بىلتىر قاراشادا قۇرىلعان «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتتىك ورتالىعى» دەپ اتالاتىن مەكەمە ەلدىڭ ەكس-پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ جەكە قورىنا تىكەلەي ءبىر كوزدەن تەندەر بەردى. «پرەزيدەنتتىك ورتالىق» نازاربايەۆ قورىنان استاناداعى ءاليحان بوكەيحانوۆ كوشەسىندە ورنالاسقان عيماراتتى بيىل قاڭتاردا 183 ملن تەڭگەگە جالعا العان. بۇعان دەيىن مەممەكەمەلەر تەگىن پايدالانعان عيمارات نەلىكتەن بيىل قىرۋار قارجىعا جالدانىپ وتىر؟ بۇرىن «ەلباسى كەڭسەسى»، «ەلباسى كىتاپحاناسى»، «نازاربايەۆ ورتالىعى» دەپ اتالاتىن مەملەكەتتىك مەكەمەلەر وتىرعان الىپ سارايلار كىمنىڭ مەنشىگىندە؟ Qamshy ءتىلشىسى وسى سۇراقتارعا جاۋاپ ىزدەپ كوردى.

كىتاپحانا داۋىرىندەگى تەگىن ساراي

قاڭتار قىرعىنىنا دەيىن قازاقستاندا، اسىرەسە ەل استاناسىندا نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ اتىندا كوپتەگەن ۇيىم، قور، مۋزەي، كىتاپحانا بولعانى بەلگىلى. استانادا نازاربايەۆتىڭ اتىن العان سونداي ۇيىمدار الاش كوسەمى ءاليحان بوكەيحان كوشەسىندە ورنالاسقان عيماراتتا شوعىرلانعان ەدى.

2013 جىلى «كاسىپكەرلەردىڭ قارجىسىنا» سوعىلعان توعىز قاباتتى الىپ ساراي جىلدار بويى «نازاربايەۆ ورتالىعى» دەپ اتالدى. نازاربايەۆ 2019 جىلى پرەزيدەنتتىكتەن كەتكەن سوڭ اقوردادان ءدال سول شاتىرى كوك ءتۇستى سارايعا قونىس اۋدارعانى بەلگىلى. سول كەزدەن بەرى ساراي ەل ىشىندە «كوكوردا» دەپ تە اتالدى. ول پرەزيدەنتتىكتەن كەتكەن سوڭ قۇرىلعان «ەلباسى كەڭسەسى» دە وسى عيماراتتا بولدى.

2020 جىلى «كوكوردانىڭ» قاسىنان تاعى ءبىر الىپ ساراي بوي كوتەردى. اۋماعى 40 مىڭ شارشى مەتر بولاتىن ءۇش قاباتتى عيماراتقا نازاربايەۆتىڭ مۋزەيى كوشىپ كەلدى.

بىلتىر «ەلباسى كىتاپحاناسىنىڭ» ورنىنا قۇرىلعان «پرەزيدەنتتىك ورتالىق» دەپ اتالاتىن مەكەمە ءقازىر وسى عيماراتتا وتىر. ءبىراق تەگىن ەمەس. «نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ قورى» دەپ اتالاتىن ۇيىمعا 183 ملن تەڭگە تولەيدى. اتالعان قوردىڭ جالعىز قۇرىلتايشىسى بار. ول – نۇرسۇلتان نازاربايەۆ.

مەمساتىپ الۋ پورتالىنداعى مالىمەتكە قاراعاندا، بيىل قاڭتاردا پرەزيدەنتتىك ورتالىق اشىق كونكۋرس وتكىزبەستەن نازاربايەۆتىڭ قورىنان عيماراتتى جالعا العان. بۇل جەردە تۇسىنىكسىز ءبىر جايت بار. «پرەزيدەنتتىك ورتالىق» «ەلباسى كىتاپحاناسى» بولىپ تۇرعان كەزدە ەشقاشان عيمارات ءۇشىن نازاربايەۆتىڭ قورىنا اقشا تولەگەن ەمەس. بۇدان «كىتاپحانا تاراتىلىپ، پرەزيدەنتتىك ورتالىق بولىپ قۇرىلعاندا عيمارات اقىلى بولىپ كەتتى مە؟» دەگەن زاڭدى سۇراق تۋىندايدى.

وسى سۇراققا جاۋاپ الۋ ءۇشىن پرەزيدەنتتىك ورتالىقتىڭ الەۋمەتتىك جەلىدە كورسەتىلگەن نومىرىنە بىرنەشە رەت قوڭىراۋ سوققانىمىزبەن، تۇتقانى ەشكىم كوتەرمەدى. مەكەمەگە رەسمي سۇراۋ حات جولداماقشى بولعانبىز، ءبىراق E-otinish سايتىنان مەكەمەنى تاپپادىق.

قوجايىنى جاسىرىن قوس ساراي

بوكەيحانوۆ كوشەسىنىڭ بويىنداعى قوس سارايدىڭ قوجايىنى كىم ەكەنى بەلگىسىز. 9 قاباتتى الىپ ساراي 2013 جىلى اشىلعاندا ونىڭ دەمەۋشىلەردىڭ قارجىسىنا سوعىلعانى ايتىلعان. ءبىراق كىمنىڭ مەنشىگىنە بەرىلگەنى جايلى اقپارات جوق.

ونىڭ جانىنداعى ءقازىر «پرەزيدەنت ورتالىعى» ورنالاسقان عيمارات تا ناقتى كىمنىڭ مەنشىگىندە ەكەنى تۇسىنىكسىز. بەلگىلىسى ول عيمارات «تۇڭعىش پرەزيدەنت قورى» دەپ اتالاتىن قوردىڭ تاپسىرىسى بويىنشا سوعىلعان. اتالعان قور 2000 جىلى نازاربايەۆتىڭ بۇيرىعىمەن قۇرىلىپ، 2020 جىلى جۇمىسىن توقتاتقان. جارعىسى بويىنشا كوممەرسيالىق ەمەس سانالاتىن قوردىڭ الىپ ساراي سوققىزۋعا قارجىنى قايدان العانى جاسىرىن. عيمارات سوعىلىپ بىتكەن سوڭ ونىڭ كىمنىڭ مەنشىگىنە بەرىلگەنى دە بەلگىسىز.

مەملەكەتتىك جەر كاداسترىندا ەكى عيماراتتىڭ دا مەنشىك يەسى جاسىرىلعان. 2gis قوسىمشاسىنداعى مالىمەتكە قاراعاندا، ۇلكەن عيماراتتا «نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ قورى»، ال كىشى عيماراتتا «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتتىك ورتالىعى» مەملەكەتتىك مەكەمەسى ورنالاسقان.

نازاربايەۆتىڭ ميللياردەر قورى

پرەزيدەنتتىك ورتالىققا عيماراتتى جالعا بەرىپ وتىرعان «نۇرسۇلتان نازاربايەۆ قورى» 2010 جىلى نازاربايەۆ پرەزيدەنت بولىپ تۇرعان كەزدە قۇرىلعان. بۇل ەكس-پرەزيدەنت قۇرىلتايشىسى سانالاتىن جالعىز ۇيىم ەمەس. ونىڭ اتىندا بۇدان بولەك بىرنەشە قور بار. نازاربايەۆ ءوزىنىڭ قورلارى ارقىلى ونداعان كوممەرسيالىق كومپانيالارعا يەلىك ەتەدى.

مىسالى، مەممەكەمەگە عيمارات جالعا بەرىپ وتىرعان «نۇرسۇلتان نازاربايەۆ قورى» Kazakhstan Today اقپارات اگەنتتىگىنە، Haileybury Astana كومپانياسىنا، ROYAL CITY BUILD تۇرعىن ءۇي-قۇرىلىس كووپەراتيۆىنە جانە تاعى باسقا التى قور مەن ۇيىمعا يەلىك ەتىپ وتىر.

2010 جىلى تىركەلگەن قور 2014 جىلعا دەيىن مەملەكەتكە ءبىر تيىن دا سالىق تولەمەگەن. ال 2015-تەن باستاپ قازىناعا قارجى قۇيا باستادى. Cول جىلى 6،5 ملن، 2016 جىلى 143،6 ملن، 2017 جىلى 333 مىڭ تەڭگە، 2018 جىلى 0 تەڭگە، 2019 جىلى 50 مىڭ تەڭگە سالىق تولەگەن. ال 2020 جىلدان باستاپ جىلىنا كەمى 900 ملن سالىق تولەپ كەلە جاتىر.

ءبىر ايتا كەتەتىن جايت، نازاربايەۆتىڭ قورلارىنىڭ كوبى ول پرەزيدەنت بولىپ تۇرعاندا اشىلىپ، جۇمىس ىستەي باستاعان. ونىڭ قورلارى كوممەرسيالىق باعىتتا ەمەس دەلىنسە دە، ءتۇرلى بيزنەسكە يەلىك ەتىپ وتىردى. 2022 جىلى حالىقارالىق زەرتتەۋشى جۋرناليستەر توبى نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ وزىمەن بايلانىستى ءتورت قور ("نازاربايەۆ قورى" جەكەمەنشىك قورى، "نۇرسۇلتان نازاربايەۆ قورى"، "دەمەۋ قورى" جانە "ەلباسى" قورى) مەن ۇلىبريتانيادا تىركەلگەن Jusan Technologies حولدينگى ارقىلى شامامەن 8 ميلليارد دوللار اكتيۆتەردى باسقاراتىنىن جازعان.