4 sáýir – 2000 jyly Sıdneıde ótken XXVII jazǵy olımpıada oıyndarynyń chempıony Bekzat Sattarhanovtyń týǵan kúni.
Júregim eljiredi…
Bekzatjanymdy eske alǵan saıyn saǵynyshym údeı túsedi. Júregimniń bir túkpirinde qulynshaǵymnyń jarqyn beınesi máńgi saqtalyp qalǵan. Meniń Bekzatym halyqtyń Bekzatyna aınalyp ketkeli qashan. Elge rahmet. Jyl saıyn ulymnyń týǵan kúni qarsańynda eske alý keshterin uıymdastyryp, týrnır ótkizedi. Gazetter men telearnalar aqparat taratady. 4 sáýir kúni oblystyq «Ońtústik Qazaqstan» gazetinde «Bekzat batyr» atty poema jarıalandy. Alpamys Faızolla atty jıyrma jastaǵy stýdent jigittiń 20 jasynda erlik jasaǵan Bekzat aǵasyna arnaǵan shyǵarmasy otaǵasy ekeýmizdiń júregimizdi tolqytyp, kóńilimizdi bosatty.
Poemada «Alla jazsa, ataqty batyr bolam, Naıza ustamaı qolyna qolǵap kıgen» dep aıtqanyndaı, Bekzat beıbit zamannyń batyry edi ǵoı. Óıtkeni, qazir eldiń, ulttyń myqtylyǵy soǵysta emes, Olımpıada oıyndarynda aıqyndalyp júr emes pe? Alpamys balamnyń poemasyndaǵy árbir taraý, árbir shýmaqtar qatty áser etti. Onyń ómirge kelgeni, bozbala, stýdent shaǵy, olımp bıigin baǵyndyrǵan sáti, AQSH sportshysyn jeńip, qýanǵan kezi ádemi sýrettelgen. Shýmaqtardy oqyp otyryp, keı sátterinde kózdiń jasyna erik berip te aldym. Jasyndaı jarqyrap, Olımpıada chempıony atanǵan qaǵilez balamnyń bul dúnıede joq ekenine áli kúnge deıin sengim kelmeıdi. Qaıtemiz, Allanyń buıryǵyna shara bar ma? Ulyma degen saǵynysh meniń ǵana emes, Alash balasynyń da sanasynda tur eken. Batyryn umytpaıtyn el bar ekenine qýanyp qaldym. Bekzatymnyń týǵan kúnin eskerip, poemany oqyrmanǵa usynǵan «Ońtústik Qazaqstan» gazetiniń ujymyna, onyń avtory Alpamys balama analyq júregimmen alǵysymdy aıtamyn. Bekzattyń jolyn jalǵap, el abyroıyn aspandatatyn sańlaqtar kóbeıe bersin! Muny balasyn saǵynǵan ananyń batasy dep bilińizder. Poema júregimdi eljiretti…
Syrlykúl SATTARHANOVA,
Olımpıada chempıony Bekzat Sattarhanovtyń anasy.
Túrkistan qalasy.
I. Ana áldıi
Shymyrlatyp ór namys jas keýdeni,
Kókiregin Ananyń jas kernedi.
Sekseninshi
Jyl,
Ǵasyr –
Jıyrmasynshy,
Olımpıada ótýde Máskeýdegi.
Nar jigitter syn sátte kórinýde,
Elin súıgen júrekter egilýde.
Abyroıyn qazaqtyń arqalaǵan,
Qonaqbaev fınalda jeńilýde.
Dalamyzdan sen jaıly án eskesin,
Erligińmen esil er áli estesiń…
Ana otyr telmirip ekranǵa,
Besiktegi terbetip nárestesin.
Er tilegin tiledi nópir anda,
Aq nıeti aınalyp ot uranǵa.
Shyryldaıdy sábıi,
Al Anasy
Estimeıdi –
Nazary ekranda.
«Erlik qana babańnyń istegeni,
Elińdi oıla sol saǵan kúsh beredi.
Jeńilýge jigittiń qaqysy joq!
Ur! Ur! Serik!» – dep Ana tistenedi.
Batyr dep jurt esepter, sanar qansha,
Alaýyń da janady jana alǵansha.
Atyshýly qazaqtyń boksshysy,
Sol bir synda jeńildi, amal qansha.
Jaratqannan tilegin surady Ana,
Kózdiń jasyn eriksiz bulady Ana.
Besiktegi tórt aılyq
Ińgálaǵan
Sábıimen qosylyp jylady Ana.
Ne jetedi Ananyń áldıine?!
Jaratqannyń syıy ma ár úıine.
Jasyn súrtip otyryp,
Besiktegi
Besik jyryn shyrqady sábıine:
Áldı, áldı, aq bópem,
Aq besikke jat bópem.
Terbetedi bul anań.
Appaǵymsyń, aıdaıym.
Jylama, bópem, jylama,
Besik jyryn aıtaıyn.
Kúni erteń-aq, kókeshim,
Taýdaı jigit bolarsyń.
Erjetken soń, bópeshim,
Aǵańnyń kegin alarsyń.
Erjetken soń, Bekzatym,
Belińdi bekem býarsyń.
Jaı otyndaı jarq etken,
Aǵańnyń jolyn qýarsyń.
Qaımana qazaq, qulynym,
Senimenen maqtansyn.
El jadynda esimiń,
Ǵasyrlar boıy saqtalsyn.
Áldı, áldı, aq bópem,
Aq besikke jat, bópem.
Uıyqtaı ǵoı, bópem, uıyqtaı ǵoı…
II. Arman qushaǵynda
Tolqyǵan-dy júregi attaı týlap,
Tynshı almaı, ishinde jatpaı shýmaq.
Ýaqyt shirkin júırik qoı zymyrandaı,
Óte shyqty on bes jyl attaı zýlap.
Janaryna tirliktiń muńy tunǵan,
Qıyndyqtyń júzine syry tunǵan.
Al Syrlykúl ananyń
Áldeqashan
Sonaý kezgi armany umytylǵan.
Oza shaýyp jasynan Bekzat dara,
Ozat boldy qurbyda, jekjatta da.
Saǵat saıyn, sát saıyn óspese de,
Alǵyr bolyp erjetti Bekzat bala.
Kózderinde aqyl men zeıin mol-dy,
Halyq kútken ǵalamat keıin boldy…
Mektebinde sabaǵyn úzdik oqyp,
Sportqa da Bekzat ul beıim boldy.
Kirispekke bekindi «ot iske» de,
Jıi maıyp bolatyn oqys dene.
On besinde qolyna qolǵap kıip,
Shuǵyldana bastady bokspen de.
Eshbir isten qıyn dep jasymaıtyn,
Kún tártibin ol jiti baqylaıtyn.
On shaqyrym jerdegi sport zalǵa,
Qaısar bala júgirip qatynaıtyn.
Tózim qylyp ustanym, tiregin de,
Jıi Alladan suraıtyn tilegin de.
Sol bozbala shaǵynda
Bekzat uldyń
Arman oty laýlady júreginde:
«Ese bermeı menimen talasqanǵa,
Kóp asqarda, kóp shyńda, kóp aspanda.
Ánuranyn qazaqtyń áýeletem,
Kók baıraqty kóterem kók aspanǵa!
Eli úshin shaıqasqan er keshegi,
Eldiń qamyn jegendi er desedi.
Babalarym sekildi
Belýardan
Qan keshpeımin, biraq ta ter keshemin!
Alty alashtyń namysyn qorǵap, kúıgen,
Aǵaıyny sol úshin qoldap, súıgen.
Alla jazsa, ataqty batyr bolam,
Naıza ustamaı qolyna qolǵap kıgen!
Oqasy joq janymdy jaıpasa muń,
Qarańmen de, aǵyńmen shaıqasamyn!
Aınalaıyn, Otanym,
Men sen úshin
Batyrlarsha rıngte aıqasamyn!»
III. Stýdenttik shaq
Bulaqtaıyn kóńili tunyq boldy,
Keýdesine órenniń úmit toldy.
On segizge kelgende Bekzat batyr,
Jurt qyzyǵar symbatty jigit boldy.
Ortasynda ot bolyp jalyndady,
Qarsy turar qarsylas tabylmady.
Shymkenttegi, Áýezov atyndaǵy,
Oqý orny oqýǵa qabyldady.
Aýyr júgin kóterip ar tasynyń,
Alǵa súırep júretin qor, pasyǵyn…
Stýdenttik shaǵynda Bekzat batyr,
Maqtanyshy bop júrdi ortasynyń.
Izdegeni osy bop ańsaǵany,
Daýysyna ózgeler tamsanady.
Otyrysta, keshterde, dýmandarda,
Gıtaramen ádemi án salady.
Súringendi keshirer jaza qylmaı,
Túrkistannyń el bar ma qazaǵyndaı?!
Esh ýaqytta Allasyn umytpaıdy,
Namazyn da oqıtyn qaza qylmaı.
Jas batyrǵa keń peıil, ashyq qoly,
Ishteı tynyp, syrtynan asyq bolyp.
Aqyldy ári ımandy, daryndy ulǵa,
Talaı arý júretin ǵashyq bolyp.
Asyl tekti halyqtyń urpaǵy ǵoı,
Sol halyqtyń araıly nur tańy ǵoı.
Segiz qyrly, bir syrly
Arystan ul –
Bekzat batyr jigittiń sultany ǵoı!
IV.Kópten kútken sát
Arman, murat kókeıden joǵalar ma?!
Bir kezdegi jón kelip joramal da.
Jas boksshy Alashqa tanytty ózin,
Halyqaralyq kóptegen dodalarda.
Úlken sportqa kelsin dep «quıyn» jańa,
Uly úshin Allaǵa syıyndy Ana.
Jıyrmasynshy ǵasyrdyń sońǵy jyly,
Bekzat batyr toldy endi jıyrmaǵa.
El amanda, ata aman, ana amanda,
Jeńilýdi boksshy qalaǵan ba?!
Olımp shyńy – batyrdyń kózdegeni,
Sıdneıdegi ótetin alamanda.
El namysyn oılady qulqyn demeı,
Otan qamyn oılady múlkim demeı.
Olımpıada altynyn alamyn dep,
Daıyndaldy Bekzat er kún-tún demeı.
Altyn alam, jeńem dep tistenedi,
Osy oǵan alapat kúsh beredi.
Ushar kúni Sıdneıge
Uıyqtap jatyp,
Batyrymyz ǵajaıyp tús kóredi.
Dýlyǵasy, qolǵaby saılanady,
Qanjyǵasy batyrdyń maılanady.
Aq shapandy aqsaqal
Jeńesiń dep, –
Aıan berip, kóńili jaılanady.
Anasyna aıtty er: «Kónińizder,
Altyn medal qorjynda senińizder.
Alla úıinde jeti ret Quran oqyp,
Jeti adamǵa sadaqa berińizder».
Saqtamasań mundaıda tıyndy úıde,
Jomarttyqqa Jaratqan súıinbeı me?!
Olımpıada altynyn alamyn dep,
Jas boksshy attandy Sıdneıge.
Jeńemin dep ýádesin berdi Bekzat,
Qaıratyna, kúshine sendi Bekzat.
Shyǵý úshin fınalǵa
Qınalmastan,
Qarsylastyń tórteýin jeńdi Bekzat.
Belin bekem túıiner, býar isker,
Keıin jaqsy nátıje týar isten.
Al, fınalda kezdesti boksshymyz,
Amerıka ulany Hýarespen.
Eki arlan bir-birin «súze» myqty,
Doda sońyn úmitin úze kútti.
Chempıony álemniń
Qazaq uly –
Er Bekzatqa fınalda tize búkti!
Kókeıinde talaıdyń jattaldy anyq,
Jatty ony dos tanyp, jattar tanyp.
Eldiń týyn kóterdi,
Seıilhannyń
Kenje uly – er Bekzat Sattarhanov!
V. Sońǵy sóz
Tamsandy álem Alashtyń bórisine,
Tańdaı qaǵyp, súısindi er isine.
Kúlli qazaq dalasy qýandy endi,
Jıyrma jasar jigittiń jeńisine.
Jastyq shyǵar kóńildiń jelikkeni,
Symbatty edi, jas edi, kórikti edi.
Boıjetkender batyrǵa ǵashyq bolyp,
Bozbalalar Bekzatqa eliktedi.
Áldeqashan ózgertip sheshilgendi,
Esim jaıly kútpegen sheshim keldi.
Ata-analar yrymdap,
Jańa týǵan
Uldaryna «Bekzat» dep esim berdi.
Aǵańa uqsa, eńbek et, bosqa turma,
Dep aıtatyn boldy endi jasqa tulǵa.
Qazaq úshin boksshy Bekzatymyz,
Jas batyrdan aınaldy has batyrǵa.
Uzaq ǵumyr jazmyshqa jazylmady,
Bizdiń qolda emes qoı jazylmaǵy…
Biraq taǵdyr isteıdi óz bilgenin,
Bul qýanysh uzaqqa sozylmady.
Tym kesh syıyn keıbireý usynady,
Ketti ushyp qolyńnan qusyń áni…
Kóp uzamaı Temirlan tas jolynda,
Qaıran batyr apatqa ushyrady.
Tulpar edi alaman dúbirdegi,
Óz kóligi denesin tilimdedi.
Sońǵy sózin aıtýǵa aıqaılap bir,
Shama kelmeı, esil er kúbirledi:
«Talaı ótkel, asýdan assam dep em,
Zulymdardyń keýdesin bassam dep em.
Otanymnyń, táýelsiz Qazaqstannyń,
Damýyna zor úles qossam dep em.
Sáıgúlikteı báıgede jelsem dep em,
Izgiliktiń kóshine ersem dep em.
Otan-Ana, elimniń aldyndaǵy,
Boryshymdy atqaryp ólsem dep em.
Halqym, razy bolarsyń eńbegime,
Az da bolsa, razy bol bergenime.
Osy-aq boldy, qaıteıin, buıyrǵany,
Osy-aq boldy qolymnan kelgeni de.
Aýyr synda synbańdar, jasymańdar,
Jáne úlken jeńiste tasymańdar.
El namysyn tapsyrdym senderge endi,
Otan saǵan amanat, jas ulandar!»
Muratyna kózdegen jetti batyr,
Ýaǵdasyn oryndap ketti batyr.
«Qosh, Otanym! Qosh, áke! Qosh, anashym!»,
Osyny aıtyp, úzilip ketti batyr.
VI. Bekzat-arman
Jasyn syǵyp bar dala turdy azaly,
Boran bolyp uıtqydy jyr-qazaly.
Jıyrmasynda Bekzatqa batyr bolǵan,
Jıyrma jasar jas aqyn jyr jazady.
Órekpigin, kóńilim, órekpigin,
San órenniń oıatyp zerektigin.
Jıyrmasynda kórsetip ketti Bekzat,
Qandaı bolý jigitke kerektigin.
Keıbireýler umytyp terdi kópten,
Qyzyqtarǵa ótkinshi erdi kópten.
Jıyrmańda sen júrsiń maqtan qýyp,
Jıyrmasynda Bekzat er erlik etken.
Bárimizge daryndy berdi kópten,
Átteń, biraq adam az órlik etken.
Jıyrmańda sen júrsiń saýyq izdep,
Jıyrmasynda Bekzat er erlik etken.
Júrekterge batyrlyq, erlik ekse,
Keterde de «Elim!» dep sherli ketse.
Qazaqstan uly el bolmas pa edi,
Jıyrmasynda bar jigit erlik etse?!
Ár kóktemde, ár jaz, kúz, ár qysynda,
Eńbek etpeı, bos júrse shalqysyn ba?!
Talaı adam júr biraq túk bitirmeı,
Jıyrma túgil qyrqynda, alpysynda!
Úlgi alaıyq Bekzattan, úlgi alaıyq,
Elge degen sezimmen nurlanaıyq!
Amanatyn babanyń oryndar dep,
Senim artyp bizderge júr halaıyq.
Qaırattanyp, silkinip, jigerlenip,
Ón boıyma baılaýym sińer berik.
Elim úshin bekinsem bir erlikke,
Bekzat-arman turady jiger berip…
Alpamys FAIZOLLA,
ál-Farabı atyndaǵy QazUÝ-dyń jýrnalısıka fakúltetiniń stýdenti
