Jumyr jerdeı júregim bar - dep edim..,
Tórt mezgilin qatar kórip kelemin.
Kóktemi - kesh, kelgen soń ba, qysy - erte
Ómirimniń jaıǵyzbaıdy jelegin!..
Kúreńitken kúzim - kelte,
jaz - qysqa.
Bul ne, sonda?
Tabıǵat pa, jazmysh pa?
Qaraımyn da mynaý, aq pen qaraǵa,
San túrli oıdy sińiremin sanama.
Qyp-qyzyl tún qara qazan sekildi,
Tań atqanda taǵy kúıe jaǵa ma?
Toldy aınalam, ókpe-nala, nazaǵa,
Bul ne, sonda?
Jazmysh pa, álde, jaza ma?!
Men qashpaımyn, taǵdyrymnan synaǵan.
Bálkim, meniń osy shyǵar sybaǵam!?
Tórt mezgiliń tóńkerilip tússe de
Kim bar deısiń, jaǵdaıyńdy suraǵan?..
Jeter endi,
jelpildegen jel - bilem…
Elpildegen essiz emen,
endi, men;
Kelte kúzdi izdemeımin esh jerden,
Kóktemdi de kútpeıdi ekem, kesh kelgen!..
Baqyt Bedelhan
Baqyt Bedelhannyń joǵaryda berilgen óleńi ómirdiń ótkinshi tabıǵaty men taǵdyrdyń belgisizdigi týraly tereń fılosofıalyq oılardy qozǵaıtyn kúrdeli ári sezimge baı týyndy. Óleńde tórt mezgil arqyly adam ómiriniń kezeńderi, tabıǵat pen taǵdyrdyń úılesimi, jeke adam men qoǵam arasyndaǵy qarym-qatynas beınelenedi.
Taqyryby men ıdeıasy
Óleńniń negizgi taqyryby – ómirdiń ótkinshiligi, adam bolmysynyń tabıǵatqa táýeldiligi jáne taǵdyrdyń jazmyshy. Shyǵarmada adam ómiri tórt mezgilmen paralel salystyrylyp, avtordyń jeke sezimderi men fılosofıalyq paıymdaýlary berilgen. Aqyn ómirdiń árbir kezeńine sıpattama bere otyryp, olardyń qysqalyǵy men belgisizdigin sheber jetkizedi.
Kóktem – kesh kelgen, qýanyshy tolyqqandy bolmaıtyn ómirdiń balalyq nemese jastyq shaǵy.
Qys – erte túsip, úmittiń jelegin jappaıtyn qatań, sýyq kezeń.
Kúz – kelte bolǵanymen, adamnyń ómirindegi sheshýshi sátterdi beıneleıdi.
Jaz – qysqa ári ótkinshi, beıqamdyqtyń sımvoly.
Avtor bul mezgilderdi adam ómiriniń kezeńderi retinde sımvolıkalyq túrde qoldana otyryp, jeke sezimderi arqyly ómirdiń mánin ashady.
Óleń qurylysy
Óleńniń kompozısıalyq qurylymy logıkalyq túrde jaqsy qurylǵan. Ár shýmaq bir-birimen baılanysqan, avtordyń oı aǵyny birtindep damıdy. Uıqasy – erkin, birde shalys uıqasqa (a-b-a-b), birde kezekti uıqasqa (a-a-b-b) negizdelgen, bul óleńge dınamıka men erkindik beredi.
Sımvolızm men beınelilik
Óleńde sımvolızm erekshe oryn alǵan. Avtor tabıǵattyń qubylystaryn adam ómiriniń jaǵdaılaryna teńeıdi. Mysaly:
“Qyp-qyzyl tún qara qazan sekildi” – adam ómirindegi qarańǵy, tyǵyryqqa tirelgen sátterdi beıneleıdi.
“Tań atqanda taǵy kúıe jaǵa ma?” – úmittiń qaıta joǵalýyn, ómirdiń synaqtaryn sýretteıdi.
“Tórt mezgiliń tóńkerilip tússe de” – ómirdegi túrli ózgerister men qıynshylyqtarǵa qaramastan adamnyń moıymaýyn kórsetedi.
Fılosofıalyq mazmun
Óleńde taǵdyr (jazmysh) men tabıǵat uǵymdary ózara tyǵyz baılanysty. Aqyn “jazmysh pa, álde, jaza ma?” degen rıtorıkalyq suraq arqyly ómirdegi synaqtardyń sebebin izdeıdi. Bul joldar adam balasynyń máńgilik saýalyna aınalǵan “Taǵdyrdy adam jasaı ma, álde ol aldyn ala belgilenip qoıǵan ba?” degen máseleni qozǵaıdy.
Lırıkalyq qaharmannyń beınesi
Lırıkalyq qaharman – ómirdiń túrli synaqtaryna tótep berip, fılosofıalyq turǵyda oılaıtyn, taǵdyrdyń qıyndyqtaryna qasqaıa qarsy turatyn tulǵa. Ol ómirdiń árbir mezgilin (kezeńin) qabyldap, onyń maǵynasyn izdeıdi. Ómirdiń aýyrtpalyqtaryn jeńe alatynyn aıqyn kórsetedi:
“Men qashpaımyn, taǵdyrymnan synaǵan.
Bálkim, meniń osy shyǵar sybaǵam!?”
Til kórkemdigi
Avtordyń tili baı, beıneli, ári fılosofıalyq tereńdikke toly. Qarapaıym sózder arqyly tereń maǵynalar jasalǵan. Tildiń emosıonaldyq áseri joǵary. Sýretteýler naqty ári utymdy, epıtetter men teńeýler molynan qoldanylǵan:
“Jelpildegen jel”, “Elpildegen essiz emen” – ómirdiń mazasyzdyǵyn jáne turaqsyzdyǵyn kórsetedi.
“Kóktemdi de kútpeıdi ekem, kesh kelgen” – ýaqyttyń baǵasyn túsingen adamnyń tolǵanysy.
Qorytyndy
Baqyt Bedelqannyń bul óleńi – adamnyń taǵdyr men tabıǵat arasyndaǵy tereń baılanysyn ashatyn, oqyrmandy oılandyratyn fılosofıalyq lırıka. Óleńde ómirdiń qysqalyǵy, taǵdyrdyń synaqtary, adamnyń tózimdiligi men ishki kúshi sheber sýrettelgen. Avtor oqyrmandy óz ómirin qaıta qaraýǵa, onyń mánin túsinýge shaqyrady.
Óleńniń kórkemdigi, fılosofıalyq mazmuny, til baılyǵy ony qazaq poezıasyndaǵy úzdik týyndylardyń biri retinde baǵalaýǵa negiz beredi.
Bolat Bopaıuly
Pikir qaldyrý