Qytaı eliniń basshysy Sı Szınpın AQSH-qa saparlaı bardy. Onda da bir kún, ne bolmasa eki kún emes, bir aptaǵa. Munyń mánisi nede? Álde ajdaha eliniń ózgeshe oılaǵany bar ma?

 Solaı sekildi. Árıne, BUU-nyń 70 jyldyq mereıtoılyq sesıasynda sóz sóıleý taǵy bar. Qazir Qytaı men AQSH arasy birshama dúrdarazdyq keıipte. Bul týraly Qamshy portaly Aıqyn-aqparatqa silteme jasaı otyryp habarlaıdy.

Tipti Qytaı basshysynyń osy sa­pary aldynda, álemdik aqparat qu­raldary betterinde «AQSH áni-mini Qytaıǵa qarsy sanksıa salmaq. Óıt­keni qytaı hakerleriniń amerıkalyq mem­lekettik jáne komersıalyq qu­ry­lymdaryna qarsy jasalǵan kıber shabýylyna Aq úı osylaı jaýap ber­mek-mys» degen málimetter jıi ja­rıa­lanyp ketken edi. Sondaı-aq as­pa­nasty eliniń Ońtústik Qytaı jáne Shyǵys Qytaı teńizinde jasandy araldar jasap, oǵan áskerı bazalar ornatyp, onyń mańaıynan ótken ke­melermen ushaqtarǵa aldyna ala ke­lisip alýdy talap etýi, osy óńirde múd­desi bar AQSH-tyń jynyna tı­geni belgili. Buǵan jaýap retinde AQSH Qorǵanys mınıstri Eshton Kar­ter: «Halyqaralyq quqyq múm­kin­dik beretin jerlerdiń bárinde AQSH ushaǵy ushady, kemesi júzedi, kó­ligi júredi. Bizdi eshkim toqtata al­maıdy!» dep kesip aıtqan-dy. Árıne, Qy­taıdyń da AQSH-qa qarsy aıtar ýá­ji jetkilikti. Ol – byltyr Gon­kong­­tegi «qol shatyrlar» tóńkerisin já­ne sol jyly Shyńjan – Uıǵyr av­to­no­mıalyq aýdanynda beıbere­ketsizdikti amerıkalyq qurylymdar uıymdastyr­dy» dep aıyptaıdy. Tipti Qytaı qor bır­jalaryndaǵy dúrbe­leń­di de AQSH-tan kórip otyr. Son­daı-aq aj­daha eli AQSH-tyń Shyǵys Azıa aı­maǵyndaǵy saıasatyna kóngisi joq. Ási­rese, Taıvan isine ara­­las­paýyn jón kóredi. Qarap otyr­saq, ekijaq­tyń da ózindik aı­tary bar. Desek te, Qytaı basshy­sy­nyń bárin keri ysy­­ryp qoıyp, AQSH-qa ar­naıy sa­par jasaýynyń syry ne? Árıne, BUU-nyń 70 jyl­dyq me­reı­toılyq ses­sıa­syna barý, onda sóz sóı­leý, syl­taý emes. Kókeıde basqa nár­se jat­­qany bel­gili. Tipti Sı Szı­n­pın­niń ózimen bir­ge 15 iri kompanıa basshysyn erte barý­dyń ózinde de úlken mán jatyr. Ras, eki el arasyndaǵy saýda-sattyq aı­­­na­lymy jylyna 500 mıllıard dol­lar­dy qurap otyr. Qytaı AQSH úshin Kanadadan keıingi iri eko­no­mı­kalyq áriptes. Aldaǵy ýaqytta saýda aına­lymyn 550 mıllıardqa jet­kiz­sek degen oıy bar. Qytaı kom­pa­nıa­lary AQSH-qa ınvestısıany mol quıýda. Tek alǵashqy jarty jyldyń ózinde qytaı kompanıalarynyń ti­keleı ınvestısıasy 6,4 mıllıard bol­ǵan. Bul jaman kórsetkish emes. So­nymen qatar ajdaha eli AQSH-tyń aldyńǵy deńgeıdegi tehnologıasyna zárý. Sodan bolar, Sı Szınpın Ame­rıka topyraǵyna taban tiresimen bir­den 300 «Boıng» satyp alýǵa hám ony qurastyratyn zaýytty qytaıdy tur­ǵyzý úshin kelisimshartqa otyrdy. Ba­rak Obama men Sı Szınpınniń ekeýara kezdesýinde de osy ekono­mı­kalyq jáne saıası máseleler sóz bo­la­tyny anyq. Batys sarapshylary «Ále­mdi eki derjava bólip bıleýdi kóz­deýde» dep aıtýlarynda da mán bar. Óıtkeni Qytaıdyń áleýeti qazir AQSH-tan kem emes. Qazir basynda ajdaha eli turǵan  BRIKS  uıymynyń ál­dene bastaǵan tusy, Shanhaı Yn­tymaqtastyq uıymy keńeıý ústinde, sondaı-aq qarjy salasynda BRIKS Damý bankin, Azıa ınfraqurylym ınvestısıalyq bankin qurdy. Al­daǵy ýaqytta ıýándi álemdik rezerv­tik valútanyń qataryna qosýǵa um­tylýda. Osylaısha, AQSH-pen ıyq ti­restire bastady. Muny Aq úı sezbeı otyrǵan joq. Sondyqtan bolar bir ap­tanyń ishinde eki el basshysy jata-jas­tana osy máselelerdi tarazyǵa tartpaq. Tipti jaqynda BUU-daǵy Qy­taıdyń turaqty ókili Lú Szeı: «Qy­taı árqashan álemdegi elderdiń tutas­tyǵyn, táýelsizdigin qurmettep keldi. Sol sekildi Ýkraınanyń da tu­tas­tyǵyna múddeli. Ol eldegi jaǵ­daı beıbit túrde sheshim tapqany jón» deýiniń ózinde úlken mán jatyr. Re­seıdiń bul eldegi ishki jaǵdaıǵa ara­lasa berýine qarsylyq dep uqqan jón sekildi. Qytaıdyń resmı ókili aıaqasty bulaı sóılegeni nesi? Sońǵy kezde Qytaı Reseımen birlesip Ba­tystyń júrgizip otyrǵan saıasatyna qar­sy odaqtasa bastamap pa edi? Mu­nysy qaıtkeni? Sóıtsek, onyń da se­bebi bar syndy. Óıtkeni ajdaha eli úmit artqan BRIKS senimdi aqtamaý­da. Reseı sanksıa qursaýynda. Ol qur­dymnan aman shyǵa ma, shyqpaı ma, belgisiz. Ońtústik Afrıka – shı­ki­zat otany. Álemde munaı men túrli tús­ti baǵaly metaldardyń quny túsip barady. Bul jaıt, Ońtústik Afrıka eliniń ekonomıkasyn turalatýda. Bra­zılıanyńda jaǵdaıy máz emes. Ol eldiń de ekonomıkasynan qýat, valútasynan áleýet ketken kez. Ún­distanǵa da álemdik daǵdarys ońaıǵa tıip jatqan joq. Al Qytaıdyń óz ekonomıkasynda da irkilis bastaldy. Jyldyq ósim 6–7 paıyzǵa deıin tó­mendedi. Demek, osy bir qıyn kezeńde Qy­taı BRIKS-ke emes, AQSH-qa ar­qa súıgendi jón kóredi. Óıtkeni eki el­diń jyldyq saýda-sattyq aına­lymy 500 mıllıardty qurap otyr. Al­daǵy ýaqytta odan da asyrsaq de­gen oılary bar. Sonymen qatar  AQSH – ozyq tehnologıa otany. De­mek, Beıjiń Vashıngtonmen ara qa­ty­nasty jaqsarta otyryp, óz áleýe­tin kúsheıtip almaq.