«Moskovskıı komsomoles» búı deıdi: «Reseılik azamatshalar mýndıalde ózin de, elin de ábden uıat etti». Aıǵaılatyp taqyryp qoıǵan maqala avtory RF azamaty, qalamger Platon Besedın ashynyp-aq otyr. Óz eliniń patrıoty bolǵandyqtan kúıip-pisýi túsinikti. Sebebi búgingi kúni búkil álem Máskeýge kóz tigip otyr. Al, Máskeý óz qyzdaryna ıe bola almaı masqara boldy. Ispanıadan baǵy basym túsken Reseı quramasy keshe ǵana jeńis toıyn toılady. Soǵan qaraǵanda chempıon bolýdan da taısalmaıtyn sıaqty. Dámesiniń zoryn-aı... Qysqasy, Reseı fýtbolshylary úlken nátıje kórsetip, kútpegen jerden tań qaldyrsa, jankúıerleri de des bermeýde.
«Platon meniń dosym, alaıda aqıqat qymbat» deımiz. Aıtyp qoıaıyn, Besedın Platonnyń áńgimesinen kiltıpan izdeý qajetsiz. Jel turmasa, shóptiń basy qımyldamaıtynyn bilesiz. Shyryldap shyndyqty aıtqan Platonnyń materıalyn qazaqshaǵa aýdaryp, nazarlaryńyzǵa usynaıyn:
«Fýtboldy jaqsy kórmeseńiz, 2018 jylǵy Álem Chempıonatyn (ári qaraı –ÁCH) tek saıası oıyn dep qabyldaýyńyz múmkin. Reseıdiń bedelin kóterýge arnalǵan keremet múmkindik dersiz. Fýtbolıster men bapkerler ÁCH uıymdastyrylý barysyna kóńilderi tolyp máz. Sheteldik jankúıerler selfıge túsip, Reseıge degen mahabbatyn heshtegpen belgileýde. Olar: «Ómir baqı bizge Reseı jaıly ótirik aqparat taratyp kelgen. Bul – ǵajap memleket. Adamdary da ashyq, aqkóńil» deıdi. Rorı Smıt degen brıtandyq jýrnalıs Ekaterınbýrgten Samaraǵa plaskart vagony arqyly sapar shegipti. Qıar men shujyqqa toıyp alyp, qulpynaıdyń tosabymen shaı ishken ol: «Brıtanıalyq poıyzda mundaı qonaqjaılylyqqa tap bolmaıtyn edim» degendeı jazǵan. Reseıde ótip jatqan ÁCH-2018 jaıly pozıtıvti, jaqsy jańalyqtar osymen támam.
«Atyń shyqpasa jer órteniń» kebin kıgen bir kásipker fastfýdyn jarnamalaımyn dep áleýmettik jelide bylaısha jar salady: «Kimde-kim (aıtpaǵy RF azamatshasy-avt.) fýtbol «juldyzynan» aıaǵy aýyrlasa, men oǵan 3 mıllıon rúbldi qolyna ustatyp, qansha jese de taýsylmaıtyn vopper (fastfýdtyń bir túri-avt.) beremin». Pıar jasaımyn dep basy bálege qalǵan ol keıinirek jazbasyn joıyp, dúıim jurttan keshirim surady. Biraq bul qorqynyshty áńgime munymen aıaqtalar emes. Fýtbol «juldyzymen» kóńil jarastyryp, odan urpaq súıip qalý taqyryby ÁCH-2018 barysynda reseılik qyz-kelinshekter arasynda sánge aınalýda. Sebebi sheteldik bet-júzin kórsetip, qolyna syqyrlaǵan aqsha ustatsa boldy, tánin satýǵa daıar reseılik qyzdar birshama bolyp shyqty. Bireýler shynymen de dollarǵa qarq bolyp dep oılasa, endi biri bul qyzmet túrin tegin kórsetýge de daıyn eken. Sondaǵysy – shetelge, muhıt asýǵa degen qumarlyq, qyzyǵýshylyq. Al, eń pysyqtary ózderin, qyzmetin jasyrmaı jarıa etip, jarnama berýde. Ǵalamtorǵa kire qalsań, sheteldikpen qushaqtasyp, qoınyna kirip, qushyrlana súıisip otyrǵan reseılik qyzdary kóresiń. Mundaǵy másele qoǵamdyq uıattyń quldyrap ketýinde. Olardy minep-synap jatqandar barshylyq (sol vıdeony túsirip turǵan solar emes pe degen oıǵa qalamyn-avt.), qalǵandary vıdeony, fotony qyzyq kórip tamashalap, «laık» basýda. 9000 rúbl alyp emhanada sanıtarka bolyp jumys isteý Reseıdiń qyzdary úshin uıat ta, tánin satý uıat emes bolyp shyqty. Ekaterınbýrgte qushtarlyqty oıatyp, nápsini qozdyratyn shokoladty sheteldikter jappaı satyp alyp jatyr deıdi. Jergilikti qyzdar, qaıtalap aıtamyn, soǵan máz-meıram. Ol bısharalar sheteldikpen tósektes bolsam, ómirim, paıymym ózgeredi dep armandaıdy. Bul jaıynda sol baıaǵy áleýmettik jelide ashyq jazady. Netken sorlylyq! Olar úshin uıattymyn deýge bolady. Alaıda «uıat» degen sóz osy tusta atavızm (kelmeske ketken sezim-avt.) bolyp kóriner. Atalmysh sezim reseılik qyz-qyrqynda atymen joq. Ol jaıly aýyz kópirtip aıtyp sharshaýdyń mánisi joq. Biz sheteldik «helloýdy» estise, esinen tanyp, baryn berýge daıar jezókshelerdi tárbıelep ósirdik. Olarǵa taǵy kók aqshany kórsetseń, qyrǵyn bolaıyn dep tur. Nege olaı?
Bul ózimiz qurǵan saıasattyń kesiri. 80-shi jyldar kezinde-aq Batysqa degen elikteýshilik, Batysqa degen qumarlyq beleń alǵan bolatyn. Al, qazir Reseı ózin alyp derjava dep tanyp, Batysty bálege balap júr. Alaıda sol 80-shi jyldardan bastap túk ózgermedi. Jurt «Reseıde bári jaman, Batysta bári kúshti» dep ishteı oılaıdy. Sebebi kók jáshiktiń ózi jezókshelerge toly. Olar Batystyń ómirin, ómir súrý prınsıpterin tý etýde. Sonyń arqasynda shetelge qumar, kók muhıtti armandaıtyn uıatsyz tolqyn ósip kele jatyr. Qyz-qyrqynymyz koteje ómir súrip, baseınniń jaǵasynda kokteıl iship otyramyn dep qıalǵa batyp júrgende reseılik er-azamattar aılyǵy shaılyǵyna jetpeı, ashý men yzaǵa býlyǵyp, ómirden sharshap júr. ÁCH degen jaqsy ǵoı. ÁCH bolmasa nesi jaqsy? Biraq myna uıatsyzdyqty, ádepsizdikti, arsyzdyqty tyıatyn ýaqyt jetti» deıdi avtor.
Qazaqstan bolsa Reseıge qarap boı túzeıtini ras. Olarda jaryq kórgen jobalar, shoý baǵdarlamalar kóp keshikpeı bizge keledi. Sebebi Reseı biz úshin ǵajaıyp memleket. Bul tusta Reseıdegi myna bir masqara jaǵdaı bizge sabaq bolýy tıis. Orysqul sanadan qutylyp, qyzǵa qyryq úıden tyıym salǵan, eshkimniń ala jibin attamaǵan, malym – janymnyń sadaǵasy, janym – arymnyń sadaǵasy deıtin rýhanı bolmysymyzǵa oralyp, rýhanı ımýnıtetimizdi salt-dástúrmen, óleń-jyrmen, án-kúımen kóteretin kez osy.
Jazıra Baıdaly
