Erkin Bólekbaev 2009 jyly 27 sáýirden 2010 jyldyń 8-sáýirine deıin saıası tutqyn bolǵan dep jazady Qamshy.kz aqparat agenttigi caravan.kz-ke silteme jasap. Ol Bishkektegi memlekettik ulttyq qaýipsizdik komıtetiniń tergeý ızolátorynda otyrdy. Erkin Bólekbaevty Qurmanbek Bákıevtiń rejımine qarsy adamdar túrmeden shyǵaryp aldy.
Saıasatker Qyrǵyzstandaǵy eń qatal túrmede (halyqtyń aıtýynsha) qandaı jaǵdaıdy basynan ótkergenin aıtyp berdi.
– Men 106 kún bir adamǵa arnalǵan 2,5 metr kamerada otyrdym. Kóz aldyńyzǵa elestetip kórińizshi, jalǵyz adam tynyshtyqta kúni-túni otyrady. Arasynda kórshi kameradan esinen adasa bastaǵan jazasyn óteýshiniń aıqaılaǵan daýsy shyǵady...Qaıta tynyshtyq. Kitap, gazet oqýǵa tyıym salynǵan. Kúnine úsh ýaqyt tamaq beredi. Men 27 nomerli karserde otyrdym. Bulshyq etim semip ketpeýi úshin kamerany aınala júretinmin. Tań erteń, túste jáne keshke 500 qadam. Júıkeń tozǵan. Basyńa túrli oılar keledi, - deıdi Erkin Bólekbaev
- Túnde uzyn dálizden jazasyn óteýshilerdiń zarly, jylaǵan daýysy estilip jatady. Keıde kórshi kameralarǵa túrme qyzmetkerleri betperde kıip, jazasyn óteýshilerdi uryp ketetin. Bostandyqta júrgende ol adamdy tanymas úshin betperde kıetin shyǵar. Er adamdar shydatpas aýrýdan shyńǵyryp jylaıtyn. Mundaı daýystarǵa shydaý múmkin emes. Basqa kameradaǵylar qarsylyq retinde esikti urady, olar da aıqaılap, shyńǵyrady. Buǵan tek júıkesi myqty adamdar ǵana shydaı alady.
Kamerada jaryqty eshqashan jaqpaıdy. Únemi túnekte otyrasyń. Túrli elesterdi kóresiń. Odan keıin daýystar estı bastaısyń. Men otyrǵan túrmeniń akýstıkasy sumdyq. Esiktiń ashylyp, jabylǵan daýsy qatty estiletin. Oǵan adamdardyń shyńǵyrǵan daýsyn qosyńyz.
Odan keıin Bishkektegi №1 tergeý ızolátoryna jiberdi. Onda birneshe márte qylmys jasaǵandar otyrady. Olar meni talaı márte armatýramen urǵan. «Erkin-baıke, keshirińiz. Biz sizdi syılaımyz, biraq bizdi urýǵa májbúrlep otyr» deıtin.
Mundaı túrmelerde qıyndyq kórgen saıyn bedeliń óse beredi. Bastapqy kezde seni tekserip kóredi. Eger barlyq synaqtan súrinbeı ótseń, syılaıdy. Men qıyndyqty jeńe aldym. Alaıda sol kúnderdi esime alsam súıegim syrqyraıdy. Biraq adam barlyǵyna boıy úırenip ketedi eken.
Túrmede adamdar birneshe sanatqa bólinetin. Olardyń biri qorlyq pen soqqyǵa tótep bergender. Men solardyń arasynda boldym.
Jazasyn óteýshilerdiń arasynda «pasyqtary» da boldy. Olardy óltirip ketpeýi úshin ózgelerden oqshaý ustaıtyn. «Pasyqtar» dep burynǵy quqyqqorǵaý organdarynyń qyzmetkerlerin, eks-sheneýnikterdi jáne prokýrorlardy ataıdy. Olar túrme qoǵamynan alystatylǵandar.
- Revolúsıa kezinde Qurmanbek Bákıev bılikten ketti. Siz ol ýaqytta túrmede boldyńyz ba?
Iá. Revolúsıa 2010 jyly 7, 8 sáýirde boldy. Elde revolúsıa bolǵanyn kameralastarymnan bildim. Men otyrǵan túrmede radıo tyńdaýǵa, teledıdar kórýge, uıaly telefon paıdalanýǵa bolatyn.
Keshke 2010 jyldyń 7-sáýirinde meniń jaqtastarym túrme mańynda kóterisliske shyǵyp, meni túrmeden shyǵarýdy talap etti. Tergeý ızolátorynyń basshysy meni bosatyp, adamdarǵa túrmeni qıratpaýyn suraýdy ótindi.
- Túrmeden keıin siz birden Qyrǵystannnyń qarjy polısıa tóraǵasy qyzmetine taǵaıyndaldyńyz ba?
Men eshkimnen óshimdi almadym. Ádil bolýǵa tyrystym. Sondyqtan Qyrǵyzstanda kúzetsiz júre alamyn.
– Siz qarjy polısıasyna tóraǵa retinde kelgende birden 2 mıllıon dollardyń tabylǵany ras pa? Ol aqsha kimge tıesili?
Bul aqshany biz revolúsıadan keıin taptyq. Barlyǵyn memleket qazynasyna jiberdik. Men kelgenge deıin qarjy polısıasynyń ekonomıkalyq jáne jemqorlyq qylymysyn áshkereleý kórsetkishi tómen bolǵan. Maǵan deıin 245 mıllıon som memleket qazynasyna qaıtarylsa, men tóraǵa bolǵanda 1 mıllıard 300 mıllıon som qaıtaryldy.
2010 jyldyń mamyrynda qarjy polısıasynyń jumysyn toqtatý týraly sybys shyǵa bastady. Otynbaeva ýaqytsha úkimetke qol qoıdy. «357 adam İİM-ge, 240 – salyq ınspeksıasyna ketedi» degende, «Bul tapsyrmany oryndamaımyn, sizge de ruqsat bermeımin. Barlyq sheshimdi jańa parlament qabyldaıdy» dedim.
Men qyzmetimnen ketkennen keıin, qarjy polısıasy óz jumysyn toqtatty. Men saıası jumysqa aralasa bastadym. Jasyldardyń partıasyn odan keıin qazaqtar Asosıasıasyn basqardym.
– Osy jaǵdaılardan keıin nelikten Qazaqstanǵa oralmadyńyz?
Qyrǵyzstan – meniń otanym. Men osy eldiń azamatymyn. Meniń Qyrǵyzstanǵa demokratıa, adam quqyǵyn saqtaý boıynsha kóp eńbegim sińdi. Meni birneshe márte qazaqtar Asosıasıasyna tóraǵa etip saılady. Men túrmede otyrǵanda qyrǵyzdardyń kóbi meni bosatýdy talap etip ashtyq jarıalap, qarsylyq aksıasyn ótkizdi. Týyp, ósken jerimdi, halqymdy qalaı tastap ketemin?
