كەشە عانا كتك تەلەارناسىنىڭ رەپورتاجىنا ارقاۋ بولعان «بازالىق تابىس» (جالپىعا بىردەي جالاقى) ماسەلەسى ەل ىشىندە قىزۋ تالقىلانىپ جاتىر.
مۇنداي قادامعا بۇگىن-ەرتەڭ بارا قويماعانمەن، ەلباسىنىڭ ويىندا بار نارسە ەكەن. ونى زەردەلەپ قاراۋ ءۇشىن ۇكىمەتكە تاپسىردى. جوعارىدان نۇسقاۋ بەرىلسە ۇكىمەت تاراپىنان بۇل ءىستىڭ شۇعىل قولعا الىنىپ، اسىعىس جۇزەگە اسىرىلۋى دا عاجاپ ەمەس. بۇگىنگى تاڭدا قازاقستاندا تاڭداناتىن نارسە قالعان جوق.
اتالعان جاڭالىققا بايلانىستى قاراپايىم حالىق اراسىندا ءتۇرلى ساۋالدار تۋىنداپ وتىر:
- كۇتپەگەن الەۋمەتتىك وزگەرىستىڭ ساياسي استارى قانداي؟
- «بازالىق تابىسقا» كوشۋ كەزىندە ءتۇرلى الەۋمەتتىك توپتاردىڭ قۇقىقتىق تەڭدىگى ەسكەرىلە مە؟
- ەڭ باستى ماسەلە – «بازالىق تابىستىڭ» مولشەرى قانشا تەڭگە كولەمىندە بەلگىلەنبەك؟
- «بازالىق تابىس» قانشا جاستان باستاپ تاعايىندالادى؟
- جاس مولشەرىنە قاراي (جاستار مەن زەينەتكەرلەر اراسىندا) «بازالىق تابىس» ەرەكشەلىكتەرى بولا ما؟
- «بازالىق تابىسقا» كوشكەندە مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەردىڭ، ۇستازدار مەن دارىگەرلەردىڭ نەگىزگى جالاقىسى ساقتالا ما؟
- شاعىن جانە ورتا بيزنەس وكىلدەرى «بازالىق تابىسقا» كوشكەن سوڭ ءوز قىزمەتكەرلەرىنە جالاقىنى قانداي پرينسيپپەن تولەيدى؟
- شاعىن جانە ورتا بيزنەسكە سالىناتىن سالىق قۇنى وزگەرە مە؟
- ارزىمايتىن ايلىق تولەنەتىن اۋىر جۇمىستاردى كىم اتقارادى؟
- جاتىپ ىشەر جالقاۋدىڭ قۇدايى بەرىپ، جانى كىرىپ قالماي ما؟
- «بازالىق تابىسقا» كوشكەن سوڭ مۇگەدەكتەر مەن زەينەتكەرلەرگە ارنالعان الەۋمەتتىك جەڭىلدىكتەر ساقتالا ما؟
- «بازالىق تابىسقا» كوشۋ بارىسىندا شەتتەن كەلگەن قانداستارىمىزدىڭ مۇڭ-مۇقتاجى ەسكەرىلە مە؟ كۆوتاسى ساقتالا ما؟ ازاماتتىق الىپ ۇلگەرمەگەن قانداستارىمىزدىڭ جاعدايى قالاي بولماق؟
- بۇل وزگەرىس قازاقستاننىڭ قالت-قۇلت ەتىپ تۇرعان، مۇناي ءيىستى ەكونوميكاسىن ودان سايىن قۇلدىراتىپ قۇرتپاي ما؟
- «كەدەيدىڭ ءبىر تويعانى شالا بايىعانى» دەگەندەي، ءۇش ءتورت اي قارىق بولعانىمىزعا قۋانىپ، ارتىنشا جالاڭبۇت قالىپ، سورعا وتىرىپ، اينالامىزعا كۇلكى بولمايمىز با؟
- «بازالىق تابىسقا» كوشپەس بۇرىن شۆەيسارياداعىداي جالپىحالىقتىق رەفەرەندۋم وتكىزىلە مە؟
«بازالىق تابىس» دەگەن ءۇمىت پەن كۇدىككە تولى بۇل وزگەرىستىڭ سالدارى قانداي بولارىن بۇگىن انىقتاپ الۋ كەرەك. سوڭى بەرەكەسىزدىككە سوقتىراتىن بولسا، وعان كوشۋدىڭ قاجەتى بار ما؟
ەندى وسى كۇردەلى الەۋمەتتىك ماسەلەنىڭ ەرتەڭگى جاعدايى نە بولارىن قاراپايىم عانا قيسىنمەن سارالاپ كورەيىكشى.
«قازاقستان پرەمەر-مينيسترى كارىم ءماسىموۆتىڭ رەسمي سايتى وسى جىلعى اقپاننىڭ 1ء-ى كۇنگى جاعداي بويىنشا، قازاقستان حالقىنىڭ سانى 17 ميلليون 693 مىڭ 5 ادام بولعانىن حابارلادى.
ۇكىمەت سايتىنداعى بۇل اقپاراتتا حالىقتىڭ سانى تۋرالى سوڭعى مالىمەتتى قازاقستان ۇلتتىق ەكونوميكا مينيسترلىگىنىڭ ستاتيستيكا كوميتەتى جولداعانى ايتىلعان» دەپ جازادى «ازاتتىق راديوسى» (16.03.2016).
ق ر دەنساۋلىق ساقتاۋ جانە الەۋمەتتىك دامۋ مينيسترلىگىنىڭ باسپا ءسوز قىزمەتىنىڭ 2015 جىلعى 22 جەلتوقسانداعى مالىمدەمەسىنە سەنسەك، بازالىق زەينەتاقى تولەمى «2016-2018 جىلدارعا ارنالعان رەسپۋبليكالىق بيۋدجەت تۋرالى» ق ر زاڭىمەن 11 965 تەڭگە كولەمىندە بەلگىلەندى، ەڭ تومەنگى زەينەتاقى مولشەرى – 25 824 تەڭگە بولدى. وسىلايشا، 2016 جىلى زەينەتاقى تولەمىنىڭ تومەنگى مولشەرى (ەڭ تومەنگى زەينەتاقى مەن بازالىق زەينەتاقىنى قوسقاندا) 37 789 تەڭگە بولادى.
2015 جىلدىڭ 30 قاراشاسىندا قابىلدانعان قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ «2016-2018 جىلدارعا ارنالعان رەسپۋبليكالىق بيۋدجەت تۋرالى» № 426-V زاڭىنا سايكەس 2016 جىلدىڭ 1 قاڭتارىنان باستاپ ەلىمىزدەگى ەڭ تومەنگى ايلىق جالاقى 22 859 تەڭگە مولشەرىندە بەكىتىلگەن. قاراپايىم ەسەپ ءۇشىن ەڭ تومەنگى زەينەتاقى (37 789) مەن ەڭ تومەنگى جالاقىنىڭ (22 859) ورتاسىن، شامامەن 30000 (وتىز مىڭ) تەڭگە دەپ الىپ، شارتتى تۇردە بازالىق تابىستىڭ مولشەرىن بەلگىلەيىك. سونىمەن بازالىق تابىس مولشەرى – 30000 تەڭگە دەلىك. ەگەر بازالىق تابىس بالالارعا دا بەرىلەتىن بولسا تومەندەگىدەي ەسەپ شىعادى: ءبىر ايدا 17693005 ح 30000 = 530 790 150 000 (بەز ءجۇز وتىز ميلليارد جەتى ءجۇز توقسان ميلليون ءبىر ءجۇز ەلۋ مىڭ) تەڭگە جۇمسالادى. ال ەندى ويلانا بەرىڭىز. سىرتقى قارىزعا بەلشەدەن باتىپ وتىرعان ۇكىمەت مۇنداي قارجىنى قايدان تابادى. بۇل ءبىر ايدا عانا جانە ەڭ تومەنگى مولشەرمەن العاندا جۇمسالاتىن شىعىن. ءبىر جىلدا قانشا قاراجات كەتەتىنىن ويشا ەسەپتەي بەرىڭىز. ەكى جىلدا شە؟ بازالىق تابىس مولشەرى ءبىز ايتقان سومادان كوبىرەك بولسا شە؟ ەگەر بازالىق تابىس وتىز مىڭ تەڭگەدەن تومەن بولسا زەينەتكەرلەر ءۇشىن ونىڭ بولعانىنان بولماعانى جاقسى. ويتكەنى بۇل ورتاشا جانە جوعارى زەينەتاقى الىپ جۇرگەندەر بارىنان ايىرىلادى دەگەن ءسوز. بازالىق تابىس 16 جاستان باستاپ تاعايىندالاتىن بولسا دا، بيۋدجەت ءۇشىن وڭاي سوقپايدى. ولاي بولعاننىڭ وزىندە دە ءبىر جىلدىڭ ىشىندە قازىنا قورجىنىنىڭ ءتۇبى كورىنە باستايدى. ەكونوميكامىز دامىعان ەۆروپالىق ەلدەردىڭ دەڭگەيىندە تۇرماعان سوڭ «اتتىعا ەرىپ جاياۋدىڭ تاڭى ايىرىلىپتىنىڭ» كەرىن كيىپ، جىل اينالماي وسى كۇنىمىزگە زار بولىپ قالمايمىز با؟ قىسقاسىن ايتقاندا، قازاقستاندىق «بازالىق تابىس» باتپان قۇيرىققا ۇقسامايدى.
تەمىرعالي كوپباي
پىكىر قالدىرۋ