Qazaqstan qorshaǵan ortany jaqsartý jolynda naqty baǵyt ustanady. Buǵan bizdiń elimizdiń halyqaralyq ekologıalyq kelisimderge qatysýy, zamanaýı ekotrendterdi ustanýy jáne qorshaǵan ortany lastaıtyn iri kásiporyndarǵa qoıylatyn talaptardy kúsheıtetin jańa ekologıalyq kodeksti ázirleýi dálel bola alady. Munyń bári qýantpaı qoımaıdy, alaıda ekologıalyq mindettemeler ekonomıkaǵa keri áser etýi múmkin degen de pikir bar. Qazaqstan «jasyl» ekonomıka jolynda qyzyqty transformasıany bastan ótkerýde.

Koronavırýstyq pandemıa adamzatqa úlken sabaq berdi. Ol ár túrli salalardyń tabıǵatty qalaı lastaıtynyn anyq kórsetti: karantınde jumys toqtatyp edi, qalalardaǵy aýa aıtarlyqtaı tazardy. Bul bolashaqtyń qorshaǵan álemdi saqtaýǵa múmkindik beretin «jasyl» tehnologıalarǵa tıesili ekenin taǵy bir ret kórsetedi.

Degenmen, jasyl tehnologıalar áli de óte qymbat. Qýantarlyǵy – memleket osy saladaǵy izasharlarǵa aıtarlyqtaı qoldaý kórsetedi. Qazaqstanda bul mańyzdy mısıany «Báıterek» holdıńi óziniń enshiles kompanıalary arqyly atqarady.

Kún men jeldiń energıasy

Qazaqstanda «jasyl» energıany damytýǵa tamasha jaǵdaılar jasalǵan – kún men jel jetkilikti. Alǵashqy jobalar qazirdiń ózinde sátti jumys istep jatyr.

Sonymen, 2020 jyldyń qańtarynda Qaraǵandy oblysynda qýaty 10 MVt bolatyn Keńgir kún elektr stansıasy iske qosyldy. «Kaz Green Energy» JSHS joba menedjeri Ertaı Áljanov:

– Nysannyń qurylysynda eń joǵary qazaqstandyq quram eskerilgenin aıta ketý kerek. Tolyǵymen qazaqstandyq óndiristegi kótergish metal qurylymdary qoldanyldy, qazaqstandyq kabeldik jáne kúsheıtý transformatorlary qoldanyldy. Barlyq jumystar, sonyń ishinde jobalaý jumystary tek qana qazaqstandyq mamandarmen oryndaldy. Jobany qarjylandyrýǵa «Báıterek» ulttyq holdıńi arqyly «BVF» AQ qoldaý kórsetti. Joba atmosferaǵa CO2 shyǵaryndylaryn jylyna 12,2 myń tonna kóleminde azaıtýǵa múmkindik beredi, – dep atap ótti

Bir qyzyǵy, kún stansıasy aımaqtaǵy mádenı-aǵartýshylyq orynǵa aınaldy. FES janynda estelik sýretke túsý úshin úılený kortejderi de keledi.

Al Aqmola oblysynda «Astana EKSPO-2017» jel elektr stansıasy sátti jumys istep tur – bul elektr energetıkasy salasyndaǵy eń ozyq tehnologıalardy, sonyń ishinde oblystyń sýyq klımattyq jaǵdaılaryna beıimdelgen jel energıasyn konversıalaýǵa arnalǵan jańa ázirlemeler jıyntyǵyn qoldanatyn biregeı joba.

Jobaǵa qarjylyq qoldaýdy «Qazyna Kapıtal Menedjment» AQ, «Qazaqstannyń Damý Banki» AQ (QDB) jáne «QDB-Lızıng» AQ usyndy. Osy jobany júzege asyryp jatqan CATEK Green Energy dırektorynyń komersıalyq bóligi boıynsha orynbasary Aıdar Jolshorınov:

– Biz qazir óndirip otyrǵan elektr qýaty 5000 úıdi qamtamasyz etýge jetedi. Jyl sońyna deıin biz 10 myń úıdiń deńgeıine jetemiz – bul tutas bir shaǵyn qala! Biz kishkentaı bala sekildi áli de alǵashqy qadamdardy jasaımyz, biraq meniń oıymsha, bolashaq ekologıalyq jobalarǵa tıesili, endi biz soǵan daıyndalýymyz kerek, – deıdi

Osy jel elektr stansıasyn salý kezinde 300-ge jýyq jumys orny, al stansıaǵa qyzmet kórsetý úshin 19 turaqty jumys orny quryldy.

Materıaldyq únemdeý

Alaıda, «jasyl» tehnologıalar tek aýqymdy jobalar ǵana emes. Shaǵyn jergilikti bıznes qazirdiń ózinde olardan naqty paıda kórýde. Mysaly, Aqmola oblysynyń Zerendi kóliniń jaǵasynda ornalasqan «Parýs» demalys ortalyǵy. Bul «Bıznestiń jol kartasy – 2020» baǵdarlamasy aıasynda «Damý» qorynyń qoldaýynyń arqasynda eski jazǵy lagerdi satyp alyp, ony zamanaýı týrısik keshenge aınaldyrǵan Sultanovtar otbasynyń isi:

– Pandemıa kezinde bizge qarsy turýǵa «jasyl» tehnologıalar kómektesti. Biz jylý júıelerin qatty otynnan gazǵa, al ystyq sýmen jabdyqtaý júıesin elektr sý jylytqyshtarynan kún sý jylytqyshtaryna aýystyrǵanymyzdyń arqasynda biz komýnaldyq qyzmetterdiń qunyn eki esege tómendettik. Kóshelerdi jaryqtandyrý kún batareıalarymen jumys isteıdi, olar Qazaqstanda jasalǵan. Ǵımarattarda energıa únemdeıtin shamdar ornatyldy. Bul kádimgideı únemdeý, – deıdi Qaırat Sultanov. Jańalyqtardyń artyqshylyǵyn tek kásipkerler ǵana emes, olardyń tutynýshylar da sezinedi – Parus-qa joldamalar eki ese arzanǵa tústi. Qaırat Sultanov jumysshylarǵa arnalǵan jataqhana salyp, olardy alys aımaqtardan shaqyryp, olarǵa jańa daǵdylardy úıretýdi josparlap otyr. Sonyń ishinde, ozyq jabdyqtarmen jumysty. Mundaı kadrlar árqashan suranysqa ıe bolady.

Oılaýdyń ózgerýi

«Jasyl» tehnologıalar tek óndiris máselesi emes. Olardyń paıdasy tek kılovattpen jáne únemdelgen teńgemen eseptelmeıdi. Olar adamdardyń oılaý qabiletin ózgertedi, olardy ekologıalyq turǵydan oılaýǵa, qorshaǵan álemmen muqıat bolýǵa úıretedi. Sonymen qatar, osyndaı kásiporyndar sanynyń ósýimen birge eń jańa jabdyqtarmen jumys isteýge daıyndalǵan jańa kadrlardy tárbıeleý qajettiligi týyndaıdy. Bul týraly «jasyl» tehnologıalar salasynda jumys isteı bastaıtyndardyń kópshiligi oılanatyny belgili.

Máselen, Aqmoladaǵy jel elektr stansıasynyń aýmaǵynda mektep oqýshylary úshin ǵylymı-zertteý ortalyǵyn qurý josparlanyp otyr. Jasqspirim urpaqpen aqparat almasý ıdeıasyn óte tıimdi bolary anyq. Qazir kadrlardy tabý qıyn, bıznes jańa, al negizgisi tehnıkalyq bilim de ǵana emes, eń bastysy – bıznestiń sáttiligine sený.

«Jasyl» elektr stansıalarynda jumys isteý úshin arnaıy bilimnen basqa, jańa tehnologıalardyń bolashaǵyna degen senimdilik qajet. Bolashaqta olar jańartylatyn energıa kózderin turaqty damyta alatyndaı etip, osy senimdi mektep qabyrǵasynan bastaý kerek. Sondyqtan mamandandyrylǵan jergilikti bilim berý mekemelerimen birlesken jumys ornatýdyń da ózindik tıimdi tustary bolmaq.

Erkejan Aryn