بالا كەزىمىزدەن ۇلكەندەردىڭ "بىرەۋدىڭ الا ءجىبىن اتتاماڭدار" دەگەنىن ەستىپ وستىك. الا ءجىپتىڭ نە ەكەنىن ۇقپاساق تا ايتقاندارىن ورىنداۋعا تىرىساتىنبىز. سول الا ءجىپتىڭ نە ەكەنىن ەندى-ەندى تۇسىنە باستاعاندايمىز. ايتپەسە سونى ءتۇسىندىرىپ بەرگەن ادام جوق. سەنىڭ قۇقىعىڭ باسقا ادامنىڭ قۇقىعى باستالعان جەردە اياقتالادى دەگەن قاعيدا بار. وسى قاعيدا بويىنشا بىرەۋدىڭ قۇقىعى باستالعان جەردەگى كوزگە كورىنبەيتىن سىزىق اتالارىمىز بەن اجەلەرىمىز ايتاتىن الا ءجىبى بولسا كەرەك.
نە دەگەن ءتالىمى تەرەڭ كەمەڭگەرلەر ەدى دەسەڭشى!!!
حوش. بىلىپ-بىلمەي بىرەۋدىڭ سول الا ءجىبىن اتتادىڭ دەلىك. سوندا نە بولادى دەيسىڭ عوي؟! مىندەتتى تۇردە تەرگەلەسىڭ. بايقاماي اتتاعان بولساڭ كەلەسى جولى اتتاماستاي ساباق الاسىڭ. نەشە ءتۇرلى عيبراتتى ءھام قورقىنىشتى ۋاقيعالار ەستيسىڭ، كوڭىلىڭە تۇيەسىڭ. ال ەندى بىلە تۇرا اتتاعانىڭ انىقتالسا وندا قۇرىعانىڭ. اشەيىندە بارىنەن اراشاشى بولاتىن اجە دەگەن قورعاۋشىڭ دا وندايدا جازالاۋشى بوپ شىعا كەلەتىن. ەڭ الدىمەن ءتانىڭ تاياق جەيتىن، كەيىن رۋxاني ءارتۇرلى "قىسىمعا" تاپ بولاتىنسىڭ. جازالاۋلار اپتالاپ سوزىلاتىن. جانە جازالاۋ دا الۋان ءتۇرلى بولاتىن. سول جازالاۋلاردان كەيىن رەابيليتاسيالىق كەزەڭدەردەن وتەسىڭ. ول جاماندىق پەن جاقسىلىقتىڭ قايتارىمى، وبال مەن ساۋاپتىڭ تۇسىنىگى، باتا مەن قارعىستىڭ، ادال مەن ارامنىڭ ارا جىگىن اجىراتۋ ءارى تولىق ءتۇيسىندىڭ دەگەن كىشىگىرىم ەمتيxاننان ءوتۋ كەزەڭى ەدى. قايران ءبىزدىڭ عيبراتقا تولى، اقساقالدارعا تولى بالالىعىمىز-اي دەسەڭشى. قازىرگى جاستار مەن بالالارعا جانىم اشيدى. قاريانىڭ ءبىر ونەگەسىن ەستىمەي ءوتىپ كەتتى اۋ كوبىسى. اتا دەيتىن اتا جوق، باتا دەيتىن باتا جوق كەر زامان، ايتەۋىر.
وسىنى ويلاي-ويلاي مىنانداي تۇجىرىمعا كەلدىم. قازاقتا "باتالى قۇل ارىماس، باتاسىز قۇل جارىماس" نەمەسە "جاۋىنمەن جەر كوگەرەر باتامەن ەر كوگەرەر" دەگەن سىڭايلى ماقال كوپ. وسىنى ءتۇسىندىرىپ بەرەر ادام ازايعاندىقتان با بىلمەيمىن، ايتەۋىر قازاقتىڭ كوگەرىپ كوكتەيتىن ءتۇرى كورىنبەيدى. كوگەرىپ كوكتەگەندى بىلاي قويىپ قۇردىمعا بەت العانىمىز انىق.
دالەل كەرەك بولسا جازايىن بىرنەشەۋىن. كەز-كەلگەن قاراپايىم قازاقتىڭ كىشىگىرىم بولسا دا نەسيەسى بار. ياعني بەرەشەك. قازاقستانداعى ءار وتباسى جەمقورلىقتىڭ سازايىن تارتىپ وتىر. ياعني ايدىڭ كۇننىڭ امانىندا جەلىنىپ وتىر.
ءار قازاقتىڭ جوق دەگەندە ەڭ جاقىن دەگەن بىرەۋى جول-كولىك اپاتىنىڭ زاردابىن كورگەن. ءدال ءبىر سوعىس زاردابى ما دەرسىڭ.
ءار قازاقتىڭ جاقىن ءبىر تۋىسى نەمەسە ءوزى اۋرۋ.
قازاقتىڭ ءبىرتالايى باسپاناسىز.
قازاقتىڭ ءبىرتالايى جۇمىسسىز.
قازاقتىڭ انا ءتىلىنىڭ ءتۇرى مىناۋ.
ەلگە قورعانى بولادى دەگەن بيلىگىڭنىڭ ءتۇرى اناۋ.
سولاردان "تاياق" جەپ ادىلەت ورگاندارىنا بارىپ ادىلەتسىزدىكتى كورىپ، قۇقىق-قورعاۋ ورگاندارىنا بارىپ قۇقىعىڭدى تاپتاتىپ، جۇيكە جۇيەڭ سىر بەرىپ، ەمxانادان ءتۇڭىلىپ وز-وزىڭە كەلە الماي جاتاسىڭ تىرايىپ. سوڭعى ينستانسياڭ دەگەن ءدىنىڭنىڭ ءتۇرى ءتىپتى سىقپىتسىز.
قازاق قۇددى ءبىر قارعىس العانداي.
قارعىس العانداي دەپ نەمەنەگە جۇمسارتام. اقيقاتىندا كۇندە قارعىس الاتىنىمىز وتىرىك ەمەس.
شاريعاتتا كەرى قايتارىلمايتىن، ياعني مىندەتتى تۇردە قابىل بولاتىن دۇعا تۇرلەرى بار. ولار:
1) اتا-اناسىنىڭ بالاسىنا جاساعان دۇعاسى.
2) جاپا شەگۋشىنىڭ نالا دۇعاسى.
ءبىز وسى ەكەۋسىن عانا تالداپ كورەيىك.
قۇدايدىڭ قۇتتى كۇنى بالالارىن قارعاعان اتا-انالاردى كورەم. ولار بۇرىن "تۇقىمىڭ قۇرعىر"، "جەتپەگىر"، "جەلكەڭ قيىلعىر"، "مولا"، "ەسەك"، "جەتەسىز" دەپ ءورىلۋشى ەدى ءقازىر جاڭا فورماتتا، قوس تىلدە ايتىلاتىن بوپتى. قۇداي ساقتاپ ۇلكەندەر جاعى اعىلشىنعا بويلاي الماي ءجۇر. ايتپەگەندە ءۇش تىلدە ءوز ۇرپاعىن ءوزى بوقتار ەدى.
ەندى ەكىنشىسىنە كەلەيىك. بۇل اۋقىمدىلاۋ ەندى. قازاقتىڭ ءبارى جاپا شەگۋشى ەكەنىن باسىندا ايتتىق. ال جاپا شەگۋشىنىڭ دۇعاسى، ياعني قارعىسى قابىل بولاتىن ساناتتا ەكەنىن بىلەسىزدەر. ەندى ءسال ويلانىپ كورىڭىزدەرشى.
ناتيجەسى تىم قورقىنىشتى. ءبىر-بىرىن قارعىسقا كومۋ ۇدەپ-اق تۇر ەكەن. كولىگىن دۇرىس قويماي، بىرەۋدى قاماپ كەتكەن قارعىس الدى ما؟ الدى!
قوقىسىن پاركينگكە نەمەسە ءبىر بۇرىشقا تاستاي سالىپ، قارعىس الدى ما؟ الدى! جول مادەنيەتىن ساقتاماي، بىرەۋدىڭ جولىن قيىپ كەتىپ قارعىس ارقالاپ كەتە باردى ما؟ كەتە باردى. ءليفتتىڭ ىشىنە قاقىرىپ تۇكىرىپ، ءىشىن لاستاپ، كەرەگەسىنە جامان ءسوز جازىپ، كنوپكالارىن ورتەپ، ساعىز جاپسىرىپ ءجۇرىپ ليفت تازالاۋشىنىڭ، جانە كىرىپ شىققان مىڭداعان جۇرتتىڭ قارعىسىن الدى ما؟ الدى! ال قارعىس تەككە كەتپەيدى. "جۇيەلى قارعىس كيەسىن تابادى، جۇيەسىزى يەسىن تابادى" دەپ اتام قازاق بەكەر ايتپاسا كەرەك. ۇزاعىنان تولعانۋعا بولار ەدى، ءبىراق ۇعار جانعا وسى دا جەتەر.
P.S: بۇگىن اۆتوبۋستا تۇرعانىمدا تەكسەرۋشى كىرىپ كەلىپ ەدى مەنىمەن قاتار كەلە جاتقان ءۇش-تورت ادام تەكسەرۋشىنى كورىپ جەدەلدەتە شىعىپ كەتتى. ال بۇل ۇرلىق. كىسى اقىسى مەن جول اقىسى تەككە كەتپەيدى. جاڭاعىلار سوندا وسىنى دا بىلمەي بولماشى تيىن ءۇشىن زور اۋىرپالىقتار مەن كەلەشەكتە كەلەر كەسەلدەردى ارقالاپ ءتۇسىپ قالدى. جانە ولاردىڭ ۇرى بيلىككە رەنجۋگە حاقىلارى جوق.
"قانداي بولساڭدار سولاي باسقارىلاسىڭدار" دەگەن بار. ءتامام!
نارتاي ساۋدانبەك ۇلىنىڭ فەيسبۋك پاراقشاسىنان الىنعان
ۇسىنعان: اسەل بولات قىزى
پىكىر قالدىرۋ