ءومىر جولى بىرتەگىس بولمايتىنى ادامزاتقا ءمالىم. قۋانىشى پەن قايعىسى قاشان دا قاتار جۇرەدى. ەش الاڭسىز باقىتتى عۇمىر كەشىپ جۇرگەندە، ءبىر بۇرىشتان سىعالاپ داۋىل تۇرادى. قاشان سوعاتىنى دا بەلگىسىز، ايتەۋىر ءبىز كۇتپەگەن ءبىر كۇنى قوپارىپ وتەدى. سونداي داۋىل جۋرناليست قاجىمۇقان عابدوللانىڭ وتباسىنا ءتوندى. مۇگەدەك بالالارىن ەمدەتىپ جۇرگەندە، قابىرعاسى قايىستى، تىرەگى، اقىلشىسى بولعان جان جارى ومىردەن وزدى. تاعدىر تالكەگىنە مويىنۇسىنۋدان باسقا شارا قالماس، كەلەر كۇنى نە بولارى بەلگىسىز. ءومىر جولى شىرعالاڭ دەگەن وسى شىعار، ءسىرا. ومىردەن وتكەن ايەلىن ويلاپ قايعىرا ما، ەمدى قاجەت ەتەتىن مۇگەدەك بالالارىن ويلاپ قايعىرا ما، اكەنىڭ موينىنا اۋىر جۇك ءتۇستى. نە دە بولسا، ول – اكە. ول – بالالارى ءۇشىن اسقار تاۋ. ساعى سىنباۋى كەرەك، ومىردەن كۇدەر ۇزبەۋى كەرەك، تىرشىلىگىن ءارى قاراي قامداۋ كەرەك. ال بالالارىنىڭ دەنساۋلىعى كەز-كەلگەن اتا-انا ءۇشىن ەڭ ءبىرىنشى ورىندا. الايدا، بۇل جولى جۋرناليست بالالارىنىڭ باسىنداعى اۋىر حالمەن جالعىز كۇرەسپەك.
قازاق باۋىرىن قيىندىقتا قالدىرماعان، ال ءار قازاق بىرىنە-بىرى باۋىر. قاجىمۇقان عابدوللا ءوز باۋىرلارىنان كومەك سۇرايدى. ەل ازاماتىنىڭ جاعدايىنا باۋىرلارى بەيجاي قاراماس دەگەن ۇمىتتەمىز. كومەكتەسىپ، قول ۇشىن سوزايىق، اعايىن!
ءجۋرناليستىڭ جەكە پارقاشاسىنداعى جازباسى تومەندەگىدەي:
«ادامنىڭ باسى – اللانىڭ دوبى» دەيتىن بۇرىنعىلار. بۇل ءسوزدىڭ تەرەڭىنە ءۇڭىلىپ، ماعىناسىن ءتۇسىنىپ كورمەپپىن...
ءتىپتى، ءبىر ۇل، ءبىر قىزىم اۋىر سىرقاتقا شالدىعىپ، مارقۇم ايەلىم ەكەۋمىز بالاپاندارىمىزدىڭ شيپاسى ءۇشىن كۇللى قازاقستاندى شارشاماي-شالدىقپاي ارالاپ، رەسەي مەن قىتايدى شارلاعاندا دا، «ادامنىڭ باسى – اللانىڭ دوبى» دەگەندى ەسىمە الماپپىن...
بار ارمان-مۇددەمىز – پەرزەنتتەرىمىزدى تەزدەتىپ ەمدەتىپ، ءوز قۇربىلارىنان كەم قىلماي، «ۋاقتىلى ءتىلى شىعىپ، انىق سويلەپ، اشىلىپ كۇلسىن، جارقىراپ ءجۇرسىن» دەگەن دۇعا-تىلەكتىڭ ۇستىندە بولدى...
«بالا – باۋىر ەتىمىز»، ءوزىمىز اشىقساق تا، شولدەسەك تە، شارشاساق تا، جاۋراساق تا – شىداپ باقتىق، توزىپ-تاۋبە قىلدىق...
...كەنەت، «ادامنىڭ باسى – اللانىڭ دوبى» ەكەندىگى بىلتىرعى جىلدىڭ جازىندا تۇيسىگىمە جەتىپ، جۇرەگىمە ءسىڭدى: لەزدە، ءاپ ساتتە، ويلاماعان جەردەن ومىرلىك سەرىگىم قىمباتتان ايىرىلىپ قالدىم...
سودان كەيىنگى ءومىرىم (ەگەر ونى «تولىققاندى ءومىر» دەپ اتاۋعا بولسا...) – تەپكەن دوپتاي، كەتكەن دوپتاي؛ قاشقان دوپتاي، ساسقان دوپتاي؛ تەسكەن دوپتاي، وشكەن دوپتاي بولدى-اۋ، ءسىرا...
تاڭ اتىپ، كۇن باتتى؛ اس ءپىسىپ، اياق بوسادى؛ كورپە جابىلىپ، كوز جۇمىلدى...
ءبارى بايانسىز بىردەڭە...
كوزدى اشىپ-جۇمعانشا، قىمباتسىز ءبىر جىل ءوتىپتى...
سۇمدىق-اي! سۇم جالعان-اي! ءسايتان-ناپسى، نايساپ-اي!..
قوس جەتىمەگىمدى – ۇلىم مۇحتار مەن قىزىم ءىنجۋدى – اناسىز ءوسىپ جاتقان قوس مۇڭلىعىمدى كەزەكتى ەم-دومىن جاساۋعا قىتايعا («كۇنجۋيان» اۋرۋxاناسى) الىپ بارۋىم كەرەك ەكەن...
سوندا از-ماز ەس جيعانداي بولدىم...
راسىندا، مەنi كوپ ادامدار «بەرەكەلى تۇرادى» دەپ ويلايدى. جەكە جەر ءۇيىم مەن وسىدان جەتى جىل بۇرىن ءبىر لاۋازىمدى اعامىز سىيلاعان شەتەلدىك كولىگىمدى كورگەندە، باسقاشا ويلاۋ دا قيىن...
ال، شىندىعىنا كەلسەك، مەن ءوز اقشاسى وزىنە اپتادان-اپتاعا ازەر جەتەتىن، قازاقتىڭ ماقسات-مۇڭىن اشىق ايتىپ، ارمان-مۇددەسىن قىزعىشتاي قورعايتىن قازاق تىلىندە اپتالىق گازەت شىعارعان نامىسشىل قازاق قانا ەمەس؛ ەكى مۇگەدەك بالامنىڭ جاردەماقىسى مەن انامنىڭ زەينەتاقىسىن بارلىق شارۋاعا تيىنداپ جەتكىزىپ، تامشىلاپ قۇراعان قازاقپىن!
بۇگىنگىدەي ادامزاتتىڭ بويىندا مەيىرىم مەن قايىرىم مۇلدەم ازايىپ كەتكەن قيىن-قىستاۋ زاماندا «ءبورى ارىعىن بىلدىرمەس، سىرتقى ءجۇنىن قامپايتار» دەپ، بارىنشا نامىسقا تىرىسىپ، كۇيلى ادامنىڭ كەيپىن ۇقساتقان قازاقپىن...
جان جارىم، سەنىمدى سەرىگىم قىمبات ماڭگىگە «كەتىپ»، جاپادان جالعىز قالعالى بار اۋىرتپالىق ءبىر وزىمە تۇسكەندىكتەن بە، تەزىرەك قيمىلدىپ، شالىمدىق جاساي الماعان سەكىلدىمىن...
ءداپ بۇگىن مەن ەكى بالامدى قىتايداعى كەزەكتى ەم-دومىنا اپارۋعا قارجى-قاراجاتىم جەتپەگەندىكتەن (ەمدەۋ ۋاقىتى مەن مەرزىمى قالماي، قىسىپ بارادى)، قازاقتىڭ قالتالى ازاماتتارىنان، باقۋاتتى باۋىرلارىمنان جاردەم سۇراعالى وتىرمىن. قارا نان مەن قارا ءشايدى عانا قاعاجۋ قىلعان اقپەيىل، دارقان كوڭىل قازاقتارىما سالماق سالعىم كەلمەيدى، الدىن-الا رازىلىعىمدى ايتامىن...
ارينە، ەم-دومدى كەلەسى جىلعا دا قالدىرۋعا بولار ەدى، ءبىراق، قىتايلىق دارىگەرلەر «اراسى ۇزىلگەن جاعدايدا وزىمىزدەن جاۋاپكەرشىلىكتى الىپ تاستايمىز» دەپ وتىر. ەڭ قيىنى، بىرنەشە جىل جالعاسىپ كەلە جاتقان ەمدەۋ ءۇردىسىنىڭ اراسىن ۇزسە، سوڭعى ناتيجەسى بولمايدى ەكەن...
مەن ۋاقىتتىڭ تىعىزدىعىنا قينالعاندىقتان، وسى قادامعا باردىم. بالالارىمنىڭ بولاشاعى ءۇشىن بارىنە دە ءازىرمىن: دۇنيە-مۇلكىمنەن تەز ارادا ساتىپ الۋشىلار بولسا، بۇعان دا دايىنمىن!
اتامىز قازاق: «ەر جىگىتتىڭ موينىندا قىل ارقان شىرىمەس» دەيدى، كىم بىلەدى، كەزەگى كەلگەندە، مەن دە سىزدەرگە قول ۇشىمدى بەرەرمىن...
جومارتتى – جوقتىق جازعىرار...
دۇنيەلىك تۇرعىدان قاراساق، بۇل قادامعا دا ەش رەنجىپ-وكپەلەۋگە بولمايدى. ال، مۇسىلمانشىلىق جولى – تىم الىس ءارى اۋىر. تىم الىس ءارى اۋىر بولسا دا، كۇنادان تازارىپ، جاراتۋشىنىڭ كەشىرىمىنە لايىق بولۋعا جاقىنداتاتىن، راببىمىزدنىڭ الدىندا دارەجەنىڭ كوتەرىلىپ، اقىرەتتە ءجانناتقا ءۇمىتتى ارتتىراتىن تۋرا دا تازا جول.
سوندىقتان، مۇسىلمان بالاسى بولعاندىقتان، ءوز تاراپىمنان مەن دە قۇنى ميلليوندارعا تاتىرلىق باعالى حاديس تۋرالى ءبىر اۋىز ءسوز ايتپاقپىن. ءبىزدىڭ سۇيىكتى پايعامبارىمىز مۇحاممەد مۇستافا ايتادى: «ەگەر سەندەردىڭ ءبىرىڭ بازارعا كىرگەننەن كەيىن مىنا دۇعانى ايتسا، وعان ميلليون جاقسىلىق جازىلادى، ءارى ميلليون كۇناسى كەشىرىلىپ، دارەجەسى ميلليون ەسە كوتەرىلەدى جانە (كەيبىر ريۋاياتتاردا) ءجانناتتان ءبىر ساراي يەلەنەدى»
«ءلاا ءيلااھا يللاللاھۋ ءۋاحداھۋ ءلاا شارييكالاھ، لاھۋل-مۋلكۋ ءۋا ءلاھۋل-حامدۋ يۋحيي ءۋا يۋمييتۋ ءۋا ءھۋا ءحاييۋن ءلاا ءيامۋۋتۋ ءبياديھيل-حاير ءۋا ءھۋا ءعالاا كۋللي ءشاي ين قاديير.»
«اللادان باسقا ءتاڭىر جوق، ونىڭ سەرىگى دە جوق. بارلىق بيلىك ونىڭ قولىندا، بارلىق ماقتاۋ وعان ءتان. ول تىرىلتەدى جانە ولتىرەدى. ونىڭ بارلىق نارسەگە قۇدىرەتى جەتەدى.»
...وسىنشاما وراسان دا باعالى ساۋاپ اربىرىمىزگە ءھام بارىمىزگە ءناسىپ بولعاي! بۇرىنعىلار «جومارتتىڭ قولىن – جوقتىق بايلايدى» دەگەن ەكەن، جازىق جەردە جازعىرىلعان جاپسار-جاعدايىمىزعا ادامي تۇسىنىستىكپەن قاراپ، سوگە-وكپەلەمەسسىزدەر دەپ سەنەمىن!» دەپ اياقتادى جازباسىن قاجىمۇقان عابدوللا.
قامشىگەر: گۇلىم جاقان
پىكىر قالدىرۋ