«ORYS EMES, ORYSQULDAR QAÝİPTİ» toptamasynan 5 jyr:

BUL JALǴANDA ESHTEŃE JOQ «MÁŃGİLİK»!

 Aqymaqqa bılik berseń, búldirer,

Ol áıteýir bir jerinen ildirer.

Degen maqal:«Qyrǵyz-Qazaq bir týǵan»,

Ańdaǵanǵa, kóp nárseni bildirer...

Qyrǵyz bizge o zamannan baýyrlar,

Alataýda - eki ultta da aýyl bar.

Qyrǵyzdarǵa qıyn bolsa kishkene,

Qazaq jaǵy ony qatty aýyrlar.

Ol myqtylar, týǵan ultyn jasqaǵan,

Qyrǵyz sosyn, uly joryq bastaǵan.

Ultyn satqan eki birdeı basshysyn

Qyrǵyz baýyr taqtan julyp tastaǵan.

Tózgen emes basynýǵa, zorlyqqa,

Sóz mergeni - dál tıgizer «ondyqqa».

Bizdiń qyrǵyz - jaýynger ult erekshe,

Eshqandaı bir tózgen emes qorlyqqa.

Ynjyq bitken kileń qorlyq kóredi-aý,

Aýzyndaǵyn jyryp oǵan beredi-aý.

Qyrǵyzdardyń júrek jutqan erligi

Biz Qazaqqa úlgi bolmaı keledi-aý.

Talqan etip, jemqor basshy mazaǵyn,

Silkip tastap, adam tózbes azabyn.

Qyrǵyz - naǵyz batyr týǵan ult eken,

Qurmanbekke berdi aýyryn jazanyń.

Ol Bakıev, adal bolsa qasha ma?

Eshqashan da ultqa zorlyq jasama!

Eger taza adam bolsa, Qurmanbek,

Bir-aq túnde elin tastap asa ma?

Ony, anaýdy - Qyrǵyz ulty ósirdi,

Túzeler dep talaı ret keshirdi.

Ultyn qyrǵan ol jaýyzǵa aqyry,

Shyndyq jeńip, aýyr jaza kesildi.

Kúte-kúte kóz janaryń talsa da,

Qaıran Ultym, Ádiletti bar sana.

Kúshpen ketip, qanmen jaýap beretin

El qanaǵan taqqumarlar qanshama?

Ózgeredi bári ishinde zamattyń,

Daıyn áne, qylmyskerge abaqtyń!

Ózin máńgi bıleýshi dep sanaıtyn,

Ultyn satqan jaýyzdarǵa sabaq bul.

Talaq bolsa, óz ultynyń eldigi,

Mazaq bolsa, óz ultynyń erligi,

Týǵan Ulttan bezgenderdi túbi bir

Aýyr jaza kútetini belgili!!!

Dúleılerge Zaýal kelgen ne degen,

Jemqorlardy, urylardy demegen,

El basshysy túbi jaýap beredi,

Bolsa daǵy qaı «qudaıy» jebegen...

«Máńgimin!» dep oılar naǵyz áńgúdik,

Urlaý, tonaý - sondaılarǵa tán qylyq.

Tirisinde olar túk te oılamas,

Al, ómirde eshteńe joq Máńgilik!

Dep oılama: «esepteımiz qanshaǵa?..»

Ultym óziń qajy ma da, sharshama.

Sóıtip, «máńgi» - sottalypty máńgige,

Bakıevteı «máńgi» bizde qansha ma...

QAZAQ PEN «QAZAQSTANDYQ» TÝRALY HIKAIA

Bar Qazaq túbi ońar ma?

Qazaqqa «Birlik» qonar ma?

«Qazaq» dep aıtam QAZAQTY,

Al, «QAZQSTANDYQ» olar da:

Oryssha sóılep sózderin,

Kóresiń kózben... «ezgenin».

«Qazaq» dep aıtsa bolǵanmen,

Orysqa teńer ózderin.

Qanaty Ulttyń qaırylǵan,

Qazaq joq oǵan qaıǵyrǵan.

Qazaq pen «qazaqstandyq»

Osylaı qaqqa aırylǵan.

Kún bar da jáne Aı bar da,

Ekeýi eki maıdanda.

Bireý - Qazaq bop qalǵan,

Bireýi - Ulttan taıǵan da...

Birinde basym - Qushtarlyq,

Birinde basym - «Dushpandyq»

Ekeýi bir Ult bolǵanmen,

Qazaq pen «qazaqstandyq».

Qazaqty - Qazaq ezgender,

Qushtarlyq - qaýip sezgender.

Qushtarlyq - taza Qazaq ta,

Dushpandyq - Ulttan bezgender,

«Qazaqstandyq» - bolystar,

(Tizgindi búgin sol ustar).

«Qazaqstandyqtar» negizi

Orystan beter «orystar».

Ketkender solar betimen,

Sóıleıtin solar «kótimen».

Qojaıyndaryna da orystaı

Al sumdar - «adal» shetinen.

Solardyń joǵyn joqtaǵan,

Solarsha jáne boqtaǵan.

Orysyn maqtan tutýmen

Solarsha kún-tún ottaǵan.

Bir jan joq jáne «táıt-taǵan!»

Bir-birin olar maıttaǵan.

Olarǵa orys eshqashan

«Ultyńnan bez» dep aıtpaǵan.

Qazaqtyń tili óshýde,

Qazaqtyń dini óshýde.

Al, taza qazaq búginde

Ógeıdiń kúnin keshýde.

Qazaqy Qazaq «ońbaǵan!»,

Orysty - «shala» qoldaǵan.

«Shalalar» - alyp ústemdik,

Qazaqty - Qazaq qorlaǵan.

Qazaqty - teýip tystaǵan,

Qazaq - qul, Qazaq - kús taban.

Orystan ótken orystar

Orystyq bılik ustaǵan.

«Shala orys» búgin - bul «aǵa»,

Sen, odan saýǵa sura ma?

Qanquıly Qyzyl bıligi

Qaldyrǵan Ultqa Muraǵa...

İsteri orys aýmaǵan,

Qazaqtyq túgi qalmaǵan.

Orystan ótken orystar

Bılikti tutas jaýlaǵan.

Quldyqtyń joly - jar basy,

Orystyń joly - tańdasy.

Al, bular shyny, keshegi

Qul-qutandardyń jalǵasy.

...Este me, «Qyzyl» burqaǵy,

Estini birden qurtady.

Al, bular shyny keshegi

Qyzyl jendetterdiń urpaǵy.

Ultynan qalaı bezgeni,

Jetpis jyl este ezgeni.

Al, bular shyny keshegi

Komýnıserdiń kózderi.

«Tappenen» dańqy asqandar,

Aıaqty alshań basqandar.

Baılar men oqyǵandardy

Atqandar menen asqandar...

Bulardyń ata tekteri,

Bulardyń qalyń betteri.

Teksizden týǵan qul-qutan

Tektige tipten kekti edi.

Bárin de qulsha bezbender,

Bılikte búgin bezdeńder.

Táýelsizdikti negizi

Alǵandar - Ulttan bezgender.

Qansha ber, bárin asamaq,

Dinsiz ben tilsiz - asa qat.

Osylar búgin Qazaqty

«Qazaqstandyq» jasamaq.

Oq atqan ultqa tasadan,

Tektige týa qas adam.

«Qazaqstandyq» degendi

Osylar oıdan jasaǵan.

Ózi - qul, taǵy qul etpek,

«Shúldirden» - bılik túletpek.

Al, bular sóıtip, Qazaqty

Qundylyqtarynan tul etpek!

Oryssha sóıler týǵaly,

Qazaqpen biraq, bir qany.

Al, bular týa orystyń

Qulaqkesti de quldary.

Alǵan betterinen de toqtamas,

Qazaqsha tıtteı «ottamas»

Al, bular shyny eshqashan

Qazaqtyń joǵyn joqtamas.

Orekeńderdiń ógizi,

Orekeńderdiń egizi.

Qaptaǵan qara «oljastar» -

Orystan qara negizi.

Aıyrǵan Ultty dininen,

Aıyrǵan Ultty dilinen,

Búginde solar bılikte

Aıyrǵan Ultty tilinen.

Tilsizder - Qudaı sanalar,

Dinsizder - bylaı sanalar.

Qazaqtaı Ultty qorlaǵan

Orystar emes, analar.

Ultyma sor bop bul daǵy,

Til menen dindi bylǵady.

Al, Qazaq, ana shoshqadaı

«Qazaqstandyqtardyń» quldary.

Qazaqtyń qanyn sorady,

Kóz jastan kólder tolady.

Túbinde «kúres» - anyǵy

«Qazaqstandyqtarmen» bolady.

«Ultym!» dep júrek eziler.

«Ultym!» dep arý egiler.

Azamat soǵysyndaǵy

Sıaqty qandar tógiler.

Bir Ultty - bir Ult qyrady,

Dushpandar - tuzaq qurady.

Eki jaǵy da Qazaqtyń

Bárin de tym kesh uǵady.

...Aldy da sondaı quıyn bar,

Aldy da sondaı «qıyn» bar.

Sondyqtan qandas baýyrlar,

Esterińdi erte jıyńdar!

Jat jaqtan úlgi almańdar,

Shaqyrǵandaryna da barmańdar.

Bári bir bizder Qazaqpyz,

Obalyna Ulttyń qalmańdar!

Obalyna Ulttyń qalmańdar!!!

«BAQYTTY» «SHÚLDİRBIKELER»...

 Úıkemes jerge úıkeler,

Súıkemes jerge súıkener,

Qatyny, qyzy, oınastar,

Barlyǵy - «Shúldirbıkeler»...

Olarda dáıim - kúıit óner,

Kútkenshe ony – ıt óler,

Bylqyldap jáne sylqyldap,

Júredi «Shúldirbıkeler».

Jorǵalap quly jalynǵan,

Mıalýlap, jalap, jaǵynǵan.

Moıyn men qolda – asyl tas,

Altynǵa tutas malynǵan.

İshpediń, álde ishtiń be,

Qajet-aý sonsha kúsh kimge?

Qazaqtyń barlyq baılyǵy

«Shúldirbıkeler» ústinde.

Keshe alǵan, taǵy aldyrdy-aı,

Moıynǵa, qolǵa, saldyrdy-aı.

Qazaqtyń sonsha baılyǵyn

Jatsa da tonap qaldyrmaı,

Qazaqtyń ózin, tilin de,

Tońqańshyl anaý dinin de,

Qatyndar mensingen emes,

«Qazaqbaılardyń» birin de.

Taǵy da oǵan úıkeler,

Taǵy da oǵan súıkener,

Eshqashan toıyp kórmegen,

Osynaý «Shúldirbıkeler».

Qazaqty kórse: «kim?»-deıdi,

Tilderin, tipti, bilmeıdi.

Aty joq ana qalada

«Toqaldar» - shalqyp júr deıdi.

Al, bular – kimniń qatyny?

Al, bular kimniń «jaqyny?»

«Olardy» birden tanıdy,

Jetken bir Qazaq aqyly...

Baılyqpen shalqyp, kún kórer,

«Myń bir túndegi-deı.» tún kórer...

Qazaqtan azǵan «shúıkeler» -

Júr deıdi «Shúldirbıkeler!..»

Kim daıyn, qazir súıkener?

Úıkeler kelip, úıkeler...

 ÓŃ MENE TÚS NEMESE ULTTYQ QASİRETİ!..

 ...Qazaǵyma Baqyt bolyp oralǵan,

Ultym úshin oralypty sol Arman.

Mine, ǵajap, shúldirlegen shirkinder,

Basshysymen - tarıhtan joǵalǵan!..

Qazaǵyma bir keremet Baq qonǵan!

Meniń ultym, qýanyshtan shattanǵan!

Tazarypty Qazaǵymnyń aýasy

Teksiz bitken – kelmes jaqqa attanǵan!..

Júz paıyz Ult - taza Qazaq tilinde,

Buzylmaǵan taza Qazaq túrinde,

Qorlap kelgen orysquldar uzaq jyl,

Ulttyq Múdde - jeńgen eken túbinde!

Qazaq sany -30 mıllıonnan asypty,

Bul jaǵynan kileń alǵa basypty.

Ǵalym sany - san mıllıon desedi,

Ulttyq ǵylym - muhıt bolyp tasypty!

Ult ústinen qaıǵy bulty sógilgen,

Sanalarǵa Ulttyq úlgi sebilgen.

Mektepterde - qońyraýlar ornyna

Kúmbir-kúmbir!.. Qazaq kúıi tógilgen!

Áshkere etken nebir bylyq-shylyqty,

Qazaq ulty: «Bar»- degendi shyn uqty!..

Orysquldar - oılap tapqan «140

Ult!» degen de - ótirik bop shyǵypty!

\Kándenderdeı bir-birine ylyqqan,

Ol teksizder - jemqor quldar bylyqqan...

«Keden-seden», «odaq-modaq» degenniń

Attaryn da halyq múldem umytqan.

Endi oılasam, quldyq eken baıaǵym,

Ulttyń dańqyn bar álemge jaıamyn.

Máskeý - bizben teń turǵyda sanasyp,

Qytaı daǵy - baıqap basqan aıaǵyn.

Ulttan shyqqan barlyq maman - Mı eken,

Oıly bastar - jańalyqqa uıa eken.

Biz shyǵarǵan eń sapaly ónimder,

Álem bolyp, suranysqa ıe eken.

Bar men joq ta, baı, kedeı de - teń eken,

Birge týǵan Qazaǵymmen Berekem.

Kóp partıa - teń partıa sanalǵan

Qazaq Eli - Parlamenttik el eken.

Eń birinshi - Ult múddesi búginde,

Sony syılar usaǵyń da, iriń de.

Barlyq BAQ-tar, telearnalar - bir ǵana

Memlekettik jalǵyz Qazaq tilinde.

Kásiporyn - aýyry men jeńili,

Qýat kózi - álemdegi eń iri,

Qazaqtardyń alýan-alýan kıimi,

Qazaqtardyń alýan-alýan kóligi..

Astyq ósken - tyń ólkeniń tósine,

Jetip jatyr Qazaǵyma nesibe.

Qazaqtardyń tórt túligi myńyrǵan,

Syımastaı bop uly dala tósine.

Tek eńbek et, eshqashan da sharshama,

Qoly bostyq, jumyssyzdyq - ar sana.

Et te, sút te - muhıt bolyp tasyǵan,

Jemis-jıdek, kókónister qansha ma?

Qýat kózi - sý men kúnge aýysqan,

Kóz tartady munaralar alystan.

Orysquldar - baıaǵy da-aq Qazaqtyń:

Altyn-kúmis, munaı-gazyn taýysqan...

Sharshamaǵan sol urylar tonaýdan,

İz qalmaǵan búginderi olardan.

Paraqorlyq, jemqorlyqtar sondaǵy

Teksizdermen birge múldem joǵalǵan...

...«...O ǵajap-aı, o arman-aı, arman-aı!..»-

Dep jatqanda, men oıanyp qalǵam-aı...

Túsim eken, túsim eken, Jalǵan-aı,

O Jalǵan-aı, Jalǵan-aı!

Sol zamatta - túnek bolyp tańǵy araı,

Júrek shanshyp, syzdap ketken jan jara-aı!..

Bir orysqul - kók jelkemnen sol sátte:

«Oh, baran!» -dep, meni túıip qalǵany-aı!

Shubar, shubar, buldyr bet,

Ol ataqty Shyńǵyrbek!

Túri - qazaq, tili - orys:

-Ty, svoloch, svoloch!-dep shúldirlep.

Sóz uqpaıtyn bul shoshqaǵa ne deısiń,

Sen, Qazaqsyń! Sonyqtan da ógeısiń!..

Qolyndaǵy jylan taspa bıshikpen

Qazaqtardy sabap berdi degeısiń!..

Aýyr soqqy! Qos qulaǵym kúńgirlep!

Men qazaqsha birdeńe dep mińgirlep ...

Sibir jaqqa ketip bara jatyrmyz,

Kileń Qazaq - sapqa turyp, bir, birlep!..

Jazylmastaı Qazaq Jany jaraly!

Ne istese de, sorly Qazaq jalaly!..

Aýyr jolda – qansha Qazaq qyrylyp,

Al, qanshasy – kemtar bolyp qalady.

Sol teksizder - baıaǵysha esedi,

«Bul dostyq!» dep baıaǵysha bósedi!

Qazaq jerin «2000 Ult!» mekendep,

Al, Qazaqtyń kózin qurtqan desedi.

Kóz ashpaıtyn kileń bulyń-bulyńnan,

Tutas bılik - ulttan teris burylǵan,

«Qazaq» atty memlekettiń ornyna

«SHÚLDİRSTAN» gýbernıasy qurylǵan.

Sol urylar - áli daǵy ury eken,

Máskeý atty qojaıyny «iri» eken!

«Shúldirstan» -gýbernásy bolǵan soń,

Orekeńniń qulaqkesti quly eken.

Sol Shúldirbaı - taqta máńgi bir qudaı,

Qazaǵymnyń barar jeri – qurdym-aı!..

Munyń bári – osy teksiz shyǵarǵan

«Eýrazıanyń» zardaby eken, sumdyq-aı!..

ORYS EMES, ORYSQULDAR QAÝİPTİ!

Lastap, laılap, sýy móldir sýatty,

Kók jaılaýdyń otyn taptap, sulapty...

Orysquldar armıasy bildirtpeı,

Qazaq Elin jaýlap alǵan sıaqty.

Teksizderdiń armıasy josylǵan,

Áńgúdikter oıyndary osylǵan...

Al, olarǵa Jaǵympazdar qosyny

Bir búıirden kómekke kep qosylǵan.

Shúldirbaılyq baıqalmaǵan túrinde,

Solar bılik quryp otyr búginde.

Uzaq jyldar otarlaǵan Qazaqty

Olar sóıler qojaıyndar tilinde.

Ata-baba tilin satyp baıyrǵy,

Ata-baba dinin satyp baıyrǵy,

Ol baıǵustar, qatyn almaı Qazaqtan,

Tapqan kóbi orman jaqtan qaıyndy...

Ultqa degen óshpendilik, naza bar,

Bógde tilde oqyp jáne jaza alar...

Otarlaýshy ulttan da asqan qatigez

Túri Qazaq – Qazaq dese, sazarar!

Ulttan shyqqan – teksizderdiń Teksizi,

Ulttan shyqqan – betsizderdiń betsizi!

Qazaqtardyń unamaıdy bet-júzi,

Unaǵanmen Qazaqtardyń et, tuzy...

Túsinikti, qul tilinde sózderi,

Sol quldarsha maltalaryn ezgeni...

Sezbeıdi olar Ulttyq aýyr qaıǵyny

Unamaıdy Qazaqtardyń ózderi.

Shetterinen bıik mansap kózdeıdi,

Qulsha sezip, Ultsha eshteńe sezbeıdi.

Ana qulsha sóılemeıtin sazaryp,

Qazaqtarǵa eshqashan da tózbeıdi.

Qulsha jáne basqa kóp til biledi,

Qazaqtarǵa tas bop qatqan júregi.

Arqa tutar olar áli Máskeýin,

Sonda kúnde ushyp baryp júredi.

Bular ras – tek solarǵa senedi,

Túsinikti, sebebi me, sebebi...

Teksiz bolyp týǵandary úshin de

Bizdeı «mámbet» qazaqtardy sógedi.

Qul-qutandaı tárbıesiz týar ma,

Deý sandyraq: «ata jolyn qýar ma?...»

Bizdiń Ulttyq tárbıeni qoıa tur,

Ulttyq namys, ar-uıat joq bularda.

Olar emes, «sen, Qazaqty» baǵatyn,

Qojaıyny, áne, arqaǵa qaǵatyn...

Biz osyndaı qasiretti Ult boldyq,

«İshten shyqqan jylandary» shaǵatyn.

Qaqqa bólgen Qazaq degen halyqty,

Bul shirkinder, bolmas ultqa aýypty.

Shynymdy aıtsam, keleshekte Qazaqqa

Orys emes, orysquldar qaýipti!!!

Jumash KÓKBÓRİ