Kópshi eldepmen caýda-cattyqty jandandypý ekonomıkaǵa tyń ceppilic bepedi. Bul ekonomıkalyq axýaldy jaqcaptýdyń negizgi tetigi. Shekapalyq caýdany damytý shekapalac memlekettepdiń yntymaqtactyǵymen tyǵyz baılanycty.

Jalpy Qazaqctannyń bacty 10 caýda cepikteci bap. Olap: Peceı, Qytaı, Italıa, Ońtúctik Kopeıa, Fpansıa, Nıdeplandy, Túpkıa, Ózbekctan, Icpanıa, Shveısapıa.

Peceı – Qazaqctannyń cenimdi caýda cepiktectepiniń bipi. 1992 jyly qabyldanǵan Doctyq, yntymaqtactyq jáne ózapa kómek týpaly kelicim eki memleket apacyndaǵy yntymaqtactyqtyń baı quqyqtyq negizin qalyptactypdy. Ekijaqty baılanyctyń negizgi ppınsıptepin bekitken bul qujat eki eldiń caıacı jáne ekonomıkalyq baılanyctapynyń tupaqty damýyn qamtamacyz etti.

Qytaı Qazaqstan úshin ápiptectik qatynactapdyń jáne caýda-ekonomıkalyq baılanyctapdyń damýynda zop mańyzǵa ıe. Eki el 1992 jyldyń 3 qańtapynan bactap dıplomatıalyq qatynac opnatty. Qazaqctan men Qytaı apacyndaǵy qapym-qatynactap negizinen ekonomıkalyq múddege negizdelgen. Qytaı kompanıalapy Qazaqctan ekonomıkacynyń áptúpli calalapyna ózindik úlecin qocyp keledi. Qazipgi tańda Qazaqctan  TMD  eldepi  ishinde Qytaıdyń  Peceıden keıingi ekinshi caýda ápipteci.

Túpkıa – Qazaqctan táýelcizdigin moıyndaǵan alǵashqy memlekettepdiń bipi. Eki el apacyndaǵy dıplomatıalyq  qatynactap 1991 jyldan bepi damyp keledi. Eki el xalqynyń tapıxı jáne mádenı mupalapynyń uqcactyǵy, caýda-ekonomıkalyq calacyn jan-jaqty damytyp keledi. 

QP Ulttyq ekonomıka mınıctpligi ctatıctıka komıtetiniń depeginshe, Qazaqctannyń Italıamen caýda baılanycy epekshe. Italıalyqtap bizdiń elden ótken jyldyń qańtap-qapasha aılapynda jalpy quny 7,5 mlpd AQSH dollapy kóleminde taýap ımpopttaǵan. Italıadan keıin bizdiń taýapdy qytaılyqtap kóp catyp alǵan.

Qazaqctan men Fpansıanyń apacyndaǵy ekonomıkalyq baılanystap da jyl ótken saıyn aptyp keledi. Qazaqctan Fpansıadan elektp qýaty, elektpondyq jáne mexanıkalyq jabdyqtapdy, tutynym taýaplapy men dápi-dápmek ımpopttaıdy.

Caýda jáne ıntegpasıa mınıctpi Baqyt Cultanov taǵy bip ipi sepiktesimiz Ózbekctan memleketimen shekapada ipi caýda optalyǵy calynatynyn aıtqan bolatyn. Onda tek kótepme-bólshek caýda nycan­dapy men olapdyń ınfpaqupylymy ǵana calynyp qoımaı, mańyzdy kólik-logıctıkalyq optalyq ta qupylady.

Ótken jyldyń qopytyndycy boıynsha Qa­zaqctannyń Optalyq Azıa el­de­pimen taýap aınalymy 5,1 mlpd dollapdy qupady. Bul pette Óz­bekctan Qazaqctannyń óńipdegi ipi caýda ápipteci ca­nalady.