– Bir óleńińizde «Qar kóńil berseń jetedi maǵan, Jaratqan» degen joldar bar. Jaratqan sizge «Qam kóńildi» de aıamaǵan sıaqty... nege muńly jazasyz?

– Osy suraq maǵan óte jıi qoıylady. Muńly óleń jazaıynshy dep jazbaımyn ǵoı. Tipti eń alǵashqy óleńim jazylǵan kezde, «óleń meniń ómirdegi syńarym bolady, aqyn bolamyn» dep oılamaǵan edim.

«Óleń jazam degen kim bar,

Jazdyrdy

Ómir ózi óńmenimnen tepkilep», – dep Gúlnár Salyqbaı aıtqandaı, meni aqyn etken muńly taǵdyrym shyǵar. Al muńdy qoldan jasamaımyn. Júregimde ne bar, sony jazamyn. Keıde maǵan óleń degen bir tylsym kúsh sıaqty kórinedi. Osylaı jazaıynshy dep oılasań da, qaǵazǵa túskende múlde basqasha bolyp shyǵady. «Qalamǵa quıylǵan Táńirdiń joldaryn» aq qaǵazǵa kóshirýshi ǵanamyn. Shabyt degen  energıa dep túsinem.  Tipti adam janynyń ózi de energıa ǵoı.

– Sózińizge qarap myna zamandy «Zar zaman» degim kelip otyr...

– Olaı deı almaımyn. Árbir muńly óleńim júregimnen úzilip túsken saǵynysh tamshylary ǵoı. Árbir adam – jeke bir álem. Bul muń zamannyń emes, tek meniń álemimniń muńy shyǵar.

–  "Zar zaman" deıtinimiz, kóptegen oqyrmandar qazirgi aqyndardy "jylaýyq", "pesımıs" dep qabyldaıdy? Buǵan ne deısiz?  

– Men óleńdi bireý úshin, bireýge unasyn dep jazbaımyn. "Óleń degen týmaıdy jaıshylyqta, Óleń degen týlaıdy qaıshylyqta" deıdi ǵoı. Óleń – meniń júregimniń jazbasy, kóńilimniń kúndeligi. Eger meniń jazǵan bir shýmaǵym bireýdiń júregindegisin dóp basyp jatsa, jylaýyq óleńniń de kerek bolǵany shyǵar.

– Bizdiń qatar dep kimderdi ataısyz?

– Baqytgúl Babash, Almas Temirbaı, Baýyrjan Qaraǵyzuly, Erlan Júnis, Aqberen Elgezek, Qalqaman Sarın, Asylzat Arystanbek, Dınara Málikova, Toqtaráli Tańjaryq, t.b.

– Bul qatar nesimen erekshelenedi?

– Erlan men Aqberenniń óleńderinen tereńdikti, Baýyrjannyń óleńderinen ádemi lırıkany, Asylzattyń óleńderinen batyldyqty, Baqytgúldiń óleńderinen móldirlikti kórem. Almastyń óleńderin oqyǵanda sezimniń ózin aqylǵa jeńdire biletin qasıetti baıqaımyn. Qatarlastarymnyń árqaısysynyń eshkimge uqsamaıtyn óz qoltańbalary bar.

– "Áttegen-aıyn" aıtpaısyz ba qataryńyzdyń?

– Men synshy emespin ǵoı. Degenmen keıbir aqyndarymyzdyń el túsinbeıtin óleńderi bar. Tereń jazam dep túsiniksizdikke urynyp jatady.

– Bir-birlerińizdiń oı ıirimderińizdi, sóz oramdaryńyzdy qaıtalap qalatyn tustaryńyz joq pa?

– Keıde óz joldaryńdy, uıkastaryńdy ózgeniń óleńinen kezdestirip qalatyn kezder de bolady...

– Mysaly...

– «MýzArt»tobynyń oryndaýyndaǵy "Múmkin emes" ániniń sózin sen jazdyń ba?» dep suraıtyndar kóp menen. Oqyrmandarymnyń bul suraqty qoıýynda negiz bar. Ol ánniń sózin jazǵan men emespin, Nazgúl Berdiqoja jazǵan. Biraq sol ánniń qaıyrmasynda meniń 3-4 jolym júrgeni ras. Keıbireýler bul joldardy men urlady dep oılaıdy. Ánnen urlaıtyndaı sózi bitken sorly aqyn emes shyǵarmyn.

«Qaıdan biraq...

Kórmessiń... Bul tún eges –

Mazamdy aldy mazaqtap sylqym eles.

Kúp-kúreń kúnderimdi jaınatpaq bop

Kúlip kelem... (Alaıda kúlkim emes)

...Múmkin emes...» – dep aıaqtalatyn óleńim 2005 jyly jazylyp, sol jyly «Ádebıet aıdyny» gazetine, 2006 jyly «Qazaq ádebıeti» men «Jalynda» jaryq kórgen bolatyn. Án jaryqqa shyqqan soń, Nazgúl Berdiqojaǵa arnaıy habarlsyp, meniń óleń joldarymdy ruqsatsyz paıdalanǵanyń úshin eki aı ishinde baspasóz betinde keshirim sura dedim. Odan beri alty aı ótti...

– Sizdegi "Salmaǵyn ólsher me edi saǵynysh kóleminiń…" degen tirkes T.Aıbergenovti eske túsiredi nemese "Aýysty dóńgelenip, aınaldy urshyq kúnim"-degi "Urshyq" Baýyrjan Jaqypty qaıtalaý dep oılamaısyz ba, joq álde bul zańdylyq pa?

– Shynymdy aıtsam, men óleń jattaı almaıtyn adammyn. Tólegen Aıbergenovte ondaı jol bar ekenin baıqamappyn. Baýyrjan Jaqyptyń keıbir ólenderin oqyǵanym bolmasa, shyǵarmashylyǵymen tolyq tanys emespin. Múmkin, bir adamnyń basyna kelgen oı ekinshi adamnyń da basyna kelýi múmkin ǵoı. Ásirese, saǵynysh árbir janda bolady emes pe.

– Sizde «qýanyshy qoınyna syımaǵan"  oleń bar ma osy, kezdese me?

– Joq, qýanǵan kezimde kóppen birge bolamyn. Al óleń jalǵyzdyqta jazylady ǵoı. Óleńderime qarap, ómiriniń bári muńnan turady nemese ómiri kóńildene almaıtyn, kúlmeıtin bireý dep oılamańyz. Men de adammyn. Qýanam, kúlem. Al óleń muńaıǵan kezderimde týady. Óleń jazyp otyrǵan sátimde ǵana aqynmyn, qalǵan kezde men de eki aıaqty pendemin.

– Ómiri "jalǵyzdyqpen" qoldasyp ótip ketem dep qoryqpaısyz ba?

– Qoryqpaımyn. Eshteńeden qoryqpaımyn.

– Qudaıdan da qoryqpaısyz ba?

– Iá, qoryqpaımyn. Óıtkeni men Jaratýshy Allany shyn júregimmen súıemin. Oılap qarańyzshy, eger biz bireýge qoryqqannan baǵynyshty bolsaq, ony jaqsy kóre  alamyz ba? Al súısek, jaqsy kórsek, onyń kóńilinen shyǵý úshin aıtqanyna kónemiz, baǵynyshty bolamyz.

– Eń alǵashqy «mynaý óleń eken ǵoı» dep tanyǵan shýmaqtaryńyz esińizde me?

– Alǵashqy jazǵandarymdy jarıalaǵym kelmeıdi.

– Sońǵy kezderi án sózderin jazyp júrsiz. Bul ómir talaby ma, joq, kóńil qalaýy ma?

– Ómir talaby dep aıtatyndaı, án sózderin jazǵanym úshin aqsha alyp jatqan joqpyn. Unatqan ánderge ǵana jazamyn. Keıde habarymyz úzilip qalǵan súıgenime daýysymdy osylaı jetkizgim keledi. Án bolsa, ol estir dep úmittenem.

Jalpy, ánge sóz jazý óte qıyn. Áýen júregińnen ótýi kerek aldymen. Jaqynda Lázzat Janamanovanyń, qaraǵandylyq Amangeldi Tastemir, Erqanat Keńesbekovtiń ánderine óleń jazyp berdim. Eki óleńime Indıra Elýbaeva án jazdy. Bireýi «Jubatshy» degen atpen jaryqqa shyqty. Qudaı qalasa, jaqyn arada basqa ánder de halyqqa jol tartatyn shyǵar.

– Án sózi aqyndardyń qalam qýatyn álsiretedi deıtin túsinik bar... buǵan ne aıtasyz? Jeńil jazýǵa ádettenip ketpeısiz be?

– Qazir bizdegi kóp ánderde poezıa joq. Tyńdaýshynyń talǵamyn bıiktetý úshin án mátinderin kim kóringen emes, aqyndar jazý kerek. Mysaly, qatarlastarymnan Qalqaman aǵa, Rınat Zaıytov sózin jazǵan ánderdi súısinip tyńdaımyz.

– Tapsyrys berse, jazasyz ba án sózin?

– Áýen unap jatsa, mindetti túrde.

– Siz sózin jazǵan «Júrek nazy» áni el aýzynda júr. Án áýeniniń avtory Roza Álqoja ónerdegi áriptesińiz be, joq, ómirdegi dosyńyz ba?

– Ónerdegi de, ómirdegi de dosym. Almatyda júrgen kezimde Roza ekeýmiz Medeý jaqqa jıi baratynbyz. Uzaq áńgimelesetinbiz. Alataýdan jyraqta júrip, sol sátterdi, taýdy, ásirese, Rozany saǵynam. Áneýkúni telefon arqyly sóıleskenimizde «sen joqsyń, Medeýge jalǵyz bardym» deıdi.

– «Júrek nazy» qalaı týdy?

– Bir kúni  Rozanyń úıine qonaqqa bardym. Ertesi meni jetkizip tastamaqqa shyqqan Roza dál úıdiń janyna jetkende kólikti toqtatpastan Medeýge tartty. Ádette ol Medeýge bara salyp, kishkentaı balasha ózendi jaǵalap júgiretin. Biraq bul joly ondaı bolǵan joq. Ózim túsip, ózenge bettedim. Biraz aınalyp kelsem, ol yńyldap birdeńe jazyp otyr eken. Menimen sóılesetin yńǵaı tanytpady. Án jazyp otyrǵanyn sezdim de,  qaıtadan ózenge tarttym. Aınalyp kelsem, jańa áýen jaryqqa shyǵypty. «Sózin qazir jazasyń» dedi. Bizben birge júrgen baýyryn qalaǵa aparyp saldyq ta, qaıta Medeýge keldik. Sol jerde sózi jazyldy. Ánmen birge týǵan keıbir joldardy qaldyrdyq. «Kelisip pishken ton kelte bolmas» degendeı, árbir shýmaǵyn aqyldasyp otyryp jazdyq.  Ánniń bas-aıaǵy yńǵaılana sala, Roza óziniń jaqyn dosy, belgili jýrnalıs  Erjan Baıtileske jáne Jaras Sársekke telefon arqyly oryndap berdi. Keıin Oralhan Bókeıdiń «Jylymyq» áńgimesiniń negizinde beıneklıp túsirildi.

– Bul ánniń keıipkeri kim?

– Burynǵy mahabbatymdy oılap otyryp jazdym. Ol adam biraq ómirde joq.

– Qazaq poezıasynyń jas qarlyǵashy retinde sizdi ne mazalaıdy? Búgingi adamdardyń pıǵyly ma? Memlekettiń jaǵdaıy ma? Joq álde ádebıettiń bolashaǵy ma?

– Nıet durys bolsa, bári de jaqsy bolady. Zamanǵa, qoǵamǵa, ómirge ókpeleı bermeı, árbir adam óziniń ishine úńilse deımin. Alla Taǵala ómirdi óte ádemi qylyp jaratqan. Ne nárseni de Alla adamnyń nıetine qaraı beredi ǵoı.

– Qazaqstannyń "genderlik saıasaty" sizge qanshalyqty áser etip júr?

–  «Baıtal shaýyp báıge almas» deıdi ǵoı qazaq. Degenmen «qabyrǵańmen keńes» degen de bar. Áıeldi erkektiń qabyrǵasynan jaratqan deıdi. Sondyqtan áıel adamnyń da saıasatqa, qoǵamdyq jumystarǵa aralasqanyn jón sanaımyn. Keıbir ǵalymdardyń dáleldeýi boıynsha, er adamnyń mıynyń bir bóligi, al áıelderdiń mıynyń eki bóligi de jumys isteıdi eken. J

– Mansapty bolǵyńyz kele me?

– Oılanyp kórmeppin.

Áńgimelesken: Jánıa ÁBDİBEK