Jer ǵalamsharynyń serigi – Aıǵa adamzat tarıhynda nebári 12 ǵaryshker ǵana ushypty. Túrli mısıalardy atqarý maqsatynda uıymdastyrylǵan «ǵarysh joryqtarynyń» nebári úsh jylǵa (1969-1972) sozylýynyń sebebi nede?
Ashyq ǵarysh keńistigine sapar shegip, Aıǵa alǵash taban tiregen astronavt – amerıkalyq áıgili Nıl Armstrong. Degenmen, amerıkalyqtyń sapar barysynan túsirgen fotolary men kóleńkeler traektorıalaryn zerttegen mamandar onyń jer seriginiń betine AQSH týyn qadap qaıtqanyna kúmán keltiredi. Tipti, keıbireýler bul fotosýretterdi Gollıvýd pavılondarynyń birinde arnaıy jabdyqtalyp, mıllıondaǵan qarajat bólip túsirgenine bek senimdi.
Bizge keregi – aıdy aspanǵa shyǵarýǵa asyǵyp júretin amerıkalyqtardyń nemese kúlli adamzat balasynyń 47 jyl boıy jer seriginiń betine at izin salmaýynyń sebebi.
«NASA» áýe-kosmos agenttigi arnaıy jasaqtaǵan «Apolon-8», «Apolon-13» kemelerimen ushqan Djım Lovell men «Apolon-11» kemesiniń tizginin ustaǵan Bazz Oldrınniń aıtýynsha, Aıǵa ushý men ondaǵy jaǵdaıdy zertteý halyqaralyq hám memlekettik saıasattyń degenine baǵynyshty. Bul baǵyttaǵy shıelenister men kedergilerdi, ne maqsatta búdjetten qyrýar qarajattyń bul jolǵa shyǵyndalatynyn qarapaıym adamdar túsine bermeıdi-mys.
Al NASA-nyń kánigi astronavttarynyń biri Djeffrı Hoffmannyń málimetine súıensek, jumyrtqadan jún qyryqqan búgingi býynnyń mıllıarderleri Aıdan da aqsha tabýǵa umtylady. Demek, jer seriginiń betinde adamzat balasynyń izi kóbeıetin kún jaqyn.
Aıǵa taban tiregen astronavttardyń suhbattary men olar túsirgen sýretter ǵalam jurtyna jat planetalyqtardyń jolaýshylardy jaqtyrmaýy – ǵarysh saparlarynyń toqtap qalýynyń basty sebebi retinde kórinedi.
Alyp qorǵan ispetti nysandar, jyljıtyn óte jaryq deneler men zymyran tektes dúnıelerdiń kameraǵa túsip qalýy – «Aı betinde adam jolyqpaǵan tirshilik bar ma?» degen bulyńǵyr suraqtyń týyndaýyna sebepker. Desek te, tylsym tirshilikten qorqynysh – atalmysh sapardyń 47 jylǵa tejelýindegi negizgi sebep emes.
Negizgi sebep – jer serigine barý aqysynyń tym qymbattyǵy. Resmı málimdemelerge súıensek, bul joldyń quny 120-133 mıllıard dollar turady eken.
Eń qyzyǵy – osy ýaqytqa deıin búdjetten qarastyrylmaı kelgen qarajatty ótken jyly AQSH-tyń qazirgi prezıdenti Donald Tramptyń bólýi. Ol osy baǵytty órkendetýge 2017 jylǵy Aı aınalasyn barlaý joryǵyna jumsalǵan aqshadan áldeqaıda joǵary somany shyǵyndamaq. Joba 2023 jylǵa qaraı júzege asýy tıis dep josparlanǵan.
Biraq... osy jerde taǵy da bir buralań jol baıqalady. Eger Donald Tramp saılaýda ekinshi ret jeńiske jetpese, bul joba taǵy da ondaǵan jyldarǵa keıindep qalǵaly tur.
Qalaı desek te, Aıdyń betinde stansıalar salyp, ǵaryshqa tereńirek ený úshin zymyranǵa arnalǵan arnaıy beketter turǵyzylsa, ǵylymǵa jańa ashylýlar eneri sózsiz. Bul – jer seriginiń betin zertteý álem ǵalymdary úshin kún tártibindegi másele degen sóz.
Ádilet Mádenıet
