك سالاعا، ونىڭ ىشىندە شاعىن جانە مونوقالالاردى دامىتۋ ءۇشىن جىل سايىن بولىنەيىن دەپ وتىرعان 10 ميلليارد تەڭگە قارجىدان مىرزاكەنت، اتاكەنت جانە اسىقاتا كەنتتەرىنە قالا مارتەبەسىن بەرىپ، اتالعان ەلدى مەكەندەردى دامىتۋعا دا تيىسىنشە قاراجات ءبولىنۋىن سۇراپ وتىر.

بۇعان قوسا ءسىزدىڭ ارنايى تاپسىرماڭىزبەن 2025 جىلعا دەيىن وبلىستىق جانە اۋداندىق ماڭىزداعى جولداردى جوندەۋ جۇمىستارىن جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن قوسىمشا بولىنەتىن 350 ميلليارد تەڭگە قارجىدان ءمىرزاشول ءوڭىرىن شىمكەنت جانە تۇركىستان قالالارىن بايلانىستىراتىن جولداردى جوندەۋگە قاراجات قاراستىرىلسا ەكەن دەيدى جەرگىلىكتى جۇرتشىلىق.

سونداي-اق ءمىرزاشول ءوڭىرىنىڭ تۇرعىندارى اۋىل حالقىنىڭ تۇرمىسىن جاقسارتۋ ماقساتىندا ازىرلەنەتىن «اۋىل – ەل بەسىگى» ارنايى جوباسىن جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن قاراستىرىلىپ وتىرعان 2019-2021 جىلدارعا ارنالعان 90 ميلليارد تەڭگە كو¬لەمىندەگى قارجىدان ءمىرزاشول ءوڭىرىنىڭ الىس اۋىلدارىن كوركەيتۋگە دە تيىسىنشە قاراجات ۇلەسى ءبولىنۋىن وتىنەدى.

قورىتا ايتساق، سىزدەن سوناۋ 1940 جىلى قۇرىلىپ، 1997 جىلى جابىلىپ قالعان، تۇركىستان وبلىسىنىڭ بۇعان دەيىنگى باسشىلارىنىڭ تىكەلەي كىناسىنەن اشىلماي قالعان ءمىرزاشول وڭىرىندەگى اسىقاتا اۋدانىن قايتا قۇرۋىڭىزدى سۇرايمىز. اسىقاتا اۋدانى قايتا اشىلسا، ءمىرزاشول وڭىرىندە جاڭا جۇمىس ورىندارى اشىلىپ، جاستارىمىز جۇمىسسىزدىقتان ارىلىپ، جەرگىلىكتى حالىقتىڭ تۇرمىس جاعدايى جاقسارا تۇسەر ەدى.

ءمىرزاشول ءوڭىرىنىڭ تۇرعىندارى ءوزىڭىزدىڭ – ەلباسىمىز نۇرسۇلتان ءابىش ۇلى نازاربايەۆتىڭ حالىق ءۇشىن جاساپ جاتقان بارلىق باستامالارىڭىز بەن ساليقالى ساياساتىڭىزعا قولداۋ بىلدىرە وتىرىپ، وسى ءوتىنىشتى اياقسىز قالدىرماي، شەشىپ بەرەسىز دەپ ۇمىتتەنەدى"، - دەپ جازادى مىرزانتاي جاقىپ.

ۇسىنعان: نازەركە لابيحان