رەسەي ۆيسە-پرەمەرى دميتريي روگوزين قيىر شىعىستان جاڭا رەسەيلىك ايلاق قۇرىلىسى ماسەلەلەرى بويىنشا ارنايى كوميسسيا وتىرىسىندا بايقوڭىردىڭ دامۋ جوسپارى جايلى اڭگىمەلەدى. «رەسەي جاڭا سالىناتىن ايلاققا بولا بايقوڭىردى تاستامايدى»، - دەدى دميتريي روگوزين

بەلگىلى بولعانداي، ق ر پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ رەسەي فەدەراسياسىنا جۇمىس ساپارى اياسىندا پەتەربۋرگتە بايقوڭىر ايلاعىنىڭ الداعى دامۋ تۇجىرىمداماسىنا قول قويىپ كەتكەن.

قوسا كەتەر بولساق، بيىلعى جىلى قاراشا ايىندا رەسەي گۆاردياسىنىڭ جاۋىنگەرلەرى بايقوڭىر كەشەنىنىڭ قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتەتىنى تۋرالى حابارلانعان بولاتىن. بۇل شەشىم نىساننىڭ رەسەي ۇلتتىق گۆاردياسى ورتالىق وكرۋگى قۇرامىنا ەنۋىنە بايلانىستى قابىلدانعان.

«ءبىز العاش رەت قازاقستاندىق ارىپتەستەرمەن بىرلەسە جۇمىس ىستەيتىن جوبالار جايلى كەلىسىمگە كەلدىك. بۇل قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ «زەنيت» زىمىران ۇشىرۋ كەشەنىن دامىتۋ ءۇشىن سالىپ وتىرعان قارجىسى مەن «روسكوسموستىڭ» جاڭا تەحنولوگيالىق قۇرىلعىلارى نەگىزىندە جاسالعان «بايتەرەك» جوباسى»، - دەگەن رەسەي ۆيسە-پرەمەرى. «سونىمەن بىرگە، قيىر شىعىستا بوي كوتەرەتىن شىعىس ەكىنشى عارىش ايلاعى سالىنعان سوڭ رەسەي مەن قازاقستاننىڭ بايقوڭىردى تاستامايتىنى، ونى دامىتا تۇسەتىنى جوعارى دەڭگەيدە راستالدى»، - دەدى د.روگوزين.

ايتا كەتەر بولساق، 2014 جىل تامىزدا رەسەي قارجى مينيسترلىگى 2016 جىلدان باستاپ، «بايقوڭىرعا» قارجى ءبولۋدى توقتاتۋى مۇمكىن ەكەنى تۋرالى قاۋەسەت تاراعان بولاتىن. روسكوسموس-تەن تاراعان اقپاراتتا، فەدەرالدىق بيۋدجەتتىڭ 2016-2018 جىلعى جوباسىندا زىمىران-عارىش سالاسىنىڭ پوزيسياسى ناشارلاعانى ايتىلعان ەدى. قارجى كولەمىنىڭ قىسقارۋى 2015 جىلى ىسكە قوسىلۋى ءتيىس «ۆوستوچنىي» كوسمودرومىنىڭ سالىنۋىمەن بايلانىستى بولۋى مۇمكىن ەكەنى تۋرالى بولجامدار جاسالعان.

وقىرماندى اقپاراتتاندىرا كەتسەك، رەسەيدىڭ ءوز تەرريتورياسىنداعى «ۆوستوچنىي» كوسمودرومى قۇرىلىسى 2011 جىلى باستالدى. جاڭا عارىش ايلاعىنان بيىلعى جىلدىڭ 28 ساۋىردە العاشقى رەت زىمىران جەرسەرىگىن الىپ كوككە ۇشتى. عارىش ايلاعىنىڭ قۇرىلىسىن تولىقتاي بىتىرۋگە رەسەي بيلىگى 300 ميلليارد رۋبل بولگەن. وسى عارىش ايلاعىن سالۋ جونىندەگى بۇيرىققا پۋتين 2007 جىلى 6 قاراشادا قول قويعان.  

ەستەرىڭىزگە سالار بولساق، 2013-جىلدىڭ 2-شىلدەسىندە، 8 ساعات 39 مينۋتتا رەسەي فەدەراسياسى جالعا الىپ وتىرعان «بايقوڭى» عارىش ايلاعىندا بۇكىل الەم سۇراپىل تەحنوگەندىك اپاتتىڭ كۋاگەرى بولدى.

جەر وربيتاسىنا «گلوناسس» جۇيەسىنىڭ بولشەكتەرىن الىپ ۇشپاق بولعان «پروتون» زىمىرانى بىرنەشە سەكۋندتاردان سوڭ قوزعالتقىشى ىستەن شىعىپ، جەرگە قۇلادى. وندا ادام اعزاسى مەن قورشاعان ورتاعا ولشەۋسىز زيان اكەلەتىن ۋلى وتىن – «گەپتيل» كولەمى 500 توننا دەگەن مالىمەت جاريا بولدى! وسىدان سوڭ، قازاقستاندىقتاردىڭ نارازىلىعىنا قاراماستان بايقوڭىردا ەكى اي ۋاقىت وتپەستەن تاعى دا زىمىران ۇشىرىلدى. 2014 جىلدىڭ 16 مامىرىندا دا استانا ۋاقىتىمەن تۇنگى ساعات 3:42-دە بايقوڭىردان رەسەيدىڭ «ەكسپرەسس-ام4ر» بايلانىس زىمىرانى تىركەلگەن «بريز-م» بلوكتى زىمىران تاسىعىشى ۇشىرىلعان ەدى. زىمىران سپۋتنيكتى جەر وربيتاسىنا الىپ شىعۋى ءتيىس بولعان. ۇشقاننان كەيىن 9 مينۋتتان سوڭ زىمىران تاسىعىشتا اقاۋ پايدا بولىپ، اپاتقا ۇشىراعان. وسىدان كەيىن قازاق دالاسىندا ءىرى قارا مال ءولىمى جيىلەپ، 2015 جىلى قازاقستان دالاسىندا كيىك جاپپاي قىرىلدى. «كيىكتى ساقتاۋ اليانسىنىڭ» دەرەكتەرى بويىنشا، سول كەزدە ورتالىق ازيادا 260 مىڭعا تارتا كيىك بولسا، ولاردىڭ ەڭ كوبى، ياعني 200 مىڭعا جۋىعى قازاقستاندى مەكەندەگەن. ساراپشىلاردىڭ كەي دەرەگىنشە، ءبىر جازدىڭ وزىندە قازاقستاندا 50 مىڭداي عانا كيىك قالعان. ياعني، 150 مىڭ شاماسىنداعى كيىك تۇگەل قىرىلىپ قالعان. ءبىراق، قازاقستان بيلىگى كيىك ءولىمىن ەش ۋاقىتتا بايقوڭىرمەن بايلانىستىرمادى. قازاقستان ۇكىمەتىنىڭ رەسمي دەرەگى بويىنشا، 2015 جىلى كوكتەمدە 132 مىڭعا جۋىق كيىك قىرىلعان. كيىك قىرىلعان ۋاقىتتا 90 000-نان اسا مال شىعىنى بولدى دەگەن اقپاراتتى بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى دا، كەيبىر ەكولوگتار دا مالىمدەگەن بولاتىن. الايدا، ق ر اۋىل شارۋاشىلىق مينيسترلىگى بۇل اقپاراتتى ماقۇلداعان دا، نە جوققا دا شىعارعان جوق.

ال، اكادەميك قايىرجان بەكەش ۇلىنىڭ جازۋىنشا، كوپ ساتىلى «پروتون» زىمىران جەت­كىزگىشىنىڭ العاشقى بلوگى (التى باك­تى بلوك بولادى)  جۇمىسىن اياقتاپ، جەر­گە قۇلاعاندا 1،5 توننادان – 3،5 تون­ناعا دەيىن گەپتيل قالدىعى جەرگە ءتو­گىلەدى. سوندا ءبىر رەت ۇشىرىلعاندا، ور­تا ەسەپپەن 2 توننا گەپتيل جەرگە توگىل­گەندە، 44 جىلدا 520000 توننا گەپتيل توگىلەدى. ەكولوگيالىق ءقاۋىپ­سىزدىكتى ساق­تادىق دەگەننىڭ وزىندە، قا­زاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ  ۇلت­تىق اە­روكوسموستىق اگەنتتىگىنىڭ مالىمدە­ۋىنشە، قازىرگى كەز­دە زىمىران جەتكىزگىشىنىڭ جەردى زا­قىمدايتىن گەپتيل مولشەرى 150-200 ليتر شاماسىن قۇرايتىنى انىق­تالعان.

«بايقوڭىر» پايدالانۋعا بەرىلگەن  ۋاقىتتان بەرى 1300-گە جۋىق زىمىران ۇشىرىلعان.

رەسپۋبليكا اۋماعىنداعى 47 ايماققا زىمىران قالدىقتارى تۇسەتىن بولسا، سونىڭ 39-ى قاراعاندى وبىلىسى ۇستىنە تۇسەدى. اقتوعاي اۋدانى جەرىنىڭ 37 %-ى، شەت اۋدانى جەرىنىڭ 39%-ى، جاڭاارقا اۋدانى جەرىنىڭ 37 %-ى، ۇلىتاۋ اۋدانى جەرىنىڭ 74 %-ى «پروتون» زىمىرانتاسىعىشىنىڭ وتىنى – گەپتيلمەن لاستانعان.

«بايقوڭىر» - قازاقستان اۋماعىندا 1955 جىلدان باستاپ جۇمىس ىستەپ تۇرعان حالىقارالىق عارىش ايلاعى. بىرلەسىپ كەشەن قۇرىپ وتىرعان بايقوڭىر قالاسى مەن «بايقوڭىر عارىش» ايلاعىن رەسەي 2050 جىلعا دەيىن جالعا العان بولاتىن. بايقوڭىردىڭ ۇشۋ تراسساسى ارال تە­ڭىزىنەن كامچاتكا تۇبەگىنە دەيىن سوزىلىپ جاتىر. 1957 جىلى 4 قازاندا بايقوڭىر عا­رىش الاڭىنان تۇڭعىش عارىش راكەتاسى ءساتتى ۇشىرىلدى.

بايقوڭىر الەمدەگى ەڭ ءىرى جەر بە­ءتى عىلىمي عارىش پوليگونى بولىپ تابىلادى، ونىڭ باستى جانە كومەكشى نى­سان­دارىنىڭ جالپى اۋدانى 6717 شارشى شاقىرىم.

رەسەي كەلەسى 2017 جىلى بايقوڭىردان 15 ۇشىرىلىمدى جوسپارلاپ وتىر. بايقوڭىردى رەسەي پايدالانىپ، زىمىرانىن ۇشىرعانىمەن، ۋىن ءىشىپ، زاپىرانىن قۇسقان قازاق بولىپ وتىر...