Osydan 17 jyl buryn «TuranÁlemBanki» ınkasatorlaryna qarýly shabýyl jasaldy. Qaraqshylar 17,5 mıllıon teńge men 196 myń AQSH dollaryn oljalady. Bul sol kezde adamnyń óńi túgili túsine de kirmeıtin sumdyq aqsha bolatyn. Bir qyzyǵy, bandalyq top qolǵa túskenimen sol aqshanyń bir bóligin báribir qaıtarǵan joq. Qomaqty qarjy Alataýdyń qaı jerinde tyǵýly jatqany da áli kúnge deıin belgisiz.

Taltústegi atys

Almatynyń qylmystyq oqıǵalar tarıhynda buǵan deıin dál munshama somadaǵy qarjy tonaý deregi tirkelmegen. Ári qaraqshylyq shabýyldyń qarańǵyda emes, kúndiz jasalýy jurttyń jaǵasyn ustatty.

2001 jyldyń 18-inshi mamyry. Tańerteńgi saǵat 8-den 10 mınýt ketken kez. TuranÁlem bankiniń ortalyq keńsesinen  shyqqan ınkasator kóligi 7 mınýttan soń Fýrmanov kóshesindegi (Gogol kóshesinen sál tómen) arkaǵa qaraı burylǵan. Biraq taıaq tastam jerden óte almady. Óıtkeni olardyń jolyn kólik bógegen. Ákki qaraqshylar ádeıi tar ótkelge osylaı qaqpan qurypty. Kólikten túsken qaraqshylar birden oq jaýdyrady. Atys kezinde ınkasatorlardyń ekeýi aýyr jaralanyp, biri oqıǵa ornynda kóz jumdy.  

Birer mıýttan soń oqıǵa ornynda burshaqtaı jaýǵan oqtan shurq-tesik bolǵan ınkasator kóligi men Gaz apatynan qutqarý qyzmetiniń «Gazel» kóligi ǵana qaldy. Al qaraqshylar iz sýytqan «Grand Cherokee»  avtokóligi 10 mınýt ótken soń Bógenbaı batyr kóshesinde otqa oranyp jatqan jerinen tabyldy. Qoldy bolǵan qarjynyń jalpy somasy – 17 mıllıon 665 myń teńge jáne 196 myń AQSH dollary.

Almaty qalalyq İİB-men UQK-niń birlesip júrgizgen shuǵyl izdestirý sharasy nátıje bergen joq. Qatigez qaraqshylar Almaty kóshelerine sýdaı sińip joǵaldy. Alaıda bul syrt kózge ǵana solaı kórinetin. Kánigi iz kesýshiler oqıǵa ornyna kelgende-aq alǵashqy dáıekterdiń synamasyn ala bastaǵan. Sonyń eń bastysy, órtengen kóliktiń ishinen tabylǵan qan daqtary. Bul – qylmyskerlerdiń biri jaralanǵan bolýy múmkin degen boljamdy kúsheıtti. Budan ózge de birqatar derekter anyqtaldy. Máselen qylmyskerler qajetine jaratqan «Gazel» men «Grand Cherokee» avtokólikteriniń shynaıy ıeleri belgili boldy. Onyń birin qylmyskerler ıesinen bir aı buryn tartyp alsa, ekinshisin qylmys bolardan eki kún buryn qojaıynymen qosa urlap áketken.

Alaıda tergeý-tekserý isine zalalyn tıgizbes úshin mundaı málimetterdiń eshbiri buqaralyq aqparat quraldarynda jarıalanbady. Aqparattyń qupıa saqtalýy qylmyskerlerdiń taırańdaı turýyna, ózderin emin-erkin sezinýine septigin tıgizdi.

Máselen qaraqshylar ustalmaıtyndaryna senip, ózderin erkin sezingenderi sonshalyq, atys kezinde jaralanyp, sol kúni ajal qushqan serikterin Keńsaı zıratyna jasyryn jerlegen. Derek kózderinen osy aqpardy alysymen jedel ýákilder máıitti qazyp alyp, saraptamaǵa jóneltti. İle-shala onyń Konstantın Kornıenko ekeni málim boldy. Qandy-kóılek serikteriniń moınyna galstýk taǵyp, kostúm-shalbarmen jerlegen qaraqshylardyń kimder ekeni bul kezde anyqtalyp bolǵan. Biraq olardy ustaýǵa yńǵaıly jer retinde halqy kóp qala emes, óliler mekeni – Keńsaı tańdaldy. Qylmyskerler kóp kúttirgen joq. Dostarynyń jetisinde beıit basyna tobymen kelip, torǵa top ete tústi.

 «Sýkı» dep aıǵaılady da, oq atty...»

Modan Mýhlısovtyń bandalyq  tobyn nelikten polıseıler qylmys álemindegi eń ákki toptardyń biri retinde ataıdy? Olar shynymen de asa aılaker bolsa, quryqtan nege qutylyp kete almady? Bul saýalǵa jaýap berý úshin bandalyq toptyń múshelerimen tanystyra ketkendi oryndy sanap otyrmyz: Edýard Davletbakıev 1976 jyly Ózbekstanda týǵan. Buryn zańsyz qarý saqtaǵany úshin isti bolǵan. Kásibı kıkboksshy. Iýrıı Polıkarpov 1969 jyly týǵan. Buryn sottalmaǵan. Modan Mýhlısov 1961 jyly týǵan. Qarýly shabýyl jasaǵany úshin Reseıde 6 jylǵa sottalyp, jazasyn ótegen. Qaraqshylyq toptyń kósemi. Budan bólek, atys kezinde kóz jumǵan Konstantın Kornıenko jáne  V.Iakýnın men B.Muqtarov bar. Alǵashqysy, negizinen avtokólik urlyǵymen aınalysqan. Qarýly shabýyldan birneshe aı buryn Tájikstanda avtokólikterdi geroınge aıyrbastaý barysynda ajal qushqan. Biraq ol qandaı da bir qastandyqtan emes, geroındi asa kóp mólsherde tutynýdan kóz jumǵanǵa uqsaıdy. Al B.Muqtarovty elimizdegi asa bedeldi bir adamnyń uly deıtinder bar. Biraq onyń naqty kimniń balasy ekeni tergeý derekterinde kórsetilmegen. Osy ýaqytqa deıin qupıa saqtalǵanyna qaraǵanda, Muqtarov shynymen de iri bir dókeıdiń uly bolǵan sekildi.

Endi qandy oqıǵaǵa qaıta oralaıyq. «Daıyndalyńdar! Bir, eki úsh, bastańdar!». Rasıa arqyly Modan Mýhlısov serikterine buıryqty dál osylaı bergen. Bul kezde arkanyń arǵy betinde, trotýarda turǵan «Gazel» artqa sheginip, ınkasator kóliginiń jolyn bógeıdi. Keıin sheginbek bolǵanda, ekinshi kólik artynan tumsyq tireı toqtaǵan. Gazelde Polıkarpov pen Davletbakıev, al jıp kóliginde Mýhlısov pen Kornıenko bolǵan. Qaraqshylardyń jospary boıynsha olar qylmys ornynan adam shyǵynynsyz ketýi tıis edi. Óıtkeni tonaý men kisi óltirýge taǵaıyndalar jazanyń aıyrmasyn olar óte jaqsy bilgen. Sondaı-aq, Mýhlısov syzyp bergen josparda ózderiniń qaýipsizdigi erekshe naqtylanǵan. Mysaly ınkasator kóligi ortada qalǵannan keıin bular dereý kólikterinen túsip, arkanyń tórt buryshynan qarý kezenýi tıis bolǵan. «Qoldaryńdy kóterip, kólikten túsińder!» degen buıryqty ınkasatorlar oryndaıdy dep sengen. Sebebi sol kezde TuranÁlemBankindegi jalǵyz bronsyz kólik osy edi. Alaıda oqıǵa múlde bular kútpegen jaǵdaıda órbidi. Birinshiden, ınkasatorlar qaraqshylarǵa qasqaıyp qarsy tura bildi. Ekinshiden, qylmyskerlerdiń biri qaýipsizdik sharasyn esten shyǵaryp alǵan.

• Jastyǵy shyǵar, Kornıenko ortaq erejeni saqtamady. Biz qusap alysta turýy kerek edi. Ol birden ınkasator kóliginiń júrgizýshi jaq esigine júgirip baryp, qarý kezendi de, kólikten túsýdi talap etti. Osy kezde ishten «Sýkı» dep aıǵaılaǵan daýys estildi de, oq atyldy. Kornıenko qulap tústi, – deıdi Polıkarpov tergeý derekterinde saqtalǵan túsiniktemesinde.

Osydan keıin eki jaqtan da oq atylǵan. Inkasatorlar tipti kólikten túsip úlgermegen. Iýrıı Sıvakov oqıǵa ornynda qaza tapsa, Andreı Tyskıı men Qaırat Muqanǵalıev aýyr jaralanǵan. Al qylmystyq toptyń Kornıenkodan ózge músheleri qanquıly atystan din aman ketti. Munyń da ózindik sebebi bar bolatyn. Qaraqshylyq shabýyldy bir mınýtta júzege asyrǵan bandalyq top bul operasıaǵa 40 kún boıy daıyndalǵan. Taýda júrip qarýdan kózdep atýǵa mashyqtanǵan. Iesinen ózderi tartyp áketken «Gazeldiń» memlekettik nómirin aıyrbastap, Gaz apatynan qutqarý qyzmetiniń belgilerin japsyrǵan. Artqy bóligine oqqaǵar qalqan jasaý úshin qalyń temirdi Tastaq bazarynan arnaıy baryp, satyp alǵan. «Gazeldegi» Polıkarpov pen Davletbakıevtyń janyn alyp qalǵan da osy temir. Bul temir kóliktiń artqy esiginiń ishinde ornalasqan. Al qaraqshylar joǵarydaǵy alaqandaı terezeden oq atqan. Árıne, ınkasatorlar muny bilgen joq. Olardyń jandármen atqan oqtary qalyń temirge «qadalyp» jatty.

Aıtylmaı júrgen derekter

Qap-qap aqshany bóktere qashqan qylmyskerler «Grand Cherokee» kóligin Bógenbaı batyr kóshesinde jaryp jiberedi de, sol jerge aldyn ala ázirlep qoıǵan kelesi kólikpen iz sýytady. Qandy qylmysqa erekshe eńbek sińirgen eki adam bar. Onyń biri Davletbakıev bolsa, ekinshisi, Muqtarov. Muqtarov avtokóliktiń jalǵan nómirleri men jalǵan qujattar jasaýmen aınalysqan. Máselen ınkasatorlardy kútkende kúdik týdyrmas úshin «Grand Cherokee» kóligine prokýratýranyń nómirin ázirlegen. Top músheleriniń árqaısysynda salyq komıtetiniń, polısıanyń tipti UQK-niń jalǵan kýálikteri bolǵan. Onyń bárin osy Muqtarov jasaǵan. Al Davletbakıevtiń negizgi mamandyǵy – baılanysshy. Ol baılanys quraldarynyń tilin jetik bilgen. Sonyń arqasynda bandalyq top polısıanyń rasıa tolqynyn «ustaı» alǵan. Iaǵnı, polısıanyń ne istep, ne qoıyp jatqanynan únemi habardar bolyp otyrǵan.

Degenmen K.Kornıenko sol kúni-aq ólip ketken edi. Mýhlısov serikterine tapsyrma berip, bazardan jasyl tústi kilem aldyrady. Sosyn ólgen serikterin jýyp-shaıyp, jaqsylap kıindiredi de, kilemge orap, túndi kútedi. Tún ortasynda Almatydaǵy myqtylar «jatatyn» zırat – Keńsaıǵa betteıdi.

Qylmystyq top nege Kornıenkony musylmandar zıratyna jerledi?  Atyshýly isti qaraǵan Almaty qalalyq sotynyń burynǵy sýdıasy Adaıbek Beıimbetov bylaı deıdi: «Bul top san túrli ult ókilderinen quralǵan. Máselen, Mýhlısov – uıǵyr bolsa, Polıkarpov – orys, Kornıenko degen bar, ol – ýkraın, Davletbakıev  – tatar, Muqtarov – qazaq. Soǵan qaramastan, bári bir dinde boldy, musylman dininde. Men munyń syryn Mýhlısovpen baılanysty-aý dep shamalaımyn. Óıtkeni qylmyskerler óz kósemderin erekshe qurmet tutqan. Oǵan qudaıyndaı tabynbasa da, soǵan jeteqabyl baǵalaǵan. Ony eń ádil adam dep sengen».

Kornıenkony taq bir toıǵa aparatyndaı galstýk taǵyp, jasyl kilemge orap, Keńsaıǵa jerleýi jáne jetisinde serikterin túgel ertip alyp, quran oqýǵa barýy Mýhlısovtyń sol «ádildiginen» syr ańdatsa kerek. Osy joldardyń avtory atyshýly iske materıal izdep, birneshe adammen sóılesken edi. Olardyń arasynda otstavkadaǵy polısıa qyzmetkerleri de, atyshýly iske qatysqan adokattar da bar. Áńgime arasynda aıtylǵan, biraq resmı málimet retinde keltirýge jaramaıtyn birqatar qyzyqty derekter de jınaqtaldy. Sonyń biri mynaý: Almatydaǵy JOO-lardyń biri stýdentterdi Sharyn shatqalyna aparý úshin shaǵyn avtobýs izdep, jarnama beredi. Bul jarnamany kórgen kóligi bar adamdar qyzmet kórsetýge daıyn ekenin bildirip, telefondaryn jibergen. Mine, qandy qylmysqa paıdalanylǵan «Gazeldi» qaraqshylar osylaı tapqan. Ózderin JOO-nyń ókili retinde tanystyrǵandar kóligin kórý úshin «Gazel» ıesin kezdesýge shaqyrǵan. Sosyn oǵan: «seniń kóligińdi memlekettiń qajettiligi úshin ýaqytsha paıdalanamyz» deıdi de, qolyn kisendep,  garajǵa qamap ketedi. Ózderi quqyq qorǵaý qyzmetiniń kıim úlgisinde bolǵan. Inkasatorlarǵa shabýyldap, oljaly oralǵan túni munyń basyna qap kıgizip, qalanyń syrtyna alyp shyǵady da: «biz ketken soń 5 mınýttan keıin qapty shesh te, jónińe kete ber» deıdi. Mine, osy adamnyń keıin tergeýshimen áńgimesinde mynadaı sózder aıtylsa kerek.

• Siz kóligińizdi alyp ketken kisilerdiń polısıa qyzmetkerleri emes ekenin bildińiz be?
• Árıne, bildim.
• Qalaı bildińiz?
• Endi olar meni uryp-soqqan joq qoı, tipti boǵaýyz sóz de aıtqan joq.

200 myń dollar Alataýdyń qaı jerinde tyǵýly jatyr?

Taǵy bir qyzyqty derekti bizge atyn atamaýdy ótingen polısıa polkovnıgi aıtty. Onyń sózinshe, Mýhlısovtyń bandalyq toby buǵan deıin de kóptegen qarýly shabýyldar jasaǵan. Biraq kisi óltirmegen. Almaty İİD kúdikti retinde osy topty da baqylaýǵa alǵan. Alaıda birden ustaýǵa jetkilikti dálel bolmaǵan. Al sońdarynan ańdý túskenin bilgen Mýhlısov İİD basshylarynyń birine telefon shalyp, «Bala-shaǵańnan aırylǵyń kelip júr me?!» dep qoqan-loqy kórsetip, qorqytqan kórinedi. Bul bolsa, «Senen kelgen báleni kórip aldym, jer astyna túsip ketseń de, men seni túrmege tyǵamyn» dese kerek. Eger polkovnıktiń osy sózi ras bolsa, dandaısyǵan Mýhlısovpen anadaı tájikege barǵan adam burynǵy Almaty İİD basshysy Qurmanbek Artyqbaev (bul kisi keıin Qorǵas isi boıynsha sottalyp ketti – red),  ne sol kezdegi uıymdasqan qylmysqa qarsy kúres bóliminiń basshysy Oleg Mahrov bolýy bek múmkin. «Qazir ondaı myqty mamandar joq qoı. Shynyn aıtqanda, bul – asa joǵary deńgeıde uıymdasqan qylmystyq top pen oǵan qarsy kúresetin polısıa qyzmetkerleriniń naǵyz aıqasy edi» dep eske alady álgi polkovnık.

Oqıǵaǵa qaıta oralaıyq, Mýhlısov bastapqydaǵy túsiniginde ınkasatorlarǵa tıesili «PP-90» tapansha-avtomatyn Alma-Arasan shatqalyna laqtyrdym degen edi. Ol qarý biraq shatqaldan emes, qaraqshy toptyń qupıa qoımasynan tabyldy. Qylmyskerlerdyń jıǵan qarý jaraǵy talaıdy kórgen tergeýshilerdiń ózin esten tandyrǵandaı: 3 «Kalashnıkov» avtomaty, 3 «TT» tapanshasy, 1 dybys shyǵarmaıtyn qondyrǵysy bar «PSM» tapanshasy, «Mýha» granata atqyshy, 7 RGD-5 granatasy, 16-kalıbrli 1 sholaq myltyq, «Saıga» myltyǵy jáne kóptegen oq-dáriler men baılanys quraldary, jalǵan qujattar men quqyq qorǵaý jáne salyq polısıasynyń kıim formalary tárkilendi. 

Sot úkim kesti. Edýard Davletbakıevty 16 jylǵa, Iýrıı Polıkarpovty 18 jylǵa, al Modan Mýhlısovty 24 jylǵa bas bostandyǵynan aıyrdy.

Eń qyzyǵy, qarýly shabýyl kezinde qoldy bolǵan qomaqty aqshanyń bir bóligi sol kúıi tabylmaı ketti. Onyń qansha ekenin týraly naqty derek joq. Degenmen muraǵatta saqtalǵan jedel túsirilim kezindegi beınematerıaldarǵa zer salsańyz, tergeýshilerdiń ústeldiń betine jaıyp qoıyp, ýys-ýys aqsha sanap otyrǵanyn baıqaısyz. Demek keminde tonalǵan qarajattyń jartysy qaıtqan bolýy múmkin. Odan kóp bolýy da ǵajap emes. Al qaıtarylmaǵan aqsha qaıda ketti? Bizge bir advokat mynany aıtty: «200 myń dollar aqshany Mýhlısov Alataýdyń bir jerine jasyrǵan. Onyń qaı jerde ekenin basqa túgili, qasyndaǵy Polıkarpov ta bilmeıdi. Tek ózi biledi. Tyqqan jeriniń kartasyn da jasaǵan. Osy karta tergeýshilerdiń qolyna tústi. Ony tergeýshiler álpınıserge kórsetip, kómek suraǵan. Alaıda álpınıser járdem jasaı almady. «Bul tek baǵdar ǵana, mundaı kartamen taýda tyǵylǵan dúnıeni tabý múmkin emes» dedi olar».

Osyny aıtqan advokattyń sózine qaraǵanda, polısıa ókilderi joǵalǵan aqshany qaıtarý úshin kóptegen aıla-sharǵyǵa baryp, Mýhlısovpen kelissóz júrgizýge kúsh salypty. Biraq eshqaısysy nátıje bermegen.

• Áýre bolmańdar, ol aqsha men túrmeden shyqqansha taýda jatady, – depti Mýhlısov.

Sansyzbaı Nurbaba