Tótenshe jaǵdaılar qyzmetiniń aqparaty boıynsha, mamandar jyl basynan beri 150-den asa adamdy taýly aımaqtarda qutqaryp qalǵan. Ótken jylmen salystyrǵanda bul kórsetkish óte joǵary. Endeshe qaýipti saparǵa attanǵandardyń jibergen qatelikteri men  qandaı buljytpas zańdylyqtardy bilý kerek?

Osy saýaldarǵa jaýap izdep kóreıik.

TJM Respýblıkalyq jedel-qutqarý jasaǵynyń baspasóz qyzmeti jetkizgen aqparaty boıynsha qyrkúıektiń onynan on birine qaraǵan túni Sovetov shyńynda (bıiktigi 4317 m) 1990 jylǵy qyz adasyp ketedi.

Sh.A. esimdi qyzdyń aıtýynsha taýǵa úsh adam bolyp shyqqan. Saǵat 8.00 shamasynda Úlken Almaty kóline kólikpen jetip, birden belgilengen baǵyt boıynsha júrip ketedi. Úsheýi túski ýaqytta taýdyń etegindegi jazyq dalaǵa kelip toqtaıdy. Jol qıyndyǵy osy kezde bastalǵan. Qıyrshyq tastardan júris ónbeı, taý jartasyna jetýge uzaq ýaqyt ketedi.

Keıipkerimiz oqıǵanyń mán-jaıyn bylaı baıandap berdi:

«Shyńǵa taıaǵanda kúshim taýsylyp, «Sender shyǵyp kelińder, men kúte turamyn» dedim. Biraz otyryp, kúsh jınaǵan soń ilesýge tyrystym. Sodan olar: «Jalǵyz shyǵý tym qaýipti, kúte tur, qazir kómekke baramyz» dedi. Biraq túse almady, arǵy betten qaıtyp aldymnan shyǵý kerek bolatyn. Alaıda bir-aq sátte jaılap ketken qalyń tumanda olar da, men de adasyp kettik», – deıdi.

Saǵat keshki 7:30-da keıipkerimiz Tótenshe jaǵdaılar qyzmetiniń shuǵyl jelisine habarlasýǵa tyrysty. Biraq tikeleı baılanysqa shyǵa almaǵan soń, baýyryna jazyp, shaqyrýyn ótindi. Budan keıin telefony «tótenshe jaǵdaı» rejımine túsip qaldy.

Tún ortasynda TJM Respýblıkalyq jedel-qutqarý jasaǵynyń jedel toby izdeýge shyqty. Bir saǵattan keıin qutqarýshylar Sovetov shyńyna shyǵyp, izdeýge kiristi, ótinish berýshide de naqty geolokasıa bolǵan joq. Tórt saǵat boıy qutqarýshylar túngi ýaqytta taýda adasqan qyzdy izdedi. Kásipqoılyqtarynyń arqasynda kelesi kúni tańerteń 5.16-da qyz tabyldy. Saǵat 7.50-de qutqarýshylar RJQJ jedel kóligine túsirdi.

Respýblıkalyq jedel qutqarý jasaǵynyń bólim basshysy Baýyrjan Bahytulynan qutqarý jumysynyń qalaı ótkeni, taýǵa shyqqan toptyń tarapynan ketken qatelikter jiberilgeni jaıynda surap bildik.

– İzdestirilý jumysynyń uzaqqa sozylýy geolokasıanyń jiberilmeýinen ekeni túsinikti. Bundaı jaǵdaıda tez tabylýy úshin ne isteýi kerek edi?

– Tezirek tabylý úshin eń basty jáne qarapaıym nárse – qol shamy. Jaryq túsirip otyrsa, alystan birden kózge túsedi. Qyzyl tústi lazer alsa da bolady. Daýystan naqty turǵan ornyn aıyrý qıyn, sebebi taýda daýys jańǵyryp estiledi. Bul shyqqan toptyń qansha degenmen daıyndyqtary az bolǵan. Qajetti quraldary (ekıpırovka) jetkiliksiz. Sovetov shyńyna kóterilý qarapaıym adamdar úshin óte aýyrǵa soǵady. Osy taýǵa  sporttyq aıaq kıimmen shyǵyp, muzdyqtan túse almaı qalǵandar bar.

– Taýǵa daıyndyqtary shamaly dep jatyrsyzdar? Saparǵa shyǵarda neni eskergen jón?

– Eń birinshi kezekte aıaq kıimdi durys tańdaý kerek. Kúnbe-kún baryp kelemin dep shamaly zattarmen shyǵý úlken táýekel. Taýda qonyp qalǵan jaǵdaıda ne qajet bolýy múmkin, sony túgel jınaqtap alý kerek. Jaz bolsa da, túngi ýaqytta salqyn bolady. Sondyqtan mindetti túrde jyly kıim, jańbyrdan qorǵaıtyn kúrteshe, qol shamy men oǵan qajetti batareıkalar, telefon qýattandyrǵysh, kómek shaqyrǵanda qajetti ysqyrǵysh pen lazer, bir kúndik azyq-túlikpen shyǵyńyzdar.  

Taý qatelikterdi keshirmeıdi. Bıyldyń ózinde taýda qaıtys bolǵan adamdar qanshama. Ásirese qystygúni taýda adam máıitin alyp túsken kezderimiz kóp bolǵan. Keshqurym qaıtamyn dep taýda úsh kún qalǵan oqıǵalar da kezdesti. Mysaly, Úlken Almaty kóline bet alǵan 28 jastaǵy aýstrıalyq týrıs Aıýsaımen qaıtamyn dep jazym bolady. Aıýsaı óte qaýipti aımaq sanalady. Eń abzaly kún shyqpaı, joldy bastaý, barar taýdy, shyńyna jeter barlyq baǵdarlardy zerttep alyńyzdar. Kúnniń batýyna qaraı esep júrgizý kerek. Qaıtýǵa shekti mólsher ýaqyty túski saǵat 3.00. Bilmestikpen kún tas tóbede turǵanda jolǵa shyqqandar keshki ýaqytqa qalyp jatady. Kóz baılanar tas qarańǵyda kelgen jolyn qaıta tabý qıyndaıdy.

– Bul aımaqtyń seısmıkalyq jaǵdaıy qandaı?

– Jańbyr jaýsa, taýly aımaqtardyń bárinde sel júrý qaýpi týady. Bul toptyń barǵan jeri muzdyq edi. Kún ysyǵanda muz erip, ústindegi tastar qulaıdy. 112 nómirinen keletin habarlamalarǵa den qoıyńyzdar! Taýda sel júrip jatqany eskertilgen.

TJM qutqarýshylary eske salady: Taýǵa jalǵyz barmańyz. Júretin jolyńyzdy zerttep, aldyn ala syzyp alyńyz da jaqyndaryńyzǵa kórsetip, eskertý jasańyz! Qutqarý qyzmeti sapardy bastap, tús qaıta oralýǵa keńes beredi. Sebebi taýly aımaqta kóbine kún raıy osy ýaqytta buzylyp, jel kúsheıe túsedi. Táýekel etip joldy qysqartpaýǵa jáne belgisiz jerlermen emes, kelgen baǵyt boıynsha qaıtýǵa keńes beredi.