وتباسى  قوعامدىق ينستيتۋت، مەملەكەت ىشىندەگى «مەملەكەت»، بالا تاربيەسىنىڭ  باستاۋ-بۇلاعى، ادام  كاپيتالىنىڭ قۇرۋشى  فاكتورى ەكەنى انىق. «ۇل وسىرە وتىرىپ، جەردىڭ، ەلدىڭ يەسىن، قىز ءوسىرىپ، ۇلتتى تاربيەلەيتىن» دانا  حالقىمىزدى وتباسى ماسەلەسىن ءارقاشان ءبىرىنشى ورىنعا قويعان. الايدا، بۇگىنگى تاڭدا  قازاق  قوعامىندا وتباسى  مادەنيەتى، تالىم-تاربيەسى قۇلدىراۋعا  ۇشىراپ بارا  جاتقان سەكىلدى. بۇل پروبلەما تۋرالى ق ر پرەزيدەنتى  جانىنداعى وتباسى  جانە  ايەلدەر ىستەرى جونىندەگى ۇلتتىق كوميسسيا  مۇشەسى، رەپرودۋكتولوگ-ەمبريولوگ سالتانات  بايقوشقاروۆانىڭ پىكىرىن بىلگەن ەدىك...

ق ر پرەزي­دەنتى  جانىنداعى  ايەلدەر ىستەرى جانە  وتباسى دەموگرافيالىق ساياساتى جونىندەگى كو­ميسسيانىڭ ءمۇ­شە­ءسىمىن­. بۇل ماسەلەنى كۇن­دەلىكتى اقپارات قۇرال­دارىندا دا ءجيى كوتەرىپ ءجۇرمىز. قازىرگى كەزدەگى وتە قيىن، شەشىمى جوق ماسەلە. «گەندەرلىك ساياسات» دەپ ايتىڭىزدار، مۇنداعى  گەندەر دەگەن ءسوز ماعان  ۇنا­مايدى. «قازاقتى قۇرتاتىن ەكى-اق ءسوز بار: «گەندەر» مەن «تەندەر» دەيدى. «گەندەر» دەگەندى سوزبە-سوز اۋدارساق، بۇل ەكى  جىنىستىڭ تەڭدىگى. ءبىراق، ءبىز قانشا تەڭدىك ورناتامىز دەسە دە، تابيعاتتان فيزيولوگيالىق  تەڭسىزدىك بار ەكىنىن جاسىرا المايمىز. ايەلدىڭ اعزاسى بولەكشە جاراتىلعان. ءبىراق، «ەكى جارتى − ءبىر ءبۇتىن». سولاي دەپ  الامىز دا، ءقازىر توقال الۋدى باستاما ەتىپ كوتەرەمىز. «قازاق بايىسا ايەل الادى» دەگەندەي، ەرتەرەكتە كوپ ايەل الۋشىلىق بولدى. سەبەبى، زاماننىڭ ءوزى سولاي ەدى. جاۋ­­گەر­شىلىك، سوعىس، امەڭگەرلىك ادام سانىن  تولتىرۋ ماقساتىندا كوپ ايەلگە رۇقسات ەتىلدى. ءقازىر زامان  باسقا، ءبىز ۋاقىتتى كەرى شەگىندىرە المايمىز. ءبىز ساۋاتتى، زايىرلى مەملەكەتتە  تۇرىپ جاتىرمىز، سوندىقتان، نەكە دە تەك ءبىر ايەل مەن ءبىر ەردىڭ  تەڭ قۇقىلى وداعى بولۋى كەرەك. كوپ ايەل الۋ − قيىن فيلوسوفيالىق ماسەلە. بالا ءبىر اكە، ءبىر شەشەنىڭ تاربيەسىن الىپ، بەرەكەلى وتباسىندا ءوسۋى كەرەك، بالالاردىڭ اراسىندا قىزعانىش بولۋى مۇمكىن. سوندىقتان، قاجەت ەمەس دەپ ويلايمىن. ەلىمىزدە "1 جىگىتكە 7 قىزدان كەلەدى"  دەگەن  - وتىرىك اقپارات تاز تارادى. بۇل جالعان اقپارات!   1000 ايەلگە 928 ەر ادامنان كەلەدى دەگەن اقپارات نەگىزدى. نەگىزى، ستاتيستيكا بويىنشا   قىزدارعا  قاراعاندا، 10 پايىزعا ۇل بالالار كوپ تۋىلادى. ءبىراق، ءولىم-جىتىم ەر جىگىتتەردىڭ اراسىندا ءجيى بولادى دا، 20-25 جاستان كەيىن ازايا باستايدى. جول اپاتى، سوقتىعىس، توبەلەستەن، زياندى ادەتتەردەن ەر بالالار ازايا بەرەدى. تەڭسىزدىك وسىدان  تۋىندايدى. تەلەارنالاردان ءبىر ەركەككە 9 ايەلدەن كەلەدى ەكەن دەپ «سوعىپ» جىبەردى. مۇنداي، قاتە دەرەكتەر تاراتپاۋ كەرەك. ەگەر، كوپ ايەل الۋشىلىق بولسا، ايەلدەر  جە­تىسپەي قالۋى مۇمكىن عوي. سوندىقتان، ءبىر تەرىس جاعدايدان ەكىنشىسىنە كەتپەۋىمىز كەرەك. كەڭەس كەزىندە ورىسشا ءبىلىم الدىق،  الايدا ۇيدەگى تاربيە قازاقشا ەدى. اتا-اجە­ءنىڭ اڭگىمەسىن، ەرتەگىلەرىن تىڭداپ وستىك. ءقازىر ونداي جانىن ءۇزىپ بەرەتىن اتا-اجەلەر جوق. بار بولسا دا، وتە از. مەنىڭ جولداسىممەن وتاسقانىما وتىز جىلدان استام ۋاقىت ءوتتى، شۇكىر، ەكى ۇلىمىز، ءبىر نەمەرەمىز  بار.  جولداسىم مىنەزدى كىسى. ول دا ءبىر ءۇيدىڭ ەركەسى، اتا-اجەنىڭ بالاسى، مەن دە ءدال سولاي. سونىڭ وزىندە، مەن  ەر-ازاماتىمنىڭ  الدىندا باسىمدى ءيىپ، تومەنىرەك تۇرۋعا تىرىسامىن. ونسىز وتباسىندا بەرەكە بولمايدى. قانشا كەرەمەت بولسا دا، عالىم بولسا  دا  كەز كەلگەن ايەل ەرىن سىيلاۋى كەرەك. ءبىراق، ءبىر- بىرىنە جاۋاپكەرشىلىكپەن  قاراۋى  كەرەك. جاڭا  ءسىز ايتتىڭىز  عوي، ەكى مىڭعا جۋىق ءزابىر  كورگەن ايەل حابارلاساتىنىن. مۇمكىن،  ول ايەل تىلىنەن تاباتىن شىعار. گەندەرلىك ساياسات دەگەن ونشا ۇناماعانىمەن، ءبىزدىڭ ەلدە تەڭدىك بەرىلدى، دەگەنمەن  ونى دۇرىس ءتۇسىنۋ كەرەك. بىر-بىرىنە باسىنا شىعىپ كەتۋ ەمەس، ءوزىنىڭ مۇمكىندىكتەرىن ورىندى پايدالانۋى:ءبىلىم الۋ، عىلىم جولىنا ءتۇسۋ، مانساپ قۋۋ مۇمكىندىگىن شەكتەمەۋى كەرەك.

وكى­نىشكە وراي، قازىرگى كەز نارىقتىڭ، دۇنيەنىڭ زامانى. جارنامالاردىڭ بارلىعى بايلىق، سۇلۋلىق، جاساندى سۇلۋلىق، سونىڭ اينا­لاسىندا. سوندىقتان، بالالاردىڭ بىر-بىرىنە باۋىرمال بولىپ ءوسۋى وتە قيىن. كوپ بالالى وتباسى  بولا تۇرىپ، جاعدايى  جاقسى بولماسا، بالا  وسە كەلە اسىراي الماساڭ  نەگە  تۋدىڭ دەۋى مۇمكىن. بۇرىن قاناعات قىلاتىنبىز. ايتەۋىر، كيىمىمىز ءبۇتىن، تاماعىمىز توق بولسا دەيتىنبىز. ءقازىر ولاي ەمەس، ءبارى جەتكىلىكتى بولىپ ءوسۋى كەرەك. قازىرگى تەڭگە قۇنسىزدانعان زاماندا، بۇل ۇلكەن ماسەلە بولۋى مۇمكىن. جاستاردىڭ اراسىنداعى سۋيسيد كوبەيۋدە. ءقازىر اقپاراتتىق پرەسسينگ ءجۇرىپ جا­تىر. ءبىر جازۋشى اپامىز ايتىپ ەدى، ءبىز ءورت ءسوندىرۋشى سەكىلدىمىز، سوعىستا جۇرگەن­دەيمىز. تاڭەرتەڭنەن كەشكە دەيىن اقشا تابۋدىڭ جولىندامىز.  سول سەكىلدى، ءقازىر كوپ ­بالالى بولۋ ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىك. قا­زاقتىڭ ءارقايسىسى ساۋاتتى، ءبىلىمدى بولۋى كەرەك. ولاي بولماسا، ءبىز ەرتەڭگى كۇنى قاراڭ قالامىز. ءبىز  قازىرگى  زامانعا يەكەمدەلۋىمىز كەرەك.  بۇرىنعى وتباسىلار وسىنداي ەدى دەپ  ءجۇز  جەردەن  ارمانداساق تا، ول ۋاقىتتى  قايتارا  الماسىمىز انىق. قازىرگى اجىراسىپ جاتقانداردىڭ كوپشى­لىگى اشتىقتان ەمەس، قاناعاتتىڭ  جوقتى­عىنان مۇنداي قادامعا بارادى. جەكە دارا  ءومىر سۇرۋگە ۇمتىلۋدىڭ ءبارى قاناعاتتىڭ جوقتىعىنان تۋىندايدى، دەپ ويلايمىن.

جازىپ العان  جانيا  ابدىبەك