(jalǵasy)
Basy myna siltemede
Jazda aýylǵa baryp júrip, mektepti jaqsy bitirip, qalaǵan oqýyna túsken Jantas ata-apasynyń, áke-sheshesiniń maqtanyna, qaryndastary men inileriniń qamqoryna aınaldy. Joǵary oqý ornyn da jaqsy bitirip, táýir jumysqa ornalasqannan keıin, tuńǵysh nemeresi arnaıy atasy úshin úılený toıyn dúrkiretip turyp aýylda ótkizdi. Bir ul, eki qyzdyń ákesi, ata-apasynyń kóz qýanyshy, áke-sheshesiniń arqaýy, dostarynyń ardaqtysy, otbasynyń panasy, jaman qylyq, jaman ádet: araq, temeki, qumar oıyn, taǵysyn taǵy, jaman isterden ada Jantas ózindik ómirin qatardan qalmaı súrip jatty. Jumysynda dárejesi ósken ol qala shetinen arnaıy jer satyp alyp, sol bir bala kezdegi dosy ekeýiniń armany - jylqy fermasyn ashty. Jylqylardy baptap, aldyn báıgege qosyp, kishigirim júldeli oryndarǵa da ıe bola bastady. Tuńǵyshy - Bekboldy tórt jasynan atqa otyrǵyzyp, jylqynyń qyr-syryn, baptaý ádisterin qulaǵyna quıa berdi. Alty jasqa kelgende uly alǵash ret báıgege qatysyp, úshinshi oryndy mise tutty. Seksenge kelgen atasy shóberesine arnaıy syıǵa tartqan qulyny keler jylǵy báıgege saqadaı saı daıyn tur.
Júrek, shirkin, shydaı ma? Ózine bergen ýádesin buzyp, dosyn saǵynǵannan sol kúnnen keıin aýylyna qanshama ret baryp, qanshama adamnan surastyrsa da, Arys týraly bir de bir derek taba almady. Beıne jer jutyp ketkendeı. Barlyq isi ońǵarylyp, bári jaqsy bolsa da, júregine birnárse jetispeı turatyn. Qansha ýaqyt ótse de, keýdesindegi qýysty eshnársemen toltyra almady.
Aýyl alqalylarynyń biri atalaryna arnap bergeli jatqan astyń sońy báıgege ulasatynyn estigen Jantas ta jeti jasqa tolǵan Bekboldy atasy syılaǵan júırikpen qosa aýylyna alyp keldi. Aýyl shetinde ótip jatqan báıge qyza tústi. Jıyrma bes sharshy shaqyrym. On aınalym. Bas báıge de qomaqty. Alpys júırik qatysqan báıge dala shańyn aspanǵa kóterdi. Quddy, alpys emes, alty júz sáıgúliktyń shabysyndaı. Kórermenderdiń aıqaıy, qıqýy, qosshy sózderi shabandozdardy odan ármen qyzdyra tústi. Toǵyzynshy aınalymǵa ótken júırikterdiń aldy bolyp Jantastyń Bekboly men birneshe júırikter oza shaýyp keledi. Ulymen birge jaıaý shapqylap júrgen Jantas uly jaqyndasa kórermenderdiń aldyna shyǵyp, kil júırikter sheńber aınalyp ketse, kórermenderdyń art jaǵyna qaraı júgirip, bergi jaqty shańdatyp bul júr. Shabandozymen birge sanyn qamshylap, taqymyn qysyp, janyn qoıarǵa jer tappaı, terge malynyp, Alladan tileýin tilep, ishteı kúbirlep, bir baıyz taba almaǵan Jantastyń kenet bireý ıyǵynan ustaı aldy.
«Shabandozyń myqty eken! Júırigińdi de ábden baptapsyń! Jaraısyń!» - degen álgi beıtanys adamǵa tańyrqaı qaraǵan Jantas, áńgimege ýaqytym joq degendeı, alǵa qadam attap ketti. Endi oń ıyǵynan túrtip qaldy bireý. Jalt qarasa, eshkim joq. Sol jaǵyna qaraı qalsa, álgi adam tur. Bul adamnyń kózderi jáne jańaǵy ádeti sondaı tanys. Kim bulaı isteýshi edi? Esine túser emes. Onynshy aınalymǵa ótken attardyń úshinshisi bolyp Bekboldyń júırigi keledi. Bar tileýin, bar yntasyn, bar qalaýyn qolyna jıyp, judyryǵyna túıip, qos janarymen Bekbol mingen júırikti qamshylap turǵan Jantastyń qulaǵyna bireý: «Arman taqtasyndaǵy armanymyzdy oryndaıtynyńa sengenmin...» -dedi. Bir orynda sileıin qatyp qalǵan Jantastyń kóz aldynda shabandoz uly oza shaýyp, máre syzyǵynan birinshi bolyp ótti!
Baǵanadan bergi shapqylaý, júgirýden qaljyraǵan Jantas jerge otyra ketti de, sol boıda shalqalap jata qaldy. Báıgede uly emes, ózi jaıaý qatysqandaı ál-dármeni qalmaı, malmandaı ter bolǵan denesin óz «jónine jiberdi». Bas júlde ıegerin quttyqtap soǵylyp jatqan dý qol shapalaqtar, aıqaılap, máz bolyp jatqan el, quttyqtaýǵa shabandozdarǵa qaraı aǵylǵan jurt. Bárin estip, sezip jatsa da, qozǵalýǵa áli joq ol bir kózin syǵyraıta aspanǵa qarady. Kók taqta sol qalypta.
«Meniń ulym, júırigimmen keler jylǵy báıgege qatysady. Sol kezde jaqsylap daıyndal. Jeńilip qalma. Al, búgingi jeńis seniki! Quttyqtaımyn!» - dep aıaqtaryn laqtyra, qoldaryn basyna jastana janyna jata ketken jannyń ishinen Jantas shyntaǵymen salyp qaldy. «Ony sol kezde kórermiz. Kim ozyp, kim qalar. Al, qazir, tósek-jotamyzǵa kim buryn jeter eken» - dep, ornyna atyp turyp sol mańdaǵy burynǵy tósek-jotalaryna qaraı zyrqyraı jónelgen Jantastyń artynan «oı, ákeńniń» dep kúlip, atyp turǵan Arys ta júgire jóneldi. Biraz jasqa kelip, et jınap, qımyly azaıǵan orta jastaǵy ekeý bala kezdegideı qustaı ushpasa da, qalmaýdyń amalymen jarysyp keledi, áıteýir.
Keýdesindegi qýys shattyqqa tolyp, tórt dúnıesi túgel bolǵandaı kúı keship, ózin eń baqytty adam sezinip, Allasyna alǵysyn aıtyp, ári birinshi jetemin degen maqsatpen ozyp kele jatqan Jantastyń kózinen qýanyshtyń jasy tamdy...
Maqpal Sembaı
