Covid-19 koronavırýsynyń órshýine baılanysty Dúnıejúzilik densaýlyq saqtaý uıymy pandemıa jarıalaǵan soń Qazaqstanda mektep oqýshylaryn demalysqa erte shyǵarý, Naýryz merekesine arnalǵan is-sharalarǵa tyıym salý týraly sheshim qabyldandy. Kınoteatrlar jumysy toqtatylyp, sporttyq sharalar kórermensiz ótetin boldy. Stýdentterge sabaq qashyqtan júrgizilmek. Qamshy tilshisine pikir bildirgen QR Mıkrobıologıa jáne vırýsologıa ınstıtýty Vırýstar ekologıasy zerthanasynyń meńgerýshisi Aıdyn Qydyrmanov  "bul – sanıtarlyq sharalardy kúsheıtý maqsatyndaǵy sharalar" ekenin aıtyp, máseleniń ǵylymı turǵyda sheshilý joldaryna nazar aýdardy.

«Ǵylymda koronavırýs sońǵy 50 jyldan beri belgili»

Aıdyn Qydyrmanovtyń aıtýynsha, ǵylymda koronavırýs sońǵy 50 jyldan beri belgili. Ol – qustardyń, janýarlardyń ortasynda aýrý týǵyzatyn maýsymdyq tumaýǵa uqsas vırýstyq ınfeksıa. Tabıǵatta koronavırýs kóptep kezdesedi. Búginde órship turǵan Covid-19 – koronavırýstyń jańa túri. Qolda bar derekke saı vırýs Qytaıdaǵy jabaıy janýarlar ónimderin satatyn bazardan shaqqan. Genetıkalyq taldaý onyń jarǵanattan bólingen vırýstarǵa uqsastyǵyn anyqtaǵan. Vırýstan keletin ólim deńgeıi 3,4 paıyz. Iaǵnı vırýsqa shaldyqqan 100 adamnyń 3-4-i qaıtys bolyp otyr.

Covid-19-ǵa vaksına nege daıyn emes?

Vırýsolog vaksına jasaý isi kúrdeli ári úlken qarjy men ýaqytty qajet etetinin atap ótti.

– Áýeli Covid-19 vırýsynyń shtammyn anyqtap alý qajet. Sodan keıin baryp dárilik preparattar, vaksına jasalady. Vaksına jasaý úlken qarajat pen ýaqytty qajet etedi. Klınıkaǵa deıingi, klınıkalyq tekserý túrleri bar. Onyń tehnologıasyn jasaǵannan keıin jańartyp turý kerek. Óıtkeni vırýs mýtasıaǵa usharaıtyndyqtan, qazirgi jasaǵynyń 2-3 jyldan keıin jaramaı qalýy múmkin. Olardy jańartý úshin shtammdaryn bólip alý qajet. Halyq arasyna ne tarap jatqanyn bilý úshin oǵan bólek monıtorıńtik jumystar jasalady. Osynyń barlyǵy jınalyp kelgende birneshe jyl ótip ketedi. Keıde tezirek bolady, keıde sozylyp ketedi, – deıdi maman.

Mıkrobıologıa jáne vırýsologıa ınstıtýty bazasynda koronavırýsqa qarsy, ımýnıtetti kóteretin preparattar jasaýǵa múmkinshilik bar

Zerthana meńgerýshisiniń sózinshe, Mıkrobıologıa jáne vırýsologıa ınstıtýty bazasynda vırýstyń tabıǵattaǵy kózderin, qaıdan keletinin anyqtap, genetıkalyq taldaý negizinde dıagnostıkalyq preparattar, ımýndyq júıeni kóteretin dárilik zattar jasaýǵa bolady.

– Aýrýdyń qozdyrǵyshyna jasalǵan synamalardy alǵannan keıin genetıkalyq materıaldar zertteledi. Onyń genetıkalyq jaǵy qaı vırýsqa jaqyn ekenin (Covid pa, MERS nemese SARS pa), adamǵa zardaptylyq deńgeıin anyqtaý úshin genetıkalyq taldaýlar jasalady. Sonyń negizinde dıagnostıkalyq preparattar men vırýsqa, sonyń ishinde koronavırýsqa qarsy, ımýnıtetti kóteretin preparattar jasaýǵa múmkinshilik bar, – dep atap ótti ol.

Aýrý qozdyrǵyshyna qandaıda bir emdik, dıagnostıkalyq preparat jasaý úshin halyqtyń arasynda qandaı vırýs aýrý týǵyzǵanyn anyqtap alý qajet. «Qazaqstanda koronavırýs áli tirkelmese de, dıagnostıkalyq aldyn alýǵa qoldanylatyn otandyq emdik preparattardy daıyndaý keshiktirilmeýi kerek» degen maman árkim óz densaýlyǵyna ózi jaýapty ekenin eske sala otyryp, azamattardy densaýlyq saqtaý mınıstrligi bekitken barlyq sanıtarlyq talaptardy oryndaýǵa shaqyrdy.

Sóz sońynda sarapshy vırýstardyń Qazaqstanda tabıǵattaǵy taralý kózderin bilý úshin udaıy monıtorıń júrgizip otyrý asa mańyzdy ekenin atap ótti.