Sultanmahmut aıtqandaı, «qarańǵy qazaq kógine órmelep shyǵyp kún bolǵan» Alash arystary yqpalymen «Alashorda» úkimetiniń qurylǵanyna bıyl 100 jyl tolyp otyr. «Alashordanyń» 100 jyldyǵyna jáne azattyq jolynda janyn qıǵan arystarymyzdyń rýhyn ulyqtaý sharalary bastalyp ketti. Uıymdastyrýshylar – «Qamshy» aqparattyq agenttigi ókilderi. «Qamshy» aqparattyq agenttiginiń jetekshisi Bilál Qýanyshtan Alashordanyń 100 jyldyǵyna arnalǵan sharalar jaıly aıtyp berýin suraǵan edik.
– Alash arystarynyń rýhyna arnap as bergeli jatyr ekensizder. Mundaı ıgilikti iske ne túrtki boldy?
– Bıyl Qazaqstan Respýblıkasynyń irgetasy – «Alashordanyń» qurylǵanyna 100 jyl toldy. Bul tarıhı datany oıdaǵydaı atap ótý – Alash arystary ańsaǵan azat Otanda ómir súrip jatqan bizder úshin abyroıly mindet. «Alash týy astynda, kún sóngenshe sónbeımiz!» dep áz jandaryn pıda etken ata-babalarymyzdyń amanatyn nasıhattaý – ár qazaqtyń bultarmas boryshy.
Bodandyq jyldar men táýelsizdik kezeńinde birli-jarym eske alýlar bolǵany bolmasa, búkil Alash arystaryna arnap as berilgenin óz basym estimeppin. Qazaqta «óli razy bolmaı, tiri baıymaıdy» degen sóz bar. Bul, árıne, ótkeniń men ketkenińdi tarazylap, Haq pen Halyq aldynda tarıhyńdy ár ýaqyt eske alyp otyrýdy kózdep aıtylsa kerek. Sol turǵydan «Máńgilik El» bolamyz degen búgingi Qazaq eli úshin «Alashordanyń» ornyn kez kelgen adam tym bıik baǵalaýy tıis. Ol bizdiń tól tarıhymyzdyń abyroıly da taǵdyrly shyndyǵy. Shırek ǵasyrlyq táýelsizdigimizdiń taǵanynda Alashordanyń altyn izi jatyr desek, qatelespeımiz. Bizdiń ustanym: búgingi urpaq jasaýǵa tıisti jumysty memleketke ǵana qarap otyrmaı, ár qazaq qolynan kelgeninshe qam jasaýy qajet. Sol maqsat údesinde qal-qaderimizshe «Alashordanyń» 100 jyldyǵyn jyl boıy atap ótsek degen sheshim qabyldadyq.
– Alashtyń 100 jyldyǵyna arnalǵan sharada bes túrli baǵyt kórsetilgen eken. Solar jaıly toqtalsańyz?
– Jınaqtaı aıtsaq, «Alashordanyń 100 jyldyǵyna» oraı «Qamshy» aqparattyq agenttiginiń bıylǵa atqaratyn is-sharalary mynadaı bolmaq:
1. Alash arystarynyń rýhyna arnalǵan as. Eń aldymen, Alashshylardyń rýhyna baǵyshtap mal soıyp, quran oqytyp, kıiz úıler tigip, jınalǵan jurtqa as berý – basty jumysymyz bolmaq. Qasıetti asty ótkizetin orynǵa Almatydaǵy Ahmet Baıtursynuly murajaıyn tańdadyq. Jıyrma jyldan beri Baıtursynuly murasyn zerttep, murajaı tizginin ustap kele jatqan ustaz, ǵalym Raıhan Imahanbet bul usynysymyzdy qýana qabyldady. Alla buıyrtsa, Álıhan Bókeıhanov dúnıege kelgen kún – besinshi naýryzda bılik ókilderi men qoǵam qaıratkerleri, óner juldyzdary qatysqan úlken as osy murajaıda ótpek. Asqa Alash arystarynyń rýhyna quran oqýǵa QMDB-nyń Bas múftıi Erjan qajy Malǵajyulyna arnaıy shaqyrý jiberdik. Al Almaty qalasy ákiminiń orynbasary Arman Qyryqbaev myrza bul asqa ákim Baýyrjan Baıbek nemese ózi mindetti túrde qatysatynyn aıtty.
2. 100 aǵash otyrǵyzý. Almaty qalasy ákimshiliginiń ruqsatymen belgilengen orynǵa 100 aǵash otyrǵyzylady. Bul sharaǵa kez kelgen adamnyń qatysýǵa múmkindigi bar.
3. 100 jetim balaǵa kıim-keshek syılaý. Ata-anasy joq, jetimder úıinde tárbıelenip jatqan jasóspirimderge bir jolǵy qamqorlyq. Bul sharaǵa kez kelgen adamnyń qatysýǵa múmkindigi bar.
4. 100 stýdentke stıpendıa. Joǵary oqý oryndarynda oqyp jatqan jetim balalarǵa, otbasynda qıynshylyǵy barlarǵa, úzdik oqıtyndarǵa bir jolǵy stıpendıa beriledi. Bul sharaǵa qoldaý kórsetý úshin kez kelgen adamnyń qatysýǵa múmkindigi bar.
5. 100 izbasar. «Qamshy.kz» oqyrmandarynyń saraptaýymen «Alashorda» murasyn zerttegen, nasıhattaǵan, izin jalǵaǵan, Qazaq eline aıryqsha eńbek etip jatqan 100 adam iriktelip alynady. Onyń ishinde 10 qaıratkerge «Alashordaǵa – 100 jyl» merekelik medali tabystalyp, syı-qurmet kórsetiledi.
– Bul shara qarajatqa tireleri sózsiz. Úlken aǵalarymyz tarapynan sizderge qolushyn beremiz dep jatqan eriktiler bar ma?
– «Qamshy» aqparattyq agenttigi osyǵan deıin ótkizgen barlyq qoǵamdyq is-sharalarǵa memleket qazynasynan bir tıyn suraǵan emes. Qajetti qarjyny kóbine-kóp qarapaıym azamattar óz yqylastarymen berip jatady. Ásirese, Atajurtqa oralǵan aldyńǵy tolqyn aǵalardyń kómegi kóp ekenin aıta ketken jón. Bul joly da bir qazaq shańyraǵyn, bir qazaq ýyǵyn kóterip, birneshe úıdi tikkeli otyrmyz. Taldyqorǵannan habarlasqan jigitter asqa soıylatyn jylqyny ákelemiz dep sálem aıtty. Bas-aıaǵy úsh mıllıon teńgege jýyq shyǵyn ketse de, bul astyń mıllıardtaǵan qarjy jumsalǵan kez kelgen is-sharadan salmaǵy men «arýaǵy» basym dep oılaımyn.
– Alash muratyn búgingi jastar qalaı túsinedi? Olardyń júregindegi Alash ıdeıasyna degen adaldyqty qalaı sıpattaǵan bolar edińiz?
– Osy asty ótkizýdiń daıyndyq kezeńinde kóp nárseni ańǵarǵandaı boldym. Shynyn aıtqanda, «Alash», «Alashorda» uǵymyn tek tarıh pen ádebıetti jaqsy biletin nemese kóziqaraqty, kóp oqyǵan, otanshyl otbasynda dúnıege kelgen az sandy jastar ǵana sezine alady eken. Tipti, «Alash kim, ol ne?» dep suraǵandar da kezdesti. Bul, árıne, 25 jyl táýelsiz el bolyp kele jatqan memleketimiz úshin, ıdeologıamyz úshin óte uıat jaǵdaı. Sebebi, ótkenin baǵalaı almaǵan urpaq búgingini de jetistirmeıtini aıdan anyq. Al Alashty tereń uǵynǵan, júregimen sezingen jastar táýelsizdiktiń de qadirin shyn túsine alatynyna kúmán joq. Sebebi, ótken ǵasyrdyń bodan kezeńinde «Alash arystary osy egemendik úshin qalaı kúresti? Jandaryn ne úshin pıda etti?» degen suraqtarǵa jaýap izdegen adam búgingi táýelsizdik kezeńinde óziniń ne istep jatqanyna ár sát esep berip otyrary sózsiz. Mirjaqyptyń:
Kózińdi ash, oıan qazaq, kóter basty.
Ótkizbeı qarańǵyda beker jasty.
Jer ketti, din nasharlap, hal haram bop,
Qazaǵym, endi jatý jaramas-ty, – degen sózi áli de qaz-qalpynda burynǵydan da ózekti bola túskeni aqıqat. Endeshe, qazir jatatyn, uıyqtaıtyn, memleketke qarap alaqan jaıyp otyratyn ýaqyt emes. Ár qazaq tym qurysa, erteń balasyna esep beretindeı eńbek etkeni jón. Átteń! Búgingi jastar «Alash arystarynyń» ózderindeı shaǵynda qandaı hareket etkenine bir sát nazar aýdarsa, kóz ilýden qalar edi…
– Áńgimeńizge rahmet!
Áńgimelesken
N.BATYR.
Pikir qaldyrý