Qazaqstanda Reseımen birtutas odaqtas memleket qurý máselesi ara-tura kóterilip júr. Keıbir BAQ betterinde "Lýkashenko Reseıdiń birigýge qatysty usynysynan bas tartatyn bolsa, Reseı quryǵyn Qazaqstanǵa salýdy oılap otyr" degen syndy aqparattar oqta-tekte jaryq kórýde. Bul jaıynda Qamshy.kz aqparat agenttigi Kaktotak.com saıtynyń deregine súıenip jazady.

Aıta ketý kerek, búginde reseılik sarapshylar Máskeý Belarýsıany ekspansıalaýy ábden múmkin ekendigin talqylaýda, mundaı qadam Vladımır Pýtınge 2024 jyldan keıin de bılikte otyrýǵa múmkindik beredi eken.

Qazaqstandyq sarapshy Baýyrjan Tólegenovtiń aıtýynsha, eger Máskeý Mınskini Odaqtas elder qataryna qosatyn bolsa, onda bul saıası birlestik EAEO-ny saıası uıymǵa aınaldyrýdyń bastapqy qadamy bolmaq.

Kelesi usynys Astanaǵa túsýi ábden múmkin. Belarýsıaǵa jasalǵan usynys sekildi, bul da bastapqyda sátti bolady, sebebi Qazaqstan búginde tek saılaý sıkli qarsańynda ǵana emes, sondaı-aq bıliktiń tranzıttik kezeńinde tur. Máskeý Mınskige birtutas odaqtas memleket qurý úshin munaı shıkizatyn usynǵany belgili, al Astanaǵa mundaı ótinish jasaıtyn bolsa, úzdiksiz kepildik berý formýlasyn (formýla garantıı preemstvennostı) usynýy múmkin.

Aldaǵy ýaqytta bulaı bolýy múmkin be? Qazaqstan 1991 jyly buǵaýynan shyqqan birtutas odaqtas memleketke qaıtadan kirýi yqtımal ma? Buǵan halyqtyń reaksıasy qandaı bolmaq?

Saıasattan qashyp qutylý múmkin emes

Reseılik sarapshy Grıgorıı Trofımchýktyń aıtýynsha, Eýrazıalyq odaq úshin naqty geosaıasat týdyryp otyrǵan máselelerden alystap ketý qıynǵa soǵýda. EAEO 2014 jylǵa deıin bir ǵana saıası ortada quryla bastady. Al óz jumysyn bul odaq 2015 jyly  kóp nárseler ózgerip ketken ýaqytta bastady.

Sarapshynyń paıymdaýynsha, qazirgi tańda syrtqy saıasatta bári de kúrdelenip ketti, sondyqtan odaqtas memleketterdiń teorıalyq sıpaty qazaqy nusqada da paıda bolýy ábden múmkin, qaıtalap aıtqanda, tek teorıalyq formaty.

– Búginde barlyq máselelerdi Máskeýdiń moınyna artyp otyr. Sondyqtan Reseı Belarýsıadan keıin quryǵyn Qazaqstanǵa salmaq. Munyń bári ádeıi istelip jatqan qadamdar. Bul jerdegi basty másele – Reseı Federasıasy Belarýsıa men Qazaqstan aýmaǵyn barlyq qajetti zattarmen qamtamasyz ete ala ma? Jaýap belgili: «Joq, Reseıdiń buǵan kúshi jetpeıdi», - deıdi Trofımchýk.

Ultshyldarǵa jol ashylmaq

Eger Reseı óz quramyna eki eldi qosyp alatyn bolsa, arada uzaq ýaqyt ótpeı jatyp-aq Máskeýge eki eldiń halqy tap berip, ózderiniń qarsylyǵyn bildiredi de, sonymen bári bitedi. Tek aıaqtalyp qana qoımaı, belarýsıalyq jáne qazaq ultshyldaryna jol ashyp beredi.

– Belarýsıa men Aleksandr Lýkashenko jaıyn aıtatyn bolsaq, Reseı ózi baýyrlas dep sanaǵan elge kóbirek qarajat pen basymdyq bergisi kelgen shyǵar, biraq resmı Máskeýdiń qazynasy ortaıyp qalǵan. Sondyqtan, qazir ony bopsalaý esh nátıje bermeıdi, búgin kúsh kórsetip qorqytatyn ýaqyt emes, - dep atap ótti sarapshy.

Onyń aıtýynsha, Mınskiniń Máskeýge renishiniń saldarynan Belarýsıany Reseı emes, Batys elderi ózine tartýy múmkin.

– Sondyqtan, bizdiń elderimizde bir ǵana sheshim bar, saıasattan qashpaı, aınalyp ótpeı, ishki qatynastardy nyǵaıtý. Bulaı bolmaǵan jaǵdaıda, ol Astana men  Mınskige de ishten iritki salýǵa tyrysady. Biraq ol kezde jaǵdaı múlde basqasha bolady, - deıdi sarapshy.

Qazaqstandyq saıasatker Sultanbek Sultanǵalıevtiń aıtýynsha, Kreml úshin buryn-sońdy bolmaǵan jaǵdaı – halyqtyń atqarýshy bılikke degen seniminiń quldyraýy kezinde jaǵdaıdy tez retteý úshin tıimdi sharalar jasaý qajet. Memlekettik búdjet rezeńke sekildi sozylmaly emes, al strategıalyq qarajat qory áldeqaıda kúshti bolǵandyqtan, áleýmettik-ekonomıkalyq salada barlyq tıisti sharalar jasaldy.

Jańa Qyrym qanshalyqty qajet?

Qazaqstandyq saıasatker qazirgi tańda tek ishki saıası ortanyń qalǵandyǵyn aıtady. Sırıalyq avantúra Reseıdiń qarapaıym halqyn qazir sonshalyqty alańdata qoımaıdy, al Donbasstaǵy ahýal bolsa, lıberaldar tarapynan qazirdiń ózinde  qatal synǵa iligip otyr.

– Kreml úshin jańa Qyrym aýadaı qajet. Odaqtas elmen aradaǵy qarym-qatynas jáne Belarýsıanyń Reseıdiń quramyna qosylýy – Reseıdiń patrıottyq jaǵynan ósýi, sondaı-aq Vladımır Pýtınniń odaqtas elderdiń basshysy retinde reıtıńi kóterilýi úshin eń qolaılysy bolmaq. Árıne, mundaı senarıdiń júzege asýy úshin Belarýsıany Aleksandr Lýkashenkonyń otbasynyń dınastıalyq basqarýyna Máskeý tyıym salmaıdy, - deıdi saıasatker.

Onyń paıymdaýynsha, bul Belarýsıa prezıdentiniń jeke basymdylyǵyna, sondaı-aq elıta men qoǵamdaǵy qarym-qatynastarǵa baılanysty, sebebi respýblıkalyq referendýmsyz odaqtyq memlekettik túbegeıli jańa formatta qaıta qurý múmkin emes.

Al Qazaqstannyń jaǵdaıy múlde basqasha bolmaq

Birinshiden, Qazaqstan odaqtas memleketterdiń qataryna kirmeıdi, ol tek Eýrazıalyq ekonomıkalyq odaq múshesi bolyp tabylady. Al Qazaqstan, sondaı-aq, Qytaıdaǵy Shanhaı yntymaqtastyq uıymyna múshe memleketterdiń qatarynda. Sondyqtan da, bul turǵydan alatyn bolsaq, Qazaqstan Qytaıdyń da quramyna qosylýy múmkin ekendigin talqylaýǵa bolady.

Ekinshiden, el aýmaǵyna qýaty kúshti reseılik olıgarhtardyń baqylaýsyz kirip ketýinen týyndaıtyn eleýli qaýipterge baılanysty elıtalyq orta mundaı qatelikke boı aldyrmaıdy.

Úshinshiden, Qazaqstandaǵy bılik júıesi ózine senimdi jáne dál Reseı bıliginiń qamqorlyǵyna muqtaj emes.

Tórtinshiden, Qazaqstandy bulaı transformasıalaý sózsiz Qytaı men Batys elderiniń ashýyn týǵyzady. Sebebi, kóptegen elder Qazaqstannyń tabıǵı baılyǵyna qyzyǵyp otyrǵany belgili. Olardyń eshbiri de Qazaqstandaǵy baldy reseılik aıýdyń jalǵyz ózi jep qoıýyna múmkindik bere qoımaıdy.

Besinshiden, qazaq halqy sózsiz bul bastamaǵa túbegeıli qarsy bolady, sebebi qarapaıym halyq óz eliniń qaıtadan ózge elge táýeldi bolyp, egemendiginen aıyrylýyna jol bermeıdi.

– Joǵaryda aıtylǵandaı, Reseı men Belarýsıa eli ózara birigip, birtutas elge aınalýy múmkin shyǵar, biraq Qazaqstannyń Reseıdiń quramyna qosylýy – ol jáı ǵana fantasıka jáne múmkin emes proses, - dep atap ótti Sultanǵalıev.