Jaýapkershilikti tolyǵymen túsine otyryp, sanaly túrde zań buzǵan memlekettik qyzmetkerlerdiń áreketterin sý ishken qudyǵyna túkirý, Qazaqstandy «Otanym» dep sezinbeý qosmekendi baqa-shaıannyń qylyǵy dep túsinemiz – búgin Parlamentte ótken Májilistiń plenarlyq otyrysynda «Aq jol» fraksıasynyń depýtaty Berik Dúısembınov «qos azamattyqty qoldaǵandar jaýapqa tartylýy tıis» dep málimdedi. Úkimetke joldanǵan depýtattyq saýaldyń mátini tómende keltirilgen:
Qazaqstan Respýblıkasynyń
Bas prokýrory
Q.P. Qojamjarovqa
Qazaqstan Respýblıkasynyń
İshki ister mınıstri
Q.N. Qasymovqa
Qazaqstan Respýblıkasynyń
Ádilet mınıstri
M.B. Beketaevqa
Depýtattyq saýal
Qazaqstan Respýblıkasynyń azamattyǵy – bul memlekettiliktiń temirqazyǵynyń biri. Ol adamnyń memleketpen saıası-quqyqtyq baılanysyn aıqyndaıdy, olardyń ózara quqyqtary men mindetteriniń jıyntyǵyn bildiredi. Qazaqstannyń azamaty bolý, Konstıtýsıa men zańdarda jarıalanǵan, kepildik beriletin azamattyq, saıası, ekonomıkalyq jáne áleýmettik quqyqtar men bostandyqtardy barynsha tolyq ıelenýine negiz bolady.
Biz, ortaq tarıhı taǵdyr biriktirgen Qazaqstan halqy, bir eldiń ǵana ıaǵnı Kazaqstannyń azamatymyz. Bizdiń uǵymymyzda qos eldiń azamaty bolý degen túsinik múlde joq jáne bul ereje Ata zańymyzdyń 10-babynyń 3-tarmaǵynda taıǵa tańba basqandaı etip jazylǵan.
Ákimshilik quqyq buzýshylyq kodeksinde qos azamattyq úshin jaýapkershilik qarastyrylǵan. Al bundaı zań buzýshylyqty memlekettik qyzmettegi adamdar jasasa, jaýapkershilik odan da qatań.
Eger shetel zańnamasyna kóz júgirtsek, mysaly Ázirbaıjanda qos azamattyq úshin qylmystyq jaza 2014 jyly engizilgen. Tipti kórshiles qyrǵyz elinde memlekettik qyzmettegi adamdardy qos azamattyq úshin qylmystyq jazaǵa tartý máselesi talqylaný ústinde.
Qytaı zańnamasy da qos azamattyqqa qatań qaraıtyndyǵy barshamyzǵa málim. Qytaı azamattyǵynan shyqpaı, Qazaqstanǵa kóship kelmekshi bolǵan qandastarymyzdyń basynan ótip jatqan jaǵdaılar oǵan kýá. Syrtqy ister mınıstrliginiń 12 qos azamattyǵy bar Qytaı qazaqtaryn tutqynnan bosatyp alý úshin qyrýar kúsh jumsaǵanyn da ózderińiz bilesizder. Esterińizge sala keteıin, osy máseleni «Aq jol» partıasynyń delegasıasy byltyr Beıjińde eń joǵarǵy deńgeıde kótergen bolatyn. Múmkindikti paıdalana otyryp Syrtqy ister mınıstrligine barynsha qoldaý kórsetkeni úshin alǵys aıtqymyz keledi. Olar úshin kerek bolsa, tipti Qazaqstan azamattyǵyn alýdy jeńildetýge bolar.
Jalpy, ol eldegi qandastarymyzǵa da bir sheshimge kelip, qaı eldiń azamaty bolatyndyǵyn tańdaıtyn kez de kelgen sıaqty.
Qarapaıym azamattardyń belgili bir materıaldyq múddege qyzyǵyp, máselen, pensıa, áleýmettik tólemder, sol azdaǵan dúnıe úshin qos azamattyq alyp, zań buzǵany bir áńgime. Al, osy jaýapkershilikti tolyǵymen túsine otyryp, sanaly túrde zań buzǵan memlekettik qyzmetkerlerdiń áreketterin sý ishken qudyǵyna túkirý, Qazaqstandy «Otanym» dep sezinbeý, qosmekendi baqa-shaıannyń qylyǵy dep túsinemiz.
Mysaly, aqtóbelik advokat Valerıı Iakýbenko 2000 jyly Reseı azamattyǵyn alǵanyn osy ýaqytqa deıin jasyryp kelgen. Onymen qoımaı, atalmysh Reseı azamaty memleketpen kepildendirilgen zańdy kómek kórsetý aıasynda búdjetten 5 mıllıon teńgeden astam qarjy alǵan. Advokattardyń qyzmetine kásibı qadaǵalaý júrgizýdiń ornyna, Aqtóbe oblystyq advokattar alqasynyń tóraıymy, onyń ústine Valerıı Iakýbenkonyń jubaıy Raısa Iakýbenko, kásibı zańger retinde zań buzýshylyqty kóre tura 18 jyl boıy osyǵan kóz jumyp, ózi de zań buzýshylyqqa tikeleı qatysyp kelgen. Tek Ádilet mınıstrliginiń tikeleı aralasýynyń arqasynda ǵana Valerıı Iakýbenko ákimshilik jazaǵa tartylyp, lısenzıasynan aıyrylǵan.
Sonymen qatar, qolymyzda bar málimetke saı, elimizde 2016 jyly
400-den asa, 2017 jyly 600-den asa, 2018 jyldyń 10 aıynyń ishinde 527 qos azamattyq faktileri anyqtalǵan. Al, bul sıfrlardyń ishinde qansha memlekettik qyzmetkerler nemese memlekettik bılik fýnksıalaryn júzege asyratyn ókilder bar ekendigin bir qudaı biledi. Ashyq aqparat kózderinen mundaı málimetti tappadyq.
Kóptegen elderde sol eldiń azamattyǵyn qabyldaý kezinde ant berý rásimi qarastyrylǵan. Mysaly, Amerıka Qurama Shtattarynda azamattyq alý úshin beriletin antta «Men osy kúnge deıin azamat bolǵan kez kelgen memleketke adaldyqtan múldem bas tartamyn, qolyma qarý alyp Qurama Shtattar jaǵynda shaıqasamyn» degen sózder bar.
Osyndaı sózderden keıin sheteldik azamattyǵy bar adam qalaısha Elimizge qyzmet etedi, Ata zańymyzdy mise tutyp, otandastarynyń kózine qalaı qaraıdy?
Memlekettik qyzmette istegen, tájirıbeli, zańdy bes saýsaqtaı biletin, qaltasynda basqa eldiń tólqujaty bar adam qaı eldiń soıylyn soǵary belgisiz.
Joǵaryda aıtylǵandy qoryta kele, «Aq jol» fraksıasy:
- Memlekettik qyzmetkerlerdiń, bılik ókiliniń fýnksıalaryn júzege asyratyn adamdardyń (advokattardyń, notarıýstardyń, sot oryndaýshylardyń jáne t.b ) qos azamattyǵy bar-joqtyǵyna tıisti tekserý júrgizýdi;
- Joǵaryda atalǵan tulǵalardyń qos azamattyǵy úshin qylmystyq jaýapkershilikti engizý múmkindigin qarastyrýdy;
- Qazaqstan pasportyn alǵan kezde Qazaqstan azamatynyń antynyń mátini men rásimin zańmen bekitýdi;
- Joǵaryda kórsetilgen óreskel zań buzýshylyqqa jol berip qana qoımaı, oǵan tikeleı qatysqan Aqtóbe oblystyq advokattar alqasynyń tóraıymyn laýazymynan aıyryp, jaýapkershilikke tartýdy suraımyz.
Qurmetpen,
«Aq jol» QDP fraksıasynyń depýtattary
