Prezıdent ár jylǵy halyqqa arnaǵan Joldaýlarynda turǵyndardyń  densaýlyǵyn nyǵaıtýǵa qatysty úkimetke, tıisti mınıstrlikterge udaıy tapsyrma berip keledi. Óıtkeni salýatatty ómir saltyn ustaný – ár azamattyń erki. Biraq turǵyndardyń em alýyna jáne demalýyna Qazaqstan Konstıtýsıasy da kepil bolyp otyr. Sondyqtan árbir qazaqstandyq azamat jeke menshiktegi densaýlyq mekemesine nemese  memelekettik densaýlyq mekemesine baryp, em-domyn shekteýsiz ala alady. Buǵan eshqandaı kedergi joq. Qaıta Qazaqstan úkimeti halyqtyń densaýlyǵyn saqtaýǵa barlyq jaǵdaıdy jasap otyr. Buǵan eń aldymen Qazaqstanda densaýlyq saqtaý salasyn damytýdyń 2016-2019 baǵdarlamasy septigin tıgizip otyr. Óıtkeni...

• Jyl ótken saıyn halyqtyń ómir súrý uzaqtyǵy artyp keledi.
• Turǵyndardyń medısınaǵa, atap aıtqanda, aq halatty abzal jandarǵa degen senimi artty.
• Árbir pasıenttiń kez kelgen emhanany tańdaýyna múmkindik berildi.
• Buryn tirkeýge turǵan turǵylyqty jeri boıynsha ǵana azamattar sol emhanadan em-dom alatyn. Qazir munyń barlyǵy ózgerdi. Qazaqstan azamaty ózi qalaǵan emhanaǵa kedergisiz tirkele alady.
• Elimizde kez kelgen syrqattyń dıagnozyn anyqtaı alatyn qymbat apparattar men tehnologıalyq jabdyqtar paıda boldy.
• Halyq salaýatty ómir saltyn joǵarydan úgit-nasıhat júrgizbeı-aq ózderi tereń túsine bastady.
• Aýrýdyń aldyn alýǵa jasalǵan sharalar oń nátıjesin bere bastady.
• Densaýlyq saqtaý oryndary halyqtyń densaýlyǵyna basa nazar aýdarýda. Qazir skrıngtik sharalar jıi ótkiziledi. Munyń barlyǵy aınalyp kelgende, halyqtyń óz densaýlyǵyna jiti nazar aýdaryp, medısına ókilderine degen senimin arttyrdy. Onyń ústine Qazaqstan Respýblıkasynyń densaýlyq saqtaý salasyn damytýdyń 2016-2019 jyldarǵa arnalǵan baǵdarlamasynyń qazirgi ýaqytta nátıjesi de zor bolyp otyrǵanyn aıta ketý kerek.

Rasynda da búgingi kúnde halyqtyń ómir súrý uzaqtyǵynyń artýyna baılanysty, sonymen qatar medısınalyq tehnologıalardyń jetilýine qatysty halyqtyń suranysy da artty. Óıtkeni zamanaýı tehnıkalar men ozyq ári sapaly medısınalyq apparattar kóbeıgen saıyn halyqtyń da senimi nyǵaıdy. Prezıdent Nursultan Nazarbaev ta ár jyl saıynǵy halyqqa arnaǵan Joldaýynda medısına salasyn nazardan tys qaldyrmaı, udaıy aıtyp keledi. Úkimetke jáne tıisti mınıstrlikterge osyǵan qatysty naqty tapsyrmalar júktelgen. Medısına mekemeleri de aýrýdyń aldyn alý úshin turǵyndarmen tikeleı tildesip, skrıngtik tekserýler ótkizip, pasıentermen turaqty ári keri baılanys ornatyp keledi.

­–«Qazirgi densaýlyq saqtaý isi qymbatqa túsetin stasıonarlyq emge emes, negizinen aýrýdyń aldyn alýǵa baǵyttalýǵa tıis. Salamatty ómir saltyn nasıhattaı otyryp, qoǵamdyq densaýlyqty basqarý isin kúsheıtý kerek. Jastardyń  reprodýktıvti densaýlyǵyn qorǵaýǵa jáne nyǵaıtýǵa erekshe nazar aýdarý kerek. Tıimdiligi az jáne memleket úshin shyǵyny kóp dıspanserlik em qoldanýdan negizgi sozylmaly aýrýlarǵa alystan dıagnostıka jasap, sondaı-aq osy salany ambýlatorlyq emdeý arqyly basqarýǵa kóshý qajet», – dedi Prezıdent Nursultan Nazarbaev  halyqqa arnaǵan Joldaýynda.

Rasynda da «aýyryp em izdegenshe, aýyrmaıtyn jol izdegenniń» jóni artyq. Óıtkeni halyq aıtqandaı, «densaýlyq – zor baılyq». Muny kez kelgen adam túsine bilgeni durys.

Prezıdent atap kórsetkendeı, «densaýlyq saqtaý isi emge emes, negizinen aýrýdyń aldyn alýǵa baǵyttalýǵa tıis». Árıne munyń barlyǵy da aıtýǵa ońaı. Desek te, munyń barlyǵy eń aldymen nege baılanysty?

Birinshiden, biryńǵaı densaýlyq saqtaý júıesiniń ınfraqurylymy damytylýy kerek.

Ekinshiden, medısınalyq qyzmettiń sapasy artýy tıis.

Úshinshiden, densaýlyq saqtaý nysandary qajetti tehnologıalyq  quraldarmen jabdyqtalýy tıis.

Tórtinshiden, medısına salasynda jeke menshik áriptestiktiń (MJÁ) artýy da damýǵa óz yqpalyn tıgizedi.

Besinshiden, jańa zamanaýı emhanalar men aýrýhanalar salynýy tıis.

Altynshydan, eń bastysy, medısına salasyna halyqtyń qajet etýine saı ınvestısıa tartylýy kerek.

Al atalǵan máseleniń barlyǵy da qazirgi ýaqytta  Qazaqstan Respýblıkasynyń densaýlyq saqtaý salasyn damytýdyń 2016-2019 jyldarǵa arnalǵan baǵdarlamasynyń nátıjesinde júzege asýda. Óıtkeni bul salada baǵyt bar, baǵdarlama bar, júıeli jumys bar. Sondyqtan istiń nátıjeliligi birden kózge kórinýde. Mysaly...

1.2011-2015 jyl­­darǵa arnalǵan «Salamatty Qa­zaqstan» memlekettik baǵdar­la­ma­synyń negizgi maqsaty – eldiń ornyqty áleý­met­tik-demografıa­lyq damýyn qam­tamasyz etý úshin Qazaqstan azamattarynyń densaýlyǵyn jaq­sartý bo­ldy.

2. Qazaqstan Respýblıkasynyń densaýlyq saqtaý salasyn damytýdyń 2016-2019 jyldarǵa arnalǵan baǵdarlamasynyń maqsaty – qoǵamdyq densaýlyq saqtaý qyzmetin damytý, Ulttyq dári-dármekpen qamtamasyz etý saıasatyn iske asyrý, densaýlyq saqtaý ınfraqurylymyn odan ári damytý jáne t.b. ekeni túsinikti.
3. Taıaýda atalǵan baǵdarlamalardyń jalǵasy retinde 2018–2025 jyldarǵa arnalǵan densaýlyq saqtaý ınfraqurylymyn damytýdyń óńirlik uzaq merzimdi josparlary bekitildi. Bul da densaýlyq salasyna serpin beretini sózsiz.

Demek, munyń barlyǵy da respýblıkamyzda turatyn halyqtyń densaýlyǵyn arttyrý, qoldaý jolyndaǵy jasalyp jatqan qadamdar. Árıne, qur sózben nemese aǵartý, úgit-nasıhat jumysymen medısınany alǵa jyljytý qıyn. Bul salaǵa eń aldymen ınvestısıa tartylý kerek, bul kóp qarjyny kerek etetin sala. Óıtkeni jyl saıyn medısınalyq jabdyqtar men qurylǵylar, tehnologıalar, medısınalyq apparattar jańaryp jatyr. Al álemdik medısınada bolyp jatqan ınovasıalyq jańalyqtardan Qazaqstan qalys qala almaıdy.  Bul oraıda respýblıkamyzdaǵy medısınalyq mekemelerdiń tehnıkalyq jaǵynan jabdyqtalýy qalaı? Ózgerister, alǵa jyljý bar ma? Bul oraıda bizdiń Densaýlyq saqtaý mınıstrliginiń baspasóz qyzmetinen alǵan derekterimiz tómendegideı boldy:

Sońǵy bir jyldan asa ýaqytta jylda respýblıka boıynsha memlekettik medısınalyq uıymdardyń eń tómengi standarttarǵa sáıkes medısınalyq tehnıkamen jabdyqtalý úlesi 4,5 paıyzǵa artqan, naqty aıtqanda,  2017 jyly 63,2 paıyz shamasynda bolsa, bul kórsetkish 2018 jyly 67,7 paıyzǵa deıin óskeni bul jaǵymdy nátıje ekkeni sózsiz..

Aıta ketý kerek, Prezıdenttiń Qazaqstan-2050» strategıasynda den­saýlyq saqtaý  salasynda jeke medısınany jáne memlekettik jekemenshik áriptestikti damytý (MJÁ) damytý kózdelgen. Sondyqtan qazirgi ýaqytta Qazaqstanda  MJÁ jobalaryn damytýǵa qatysty serpindi jobalar qolǵa alynǵan. Derekke júginer bolsaq, 2016 – 2018 jyldar aralyǵynda 4,9 mlrd teńgege 241 lızıńtik joba júzege asqan. MJÁ sheńberinde 5,4 mlrd teńgeni quraıtyn 16 kelisimshart jasalǵan. Densaýlyq saqtaý mınıstrliginiń baspasóz qyzmetinen alǵan málimetterge sensek, 6  – kompúterlik tomografıa, 5 – magnıtti-rezonansty tomografıa, 1 – rentgendik júıe, anestezıologıa, reanımasıa jáne qarqyndy terapıa bólimsheleri úshin  1 qurylǵy alynǵan. Sondaı-aq sońǵy eki jylda densaýlyq saqtaý uıymdary úshin materıaldyq-tehnıkalyq jabdyqtaý men kúrdeli jóndeýge bólingen jalpy sıpattaǵy transfertter kólemi 111,7 mlrd teńgeden asqan.  2017–2018 jyldar aralyǵynda medısınalyq jabdyqty satyp alý úshin  jalpy quny 18 mlrd teńge bolatyn 21 MJÁ jobasy qazir jumys ústinde  ekenin aıta ketken jón.Sondaı-aq, Varian Medical Systems, Farmstandart, Phillips sıaqty  álemdik medısınalyq óndirýshilerimen MJÁ negizinde densaýlyq saqtaý uıymdaryn jabdyqtaý boıynsha yntymaqtastyq týraly memorandýmyna qol qoıylǵan.

Ras, mańyzy zor áleýmettik jobalarǵa el qazynanyń qarjysy jete bermeıdi. Sondyqtan bul salaǵa jeke bıznesti tartý qajettigin Elbasy Nursultan Nazarbaev óziniń sóılegen sózderinde, halyqqa arnaǵan Joldaýynda jıi  aıtyp keledi. 

– Jekemenshik ın­vestısıalardy tartý jóninen mem­lekettik-jekemenshik áriptestik (MJÁ) tetigi orasan zor áleýetke ıe bolyp otyr. Qazaqstanda bul tetikti iske qostyq, biraq ta ol ozyq álemdik  praktıkaǵa sáıkes jetildirýdi talap etedi, – dep atap kórsetti Prezıdent Nursultan Nazarbaev.

Demek, jalpy medısına salasyna tartylǵan ınvestısıa halyqtyń densaýlyǵyn saqtaýǵa ári nyǵaıtýǵa  úlken yqpalyn tıgizedi. Muny esh joqqa shyǵara almaımyz. Taǵy bir mysal, ótken jyldyń qańtar–qarasha aıynda densaýlyq saqtaý salasyna 92,6 mlrd teńge ınvestısıa tartylǵan eken. Bul óte qomaqty qarjy. Atalǵan ınvestısıanyń ishinde 38,9 mlrd teńgesi  búdjetten tys jumsalǵan qarjy bolyp otyr. Demek, memlekettik jekemenshik áriptestiktiń medısına salasyn damytýǵa, zamanaýı tehnologıalarmen (MJÁ) jabdyqtaýda úlesi orasan zor bolyp otyr. Árıne, munyń barlyǵy da Prezıdent tapsyrmasyna oraı, Qazaqstan Respýblıkasynda densaýlyq saqtaý salasyn damytýdyń 2016-2019 jyldarǵa arnalǵan «Densaýlyq» baǵdarlamasynyń arqasynda júzege asyp jatqanyn aıta ketý kerek.

Berik Beısenuly