1751 جىلى نيۋ-يوركتە اعىلشىن ل. حاللەمنىڭ جەتەكشىلىگىمەن اقش-تاعى العاشقى پروفەسسيونالدىق تەاتر ترۋپپاسى ۇيىمداستىرىلدى. امەريكاندىقتاردىڭ انگليادان تاۋەلسىزدىك الۋ ءۇشىن جۇرگىزگەن سوعىسىنا (1775-1783) دەيىن سولتۇستىك امەريكانىڭ تەاتر ونەرى اعىلشىنداردىڭ ىقپالىندا بولدى. 1785 جىلى ل. حاللەمنىڭ (كىشىسى) باسشىلىعىمەن نيۋ-يورك قالاسىندا تۇڭعىش پروفەسسيونالدىق تەاتر اشىلدى.
امەريكانىڭ العاشقى دراماتۋرگتارى XVI I عاسىردا ۋ. دانلوپ، م.و. ۋوررەن، ر. تايلەر، ر. بەرد، د. ستوۋن بولدى. ءحىح عاسىردىڭ باسىندا اقش-تىڭ كوپتەگەن قالالارىندا تۇراقتى تەاترلار ۇيىمداستىرىلدى. ءحىح عاسىرداعى ءىرى اكتەرلەرى: ە. فوررەست، ا. ولدريدج، دج. دجەففەرسون، ە. بۋتس، 1896 جىلى نيۋ-يوركتە «تەاتر سينديكاتى» ۇيىمداستى. بۇل برودۆەي كوشەسىندەگى كوممەرسيالىق تەاترلار دەپ اتالاتىن تەاترلاردىڭ باستاماسى بولدى. ولاردىڭ رەپەرتۋارى كوبىنەسە مۋزىكالىق ريەۆيۋ مەن شولۋلاردان تۇردى.
حح عاسىردىڭ باسىندا رەجيسسەر د. بەلاسكونىڭ باستاۋىمەن تۋعان تەاتر قوزعالىسى برودۆەي تەاترلارىنىڭ جاي عانا كوڭىل كوتەرۋگە ارنالعان سپەكتالدەرىنە قارسى شىقتى. «كىشكەنە» نەمەسە «رەپەرتۋارلىق» تەاترلار بەلاسكونىڭ ينيسياتيۆاسىن ىلگەرى دامىتتى. ولاردىڭ ىشىندە «گيلد» تەاترى (1919 جىلى قۇرىلعان)، ە. لە گالەنن باسقارعان «ازاماتتىق رەپەرتۋارلى تەاتر» (1926-33)، ت.ب. بولدى. موسكۆا كوركەم تەاترىنىڭ 1923-24-جىلدارداعى گاسترولى اكتەرلىك ونەردەگى رەاليستىك تەندەنسيانىڭ قالىپتاسۋىنا، رەپەرتۋارلارىنا ا.پ. چەحوۆ پەسالارىنىڭ ەنۋىنە اسەر ەتتى. بۇل كەزدىڭ ءىرى اكتەرلەرى دج. بەنامي، ل. حوۋارد، ە. لە گالەنن، بارريمور اۋلەتى بولاتىن. 30-جىلداردا رەاليستىك تەندەنسيا ودان ءارى دامي ءتۇستى. ستانيسلاۆسكيي جۇيەسىن قولداعان رەجيسسەر گ. كلەرمەن باستاعان «گرۋپپ» تەاترىنىڭ (1931-40) ۇلكەن ماڭىزى بولدى. ونىڭ رەپەرتۋارىنا ك. ودەتس، ە. رايس، دج. ح. لوۋسون، ت.ب. پەسالارى كىردى. 1932 جىلى «يۋنيون» تەاترى ۇيىمداسىپ، وزات دراماتۋرگيالىق شىعارمالاردى كەڭ تاراتا باستادى. 30-40-جىلداردىڭ كورنەكتى اكتەرلەرى ك. كورنەلل، پ. مۋني، ل. ادلەر، ب. مەرەديت ەدى. اقش-تا نەگر تەاترلارى ايرىقشا ورىن الادى. ولاردىڭ ىشىندە «لافايەتت» جانە «دوستاسۋشىلىق» تەاترلارى 20-30-جىلداردا اتاققا ىلىكتى.
1950 جىلى «يۋنيتي» نەگر تەاترى ۇيىمداستىرىلدى. نەگرلەر تۇرمىسى جايىندا پ. پيتەرس پەن دج. سكليار، دج. گوۋ مەن ا. د’يۋسسو، گ. تەنك پەن ۋ. ديۋبۋا بىرنەشە پەسا جازدى. 30-40-جىلداردا يۋ. و’نەيل، ت. ۋيليامس، م. اندەرسون، ۋ. سارويان، ت.ب. دراماتۋرگتەردىڭ داڭقى شىقتى، ءبىراق بۇلاردىڭ تۆورچەستۆوسىنا يدەيالىق قايشىلىقتار مەن كۇيرەۋ، تورىعۋ تەندەنسياسى ءتان بولاتىن. ل. حەلماننىڭ بۋرجۋازيالىق قوعامدى سىناۋ تۇرعىسىنان بەينەلەگەن شىعارمالارى وسى كەزەڭدە جازىلدى. 40-جىلداردىڭ اياعىندا دراماترۋگ ا. ميللەر كوزگە ءتۇستى؛ ول ءوز پەسالارىندا گۋمانيزمدى، «كىشكەنتاي» ادامنىڭ پراۆوسىن قورعاۋ تاقىرىبىن كوتەردى. 50-جىلداردا ۋ. يندجانىڭ پسيحولوگيالىق درامالارى شىقتى. امەريكانىڭ كورنەكتى رەجيسسەرلەرى ە. كازان، م. ۋەبستەر، ح. كلەرمەن رەپەرتۋارلى تەاتردا جۇمىس ىستەدى. امەريكا تەاتر ءومىرىنىڭ ورتالىعى – نيۋ-يورك؛ وندا برودۆەي كوممەرسيالى تەاترلارى مەن «كىشى» تەاترلاردىڭ ءداستۇرىن ساقتاپ كەلە جاتقان «Of Broadwav» تەاتر توبى جۇمىس ىستەيدى. مۇندا يندجا، ميللەردىڭ پەسالارى، باتىس ەۋروپا دراماترۋگتەرىنىڭ (ب. برەحت، ت.ب.) شىعارمالارى قويىلادى. بۇل تەاترلاردىڭ اكتەرلەرى ىشىندە د. روبەرتس، ر. حارريس، د. ۋينارد، ر. پرەستون بار. سوڭعى كەزدەردە «برودۆەيدەن تىسقارعى» دەپ اتالاتىن تەاترلاردىڭ بەدەلى كۇشەيدى. بۇلار اقش-تاعى ساياسي جانە الەۋمەتتىك قۇبىلىس پەن تارتىپكە قىزۋ قارسىلىق ءبىلدىرۋدىڭ ورتالىعىنا اينالدى. مۇندا قويىلعان «ماكبەرد» پەساسى (1967) قاتتى تالاس تۋعىزدى. پەسا اۆتورى «جاڭا سولشىلدار» ساياسي اعىمىنا جاقىن جۇرەتىن 25 جاسار قىز ب. گارسون «ماكبەتكە» پاروديا تۇرىندە جازعان وسى تۋىن- دىسىندا دج. كەننەديدىڭ ولىمىنە بايلانىستى دجونسوننىڭ قىلىقتارىن ءاجۋالادى. برودۆەيدەن تىسقارى تەاتردىڭ تاعى ءبىر سپەكتاكلى «ۋرا، امەريكا» – مەحانيكالانعان امەريكان سيۆيلي- زاسياسىنىڭ قاتالدىعىن سىنايدى. م. تەريدىڭ «ۆەت روك» پەساسى ۆەتنام سوعىسىنا قارسى جازىلعان. اقش-تىڭ بارلىق تەاترلارى جەكەمەنشىكتە. رەپەرتۋارلى تەاترلاردىڭ ءبىرسىپىراسى ابونومەنتتىك جارنا قارجىسىنا ءسۇ- يەنىپ، ءومىر سۇرەدى. كەيبىر تەاترلار فينانس جاعىنان تارشىلىققا ۇشىراسا، ەندى بىرەۋلەرى جاڭادان اشىلىپ جاتادى. اقش ۋنيۆەرسيتەتتەرىنىڭ دە تەاترلارى بار. ولار كوبىنەسە كلاسسيكالىق پەسالاردى قويادى.
پىكىر قالدىرۋ