Keshe Qyzylorda oblysynyń Jalaǵash aýdanynda MI-8 tikushaǵy apatqa ushyrap, 13 adam opat boldy.
İshki ister mınıstrligi Tótenshe jaǵdaılar komıteti baspasóz qyzmeti «27naýryz kúni saǵat 17:35 kezinde «112» púltine Qyzylorda oblysynyń Jalaǵash aýdanynda MI-8 tikushaǵynyń apatqa ushyraǵany týraly habarlama kelip tústi. Tikushaq anyqtalmaǵan sebepter boıynsha qulap, tolyǵymen órtenip ketti» dep habarlama tartatty.
Qorǵanys mınıstrliginiń habarlaýynsha, atalmysh tikushaq 4 birdeı áskerı tikushaq quramynan turatyn bólimmen birge Aqtaý qalasynan Shymkentke ushyp bara jatqan. Ushý sapary arnaıy bólimshelerdiń «Altyn jebe» keshendi oqý jáne jattyǵý aıasynda qarańǵy ýaqytta ári kúrdeli meteorologıalyq jaǵdaıda júrgizilgen. Qazir Qorǵanys mınıstri Nurlan Ermekbaevtyń buıryǵymen apat ornyna arnaıy qurylǵan komısıa jiberildi. Qorǵanys mınıstrligi İshki ister mınıstrligimen birlesip, bolǵan áýe apatynyń sebebin anyqtaý maqsatynda tergeý jumystaryn júrgizip jatyr».
Jalpy, MI-8 tikushaǵy Qyzylordada buǵan deıin de apatqa ushyraǵan bolatyn. 2016 jyly 7 qyrkúıekte Qyzylorda oblysynda «Evro-Azıa Eır» avıakompanıasynyń MI-8 tik ushaǵy ushý kezinde apatqa ushyrady. Ol kezde bort ishinde «QazTransOıl» AQ Shyǵys fılıalynyń basqarmasy Jezqazǵan munaı qubyry basqarmasynyń qyzmetkerleri boldy. Abyroı bolǵanda ol kezde munaı tasymaldaýshylar aman qalǵan edi.
Derekterge júginsek, MI-8 ushaǵyna qatysty apattyq jaǵdaılar barshylyq. Mysaly, 2017 jyly Altaı aýmaǵynda «Bıısk Chemal-Kosh-Agach» baǵytyn betke alǵan bul tikushaq apatqa ushyrap 9 adam otpat bolǵan. İrgemizdegi Reseıde naq osy jyly Mı-8 tik ushaǵy opatqa ushyrap, 18 adam qaza tapty. Otandyq mamandar tikushaqtyń qulaýyn aýa raıynyń qolaısyzdyǵynan nemese pılottardyń jiberip alýy múmkin qateliginen ǵana izdeı bermeý kerektigin aıtyp otyr. Mamandardyń paıymdaýynsha, másele tik ushaqtyń tehnologıalyq jaǵynan eskirgendiginde de bolýy múmkin.
MI-8 ushaǵy 1960 jyldan bastap qurastyrylyp kele jatqan tikushaq. Keńestik dáýirden beri kele jatqan bul qurylǵy qazirde emin-erkin satyla beredi. Áskerı jattyǵýlardy oryndaý barysyna, aýyl sharýashylyǵy eginshilikterin zalalsyzdandyrý isine, tyńaıtqyshtar shashý, zıankestermen kúresý tárizdi ártúrli baǵyttaǵy jumystarǵa qoldanýǵa yńǵaıly tik ushaq. Degenmen, mamandar atalmysh qurylǵynyń tym eskirip bara jatqanyn, sondyqtan qoldaný merzimi ótkende der kezinde jańartyp otyrý qajettigin alǵa tartýda.
Tehnıka ǵylymynyń doktory, profesor Janǵabyl Aqaevtyń aıtýynsha, bizde osy jaıttarǵa asa mán berilmeı jatady.
«MI-8 ushaǵynyń 1982 jylǵy qurastyrylǵany 1 200 000 myń dollar, al ushaqty 2014 jylǵy qurastyrylǵany 13 000 000 dollar. Aıyrmashylyq bar ma, bar. Qazir bizdiń paıdalanyp júrgen tik ushaqtarymyz da, ushaqtarymyzdyń da basym bóligi eski. 2014 jylǵy tikushaqpen túgel qamtýǵa bizdiń shamamyz kelmeıdi. Búdjet kótermeıdi. Al eskisin qoldansaq, apatty jaǵdaılar oryn alady. 1982 jylǵy tik ushaqtyń óziniń qoldaný merzimi ótken. Tik ushaqtardy kem degende 8 jyl saıyn jańartyp, kúrdeli jóndeýden ótikizip turý kerek. Al biz Keńestik dáýirden qalǵan eski tehnologıalardy áli qoldanyp júrmiz. Sondyqtan bul arada osy salaǵa naqty kóńil bólinýi kerek. Otandyq áýe ushaqtaryn jasaýdy biz jetik meńgere almadyq. Endigi kezekte bul óte ózekti másele bola túsedi. El ishindegi, tipti TMD aýmaǵy boıynsha ushyp júrgen ushaqtardyń basym bóligi isten shyǵýǵa jaqyn. Ol qupıa emes. Eýropaǵa ondaı ushaqtardy kirgizbeıdi de. Sebebi olar halyqaralyq qaýipsizdik talaptaryna saı emes. Soǵan qaramastan, keıbir áýe kompanıalary qıraýǵa jaqyn temir-tersekke jabysyp, onsyz da az halyqtyń ómirin qıyp jatady. Sondyqtan mundaı jaıttar sheshimin tabýy tıis»,-dedi Janǵabyl Aqaev.
Ǵalymnyń aıtýynsha, bizdiń eń osal tusymyz tehnıka ǵylymdaryn jetildirýge mán bermeıtindigimiz. Tehnıka ǵylymy men óndiris oryndaryn tyǵyz baılanystyryp, mashına jasaý, tik ushaq qurastyrý, ushaq qurastyrý jaǵyn óndiriske baǵyttap, ǵylym men ónidirs arasynda ótkel salǵanymyzda mundaı máseleler azaıatyn edi. Otandyq tikushaq shyǵarýǵa da bolatyn edi...
«Biraq biz mundaı jaıttarǵa asa mán bermedik. Sheteldiń tehnologıasyn satyp alý, sony qoldaný áli de bolsa tyıylar emes. Shetel bizge jaqsysyn bermeıdi. Ári qymbat, ári kónergen tehnologıasyn satyp alamyz. Ózimiz jasaý qoldan kelmeıdi eken, endeshe zańdy qataıtý kerek. Elimizge tik ushaqtar men ushaqtardy engizetin áýe kompanıalaryna da baqylaýdy kúsheıtý kerek. Mundaı ispen aınalysatyn jekelegen áýe kompanıalaryn jan-jaqty tekserip, qajet bolsa sanyn qysqartyp kýálikterin alý qajet. 2012 jyly avıasıa salasyn damytý baǵdarlamasy qabyldandy. 2020 jylǵa deıin bul baǵdarlama óz nátıjesin berý kerek. Sondyqtan naqty naqty jumystar istelinýi tıis», - dedi Janǵabyl Aqaev.
Qarlyǵash Zaryqqanqyzy
