Osydan alty jyl buryn Qytaıdan kóship kelgen, búginde Qazaqstan azamaty, Uzynaǵash turǵyny Baǵdat Máden jalǵyz uly 22 jastaǵy Baýyrjannan tirideı aıyrylyp otyr. Onyń sebebi uly áli kúnge deıin Qytaıda júr. Qazaqstanǵa kelip azamattyq alý bylaı tursyn, elge kirgizýge bes jylǵa tyıym salyp tastaǵan. Al Qytaıdaǵy solaqaı saıasattyń kesirinen qınalyp júrgen qazaqtardyń jaıyn bilgen ata-ana elge attap basa almaıtyn balalaryn oılap, alańdaıdy. Baýyrjan Mádenniń Qytaıda ne jaqyny, ne týysy da joq, aspan asty elinde japadan jalǵyz qalǵan balasyn áke júrek elge qaıtsa deıdi.

Ata-anasy Qazaqstanda, balasy Qytaıda...

Eki balasy bar Baǵdat Máden men áıeli 2012 jyly yqtıarhat alyp, azamattyq alǵanǵa qujattar tapsyrady. Úlkeni Baýyrjan ol kezde oqýda bolǵandyqtan «oqýynan qaldyrmaıyq, yqtıarhatty keıinnen alar» degen oımen kámelet jasqa tolmaǵan qyzdaryn anasynyń atyna tirketedi. 2014 jyly Qazaqstanǵa birjola kóship keledi. Ata-anasymen erip Baýyrjan da keledi.

Alaıda dál sol jyldary QR zańdaryna ózgeris enip, yqtıarhat alýdy toqtatyp tastaıdy. Osylaısha azamattyq alý úshin qujattar jasaý múmkin emes bolyp, tek ýaqytsha tirkeý alady. Degenmen ýaqytsha tirkeýdiń ýaqyty bitip, Qytaıǵa ótip bara jatqanynda balaǵa aıyppul salady. Onyń ústine Almaty oblysy Kóksý aýdanynyń kóshi-qony yqtıar hattyń daıyn bolatynyn, ázirlenip jatqanyn aıtyp, bulardy sendiredi. Sol úshin de eki el arasynda ári-beri júrgennen góri, aıyppul tólep qutylýdy jón kóredi. Bul 2015 jyldyń tamyzyndaǵy jaǵdaı edi. Alaıda «yqtıar hat jasap beretin» adamdardan sol kúıi habar bolmaıdy.

Otanǵa kelý úshin Qytaıdaǵy eki qabatty úıin satqan

Baǵdat Mádenniń otbasynyń Qytaıdaǵy turmys jaǵdaıy jaqsy edi. Tek búıregi Otanyna buryp turǵan azamat eki qabatty úıin satyp, oılanbastan Qazaqstanǵa kelgen. Balasyna qatysty qıyndyqtardyń shyǵyp qalatyny úsh uıyqtasa da túsine kirmegen. Yqtıar hat máselesinen habar bolmaǵandyqtan 2016 jyldyń maýsymynda kelisilgen merzimnen 45 kún asyp ketip, bir jylda eki ret zań buzýshylyq boldy dep 15 kúnge qamalady, buǵan qosa Taldyqorǵan ákimshilik sotynyń úkimimen Qazaqstan aýmaǵyna bes jylǵa deıin kire almaıtyndaı qara tańba basylady.

«Sol ýaqyttan beri anasy ekeýmizdiń ishkenimiz iriń, jegenimiz jelim» dep qynjylady Baýyrjannyń ákesi.

Balasy Qytaıda kóshe kezip júr

«Eger Qytaıda bir týysym bolsa, alańsyz júrer edim, biraq ulym onda jalǵyz» deıdi Baǵdat Máden. Onyń ústine jalǵyz tuıaǵy da sol eken. Qazirgi saıası jaǵdaıǵa baılanysty balasymen baılanysý da qıynǵa soqqan. Áıteýir tiri ekenin biledi. Qytaıda bir jaqyny joq balasynyń kóshe kezip júrgenin aıtyp, kózinen jas yrshyp shyqty. Al Qytaıdaǵy saıasatty oılaǵan saıyn, balasyna kesiri tımese eken dep anasy ekeýi jandaryn shúberekke baılap otyrady. Kúni-túni tileıtini – baýyr eti balasynyń amandyǵy, onymen tezirek qaýyshý. Bul jaǵdaılardan bizdiń bılik te habardar kórinedi.

Aryz jazyldy, nátıje joq

Balasy Baýyrjan ishki ister mınıstri Q. Qasymovtyń qabyldaýynda boldy. Alaıda aryzy aýyzsha bolǵandyqtan, tirkelmeı qalady. Nur Otanǵa jazylǵan aryzdan nátıje shyqpaıdy. Balanyń jaǵdaıy tek syrtqy ister mınıstrliginiń nazaryna iligedi, mınıstrlik Baýyrjannyń jan aıqaıyna qulaq túrip, Joǵarǵy sotqa oń sheshim qabyldaýdyń qajettigi týraly ótinish bildiredi. Alaıda  Joǵarǵy sottan esh habar joq.

Baýyrjandy elge qaıtarýǵa tolyq negiz bar

«Baýyrjandy Qytaıda eshteńe ustap turǵan joq, tipti Qazaqstanǵa da qaýpi joq azamat. Ony qaıtaryp alǵannan utpasaq, utylmaımyz» deıdi belgili zańger Kamshat  Esmýhambetqyzy. Zańgerdiń aıtýynsha, zań boıynsha Baýyrjan Máden Qazaqstanǵa qaıtýǵa tolyq quqyly.

Birinshiden ákimshilik quqyq buzýshylyq kodeksiniń 12-babyna sáıkes eshkimdi de naq sol bir quqyq buzýshylyq úshin ákimshilik jaýapkershilikke eki ret tartýǵa bolmaıdy dep kórsetilgen. Al Baýyrjan Mádendi bir bappen eki ret jaýapkershilikke tartyp otyr.

Osyǵan oraı Esmuhambetova,ekinshiden, QR Ákimshilik quqyq buzýshylyq týraly kodeksiniń 851-baby 5-bóliminiń 1-tarmaǵyn (adamdardyń ómiri, densaýlyǵy úshin ne Qazaqstan Respýblıkasynyń ekonomıkasy men qaýipsizdigi úshin orny tolmas aýyr zardaptarǵa alyp kelýi múmkin bolatyn jaǵdaı) mysal retinde keltirdi. «Búgingi Qytaıdaǵy etnıkalyq qazaqtardyń ahýalyn oılaıtyn bolsaq, balanyń ómirine qaýip tónip tur dep aıta alamyz» deıdi Esmuhambetova.

Úshinshiden, QR «Halyqtyń kóshi-qony týraly» Zańynyń 27-babyna sáıkes: «Shaqyrýshy adamnyń myna otbasy músheleri otbasyn biriktirý maqsatynda Qazaqstan Respýblıkasyna jiberiledi: eger Qazaqstan Respýblıkasynda turaqty turatyn kóship kelýshi shaqyrýshy adam bolsa – osy baptyń 3-tarmaǵynyń 1), 2), 3) jáne 4) tarmaqtarynda atalǵan adamdar.

Turaqty turýǵa arnalǵan ruqsaty bar shaqyrýshy adamnyń otbasy múshelerine ýaqytsha turýǵa arnalǵan ruqsat jyl saıyn uzartý quqyǵymen bir jylǵa beriledi» dep kórsetilgen.

Al osy baptyń 3-tarmaǵy 2-tarmaqshasynda: «Mynalar: nekede turmaıtyn jáne shaqyrýshy adamnyń asyraýyndaǵy jáne (nemese) qamqorshylyǵyndaǵy (qorǵanshylyǵyndaǵy) balalar otbasyn biriktirý maqsatynda Qazaqstan Respýblıkasyna keletin shaqyrýshy adamnyń otbasy músheleri bolyp tabylady» dep kórsetilgen. Alaıda zań talaptaryn jete túsinbeýine baılanysty Baǵdat Máden balasynyń Qazaqstanǵa kelý maqsatyn durys kórsetpeı, otbasy birige almaı, bólinip ketken. Iaǵnı bul áreket QR-nyń zańyna qaıshy.

Azamattyq alǵaly Baǵdat Máden tórt jaqynynan aıyryldy, 2016 jyly Uzynaǵashta úsh birdeı baýyry qandyqol qylmyskerlerdiń qolynan qaza tapty, al týǵan balasynan tirideı aıyrylyp otyr. Soǵyssyz beıbit zamanda otbasyn ekige bólip qoıyp, 20-dan endi asqan balany Qytaıǵa qańǵyrtyp qoıǵan Qazaqstan bıliginen kómek suraıdy. Balasynyń onda kimmen aralasyp, qaıda turyp jatqanynan da habarsyz áke prezıdent apparaty jetekshisiniń orynbasary Marat Tájınnen, QR syrtqy ister mınıstri Qaırat Ábdirahmanovtan,İshki ister mınıstri Qalmuhambet Qasymovtan, "Nur Otan" partıasynyń tóraǵasy Máýlen Áshimbaevtan jáne Joǵary sot tóraǵasy Jaqyp Asanov pen bas prokýror Qaırat Qojamjarovtan jalǵyz tuıaǵyn elge qaıtarýdy ótinip suraıdy. «Baýyrjan bolashaqta polısıa bolýdy armandaıdy» deıdi Baǵdat Máden. Eger aman-esen oralsa, eline adal qyzmet etetin maman bolaryna áke júregi senedi.