دۋلات تاستەكەيدى كوپشىلىك ءتىل جاناشىرى رەتىندە بىلەدى. ول ءوزى باسقارىپ وتىرعان كومپانيا ءىس-قاعازدارىن قازاقشالاپ، قىزمەتكەرلەرىنە قازاق ءتىلى كۋرسىن ۇيىمداستىرىپ، كوپشىلىككە ءوز ىسىمەن، ۇستانىمىمەن ۇلگى بولعان كاسىپكەر.

ۇلتتىق قۇندىلىقتاردى ناسيحاتتاۋدى بەلسەندى تۇردە قولداپ جۇرگەن دۋلات تاستەكەي بۇگىندە الماتى قالالىق ءماسليحاتىنىڭ دەپۋتاتى، «TAS Group» قارجى كومپانيالار توبىنىڭ جەتەكشىسى، ءارى مەسەنات. ول ايتىس ونەرى، جاس عالىمدار مەن ءتۇرلى جوبالار، سونداي-اق مەشىت قۇرىلىسىمەن اينالىساتىن دەمەۋشى رەتىندە تانىمال.

مەسەنات باسقاراتىن كومپانيالار توبىنىڭ باستى تالابى – قازاق ءتىلىن ءبىلۋ. ءتىل ۇيرەتۋ كۋرستارىن ۇيىمداستىرىپ، قازاقشا بىلمەيتىندەرگە انا ءتىلىمىزدى مەڭگەرۋگە مۇرىندىق بولعان، شەتەلدە بيزنەس-ءبىلىمىن جەتىلدىرىپ جۇرگەن كاسىپكەر سۇراقتارىمىزعا جاۋاپ بەردى.

ءبىلىمدى قوعام قالىپتاستىرۋىمىز كەرەك

— دۋلات تۇرسىن ۇلى، سۇقباتىمىزدى كاسىبىڭىزدەن باستاساق. ءسىز نەگىزىن قالاپ، باسقارىپ كەلە جاتقان «TAS Group» كومپانياسىنىڭ نەگىزگى قىزمەتى نەدە؟

— ءبىزدىڭ كومپانيا قارجى سالاسىندا قىزمەت ەتەدى. شاعىن جانە ورتا بيزنەستىڭ وكىلدەرىنە قىسقا مەرزىمدى قارجىلاندىرۋ ۇسىنامىز. سونىمەن قاتار، ءبىز قازاقشا سويلەيتىن العاشقى قارجى كومپانياسى بولۋعا جانىمىزدى سالۋدامىز. ءبىزدىڭ الەۋمەتتىك جاۋاپكەرشىلىگىمىز دە ماڭىزدى. جىلدىق پايدامىزدىڭ ءبىر بولىگىن قوعام مەن مادەنيەتتىڭ دامۋىنا جۇمسايمىز. «Assyltas» قوعامدىق قورى وسى باعىتتا جۇمىس ىستەيدى. ءبىزدىڭ ميسسيامىز – ۇلتتىق قۇندىلىقتاردى دارىپتەۋ، يننوۆاسيالارعا نازار اۋدارۋ جانە قازاق ءتىلىن بيزنەس ورتاسىندا ناسيحاتتاۋ.

رۋحانيات پەن مادەنيەت حالىقتىڭ رۋحى مەن جانىنىڭ ايناسى. ونەرى وزىق ەلدىڭ ءورىسى كەڭ بولاتىنىنا مەن سەنەمىن. بۇل جاي عانا عاپىل سەنىم ەمەس. بۇل الەمدىكتاجىريبەدە الدىعا وزعان مەملەكەتتەردىڭ ءوزىنىڭ ادەبيەتىنە، مادەنيەتىنە، رۋحانياتىنا قانداي كوڭىل ءبولىپ جۇرگەندىگىن كورگەننەن كەيىن ايتىپ وتىرمىن. ءبىز ءبىلىمدى قوعام قالىپتاستىرۋىمىز كەرەك. ويتكەنى ءبىلىمدى ادام ءوزىن دە العا سۇيرەيدى جانە مەملەكەتتىڭ دە الدىڭعى شەپتە بولۋىنا ىقپال ەتەدى. سوندىقتان ادامي كاپيتالدى دامىتۋعا اۋەلى مادەنيەت، ادەبيەت پەن رۋحانيات اسەر بەرەدى. وسى فاكتورلاردى ءبىز دامىتۋىمىز كەرەك. ءبىز وسى جولدا جۇمىس ىستەپ، قولدان كەلگەنشە قولداپ جاتىرمىز.

— رەسمي اقپارات كوزدەرىنە سۇيەنسەك، ءسىز مەنەدجمەنت پەن باسقارۋعا كوپ كوڭىل بولەدى ەكەنسىز. كومپانيا ىشىندەگى پروسەستەر قالاي قۇرىلاتىندىعى مەن كورپوراتيۆتىك مادەنيەت جايلى نە ايتا الاسىز؟

— ءبىزدىڭ كومپانيانىڭ نەگىزگى مىندەتتەرىنىڭ ءبىرى – قىزمەتكەرلەردىڭ جۇمىسى ءۇشىن قولايلى ورتا قۇرۋ جانە كورپوراتيۆتىك مادەنيەتتى ناسيحاتتاۋ. بىزدە ءاردايىم ءارتۇرلى اكسيالار مەن بايقاۋلار، سەمينارلار مەن دارىستەر ءجيى وتكىزىلەدى. ءار جۇما بارلىق قىزمەتكەرلەر ءۇشىن «قازاقشا سويلە» درەسس-كودىنىڭ كۇنى. بەس جۇزدەن استام بارلىق كومپانيا قىزمەتكەرلەرى جىل سايىنعى تۋعان كۇنىمىزدە ۇيىمداستىرىلاتىن «TAS GROUP قۇرىلتايعا» جينالادى. سونداي-اق، ءبىز ESG* مادەنيەتىن دامىتۋدامىز.

— قىزمەتكەرلەردىڭ بىلىكتىلىگىن ارتتىرۋ باعىتىندا قانداي شارالاردى جۇزەگە اسىرۋداسىزدار؟

— 2022 جىلدىڭ سوڭىنان باستاپ كومپانيا Harvard Business School-دا ونلاين وقىتۋ باعدارلاماسىن ىسكە قوستى، ال 2023 جىلدان باستاپ قىزمەتكەرلەر Skillbox، GeekBrains جانە SkillFactory سياقتى تانىمال ونلاين مەكتەپتەرى بار Lerna.kz ونلاين پلاتفورماسى ارقىلى وقۋدان ءوتۋ مۇمكىندىگىنە يە بولدى.

بىلتىردان باستاپ كومپانيا باسشىلارىنىڭ باسقارۋ داعدىلارىن دامىتۋعا باسىمدىق بەردىك. وسى باعىتتا جاڭا جانە جۇمىس ىستەپ جۇرگەن قىزمەتكەرلەردىڭ ومىرلىك سيكلى بويىنشا اۋقىمدى وقىتۋ جۇرگىزىلدى. بۇل اۋقىمدى ترەنينگ جۇمىسقا قابىلداۋ پروسەسىن باسقارۋ ساپاسىن ارتتىرۋعا، بەيىمدەلۋگە، كومپانيا ومىرىنە قاتىسۋعا، كاسىبي وسۋگە جانە كومپانيادان كەتۋ جايىندا، تەوريالىق جانە پراكتيكالىق تاپسىرمالاردى قامتىعان وقۋ. ترەنينگ ناتيجەسىندە بارلىق باسقارۋ توبى سەرتيفيكاتتاۋدان ءوتىپ، تاجىريبەدە قولدانۋعا بولاتىن بىلىمدەرىن راستادى.

 
انا تىلىمىزدە ادەمى سويلەپ، ۇلگى بولساق

— وزگە ۇلت وكىلدەرىنىڭ قازاق تىلىنە دەگەن كوزقاراسى قانداي؟

— قازىرگى كەزدە قازاق تىلىنە قاتىستى نەگاتيۆتى پىكىرلەر ازايعان. ءاربىر قازاق ءوز ءتىلى مەن مادەنيەتىن ماقتان ەتۋى ءتيىس. ەگەر ءبىز ءوزىمىز انا تىلىمىزدە ادەمى سويلەپ، جوعارى مادەنيەتىمىزبەن كوپكە ۇلگى بولساق، جاستارىمىز دا سوعان ەلىكتەيدى.

— ءسىزدىڭ كومپانياڭىزدا قانداي ۇلت وكىلدەرى قىزمەت ەتەدى؟

— بۇگىندە ءبىزدىڭ ۇيىمىمىزدا ءارتۇرلى ۇلت وكىلدەرى جۇمىس ىستەيدى: ورىستار، كارىستەر، ۇيعىرلار، وزبەكتەر جانە باسقا دا از ۇلتتاردىڭ ازاماتتارى. ءبىزدىڭ كەڭسەمىز قازاقستاندا ورنالاسقان، ال بيزنەسىمىز رەسەي مەن وزبەكستاندا دا دامىپجاتىر. وندا دا سول ەلدەردىڭ ازاماتتارى قىزمەت ەتەدى، ءبىراقءبىزدىڭ كومپانياداعى قىزمەتكەرلەردىڭ 90%-دان استامىقازاقتار. بىزدە قىزمەتكەرلەرگە قويىلاتىن باستى تالاپ – قازاق ءتىلىن جەتىك ءبىلۋ. سوندىقتان ءبىزدىڭ بىلىكتى قىزمەتكەرلەرىمىز نەگىزىنەن قازاق ۇلتىنىڭ وكىلدەرىنەن قۇرالعان.

كليەنتتەر قازاق تىلىندە سويلەسۋدى تالاپ ەتسە

— قازاق ءتىلى قاشان بيزنەس تىلىنە اينالادى دەپ ويلايسىز؟

— ءبىزدىڭ بايلانىس ورتالىعىمىزعا قوڭىراۋشالاتىنداردىڭ 60% قازاق تىلىندە قىزمەت الۋدى قالايدى. بيزنەس تىلگە اينالۋى ءۇشىن تۇتىنۋشىلار ءوز تىلىندە قىزمەت كورسەتۋدى تالاپ ەتۋى ءتيىس. ەگەر كليەنتتەر قازاق تىلىندە سويلەسۋدى تالاپ ەتسە، بيزنەس تە سوعان بەيىمدەلەدى.

— ق ر پرەزيدەنتى ق.توقايەۆ «بىلە بىلسەك، ۇلتتىق قاۋىپسىزدىكءتىلىمىزدى قادىرلەۋدەن باستالادى» دەگەن بولاتىن. بۇعانءسىزدىڭ پىكىرىڭىز قانداي؟

— مەن بۇل پىكىرمەن تولىقتاي كەلىسەمىن. ءتىلدى ساقتاپ، دامىتۋ – بۇل ءبىزدىڭ جاۋاپكەرشىلىگىمىز. ءتىلىن جوعالتقان حالىق ءوزىن دە، تاريحىن دا جوعالتادى. ءتىل – مەملەكەتتىڭ نەگىزى، ول قازاق حالقىنىڭ سيمۆولى مەن ماقتانى. تاۋەلسىزدىكتىڭ باياندى بولۋىنا، ماڭگىلىك قالىپتاسۋىنا دالەل. مەن الماتى قالالىق ءماسليحاتىنىڭ دەپۋتاتى رەتىندە مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ قولدانىلۋىنا كۇش سالدىم. ءبىزباسقا ۇلتتاردى سىيلاۋعا تىرىسامىز، ءبىراق ءوز انا تىلىمىزگەدە قۇرمەت كورسەتۋىمىز قاجەت. ەگەر ءوز ءتىلىمىزدى قادىرلەمەسەك، وندا وعان سۇرانىس تا بولمايدى.

كوپشىلىك قىزمەتتى ورىس تىلىندە كورسەتۋگە اسىعادى

— دۇرىس ايتاسىز. ءسىز ءىس-ساپاردا كوپ بولادى ەكەنسىز، سونداي-اق ساياحاتتاۋدى دا ۇناتاسىز. سوندىقتان ۇشاقپەن ءجيى ۇشاسىز. بىردە وسىنداي ءبىر ساپارىڭىزدا ەلىمىزدىڭ تانىمىل اۋە كومپانياسىندا بولعان جاعداي تۋرالى ايتقانەدىڭىز…

— ءيا، ءسىز بورت سەرىكتەردىڭ 85-90 پايىزى قازاق بولسا دا، انا تىلىندە قىزمەت كورسەتۋگە اسىقپايتىنىن تۋرالى ايتىپ جاتىرسىز. ايتىپ وتىرعان اۋە كومپانيامىز – الەمدىك اۆياسيا نارىعىنداعى الدىڭعى قاتارلى، ساپاسى، قىزمەت كورسەتۋ دەڭگەيى جاعىنان شوقتىعى بيىك كومپانيالاردىڭ ءبىرى. ءبىراق قىزمەتكەرلەرىنىڭ ءالى كۇنگە دەيىن ءوز انا تىلىندەيلايىقتى دەڭگەيدە قىزمەت كورسەتە الماۋى وكىندىرەدى. بورتسەرىكتەر ءوزىمىزدىڭ قارا كوز قازاقتار بولعانىنا قاراماستان، كوپشىلىگى قىزمەتتى ورىس تىلىندە كورسەتۋگە اسىعادى. مۇنىڭ سەبەبى كومپانيا باسشىلىعىنىڭ دۇرىستالاپ قويا الماۋىندا ما، الدە بۇل قالىپتاسىپ قالعان ادەتپە؟

كوپكە توپىراق شاشۋعا دا بولمايدى. قازاق تىلىندە ادەمى قىزمەت كورسەتىپ، قۇلاق قۇرىشىڭدى قاندىراتىن بورت سەرىكتەر دە جوق ەمەس، بار. مىسالى، بىردە الماتىدان بانگكوكقا ۇشقان ساپارىمدا پاۆەل ەسىمدى بورتسەرىك ماعان باستان-اياق قازاق تىلىندە وتە تاماشا قىزمەت كورسەتتى. مەن، حالىقارالىق «قازاق ءتىلى» قوعامىنىڭ ۆيسە-پرەزيدەنتى جانە جاي عانا ءوز تىلىنە جانى اشيتىن قازاقتىڭ ۇلى رەتىندەجاڭاعى اۋە كومپانياعا ايتىلعان سىندى دۇرىس قابىلداپ، بۇل ماسەلەگە بەيجاي قاراماي، ءتيىستى شارالار قولدانۋىن سۇرادىم. ءتىپتى باسشى رەتىندە كومپانياعا قازاق ءتىلىن ەنگىزۋجولدارى تۋرالى پىكىر الماسۋعا دا ءاردايىم اشىقپىن. الايدا جارتى جىلدان استام ۋاقىت ءوتتى، ولاردان كەرى بايلانىس العان جوقپىن. دەگەنمەن دە ءتىل ماسەلەسىنە بەي-جاي قاراماۋ كەرەكتىگىن ءاردايىم العا تارتىپ وتىرامىن.

*ESG – قورشاعان ورتاعا جاۋاپكەرشىلىكپەن قاراۋ (E – environment)، جوعارى الەۋمەتتىك جاۋاپكەرشىلىك (S – social) جانە كورپوراتيۆتىك باسقارۋدىڭ جوعارى ساپاسى (G – governance).