دياس ءازىمجان ەسىمدى جاس رەجيسسەر «بولاشاق» باعدارلاماسىمەن نيۋ-يورك اكادەمياسىندا  كينو جانە رەجيسسۋرا ماماندىعى بويىنشا ءبىلىم الىپ جاتىر. ونىڭ قىسقامەتراجدى «ULTIO» ءفيلمى 70ء-شى كانن كينوفەستيۆالىنىڭ Short Corner سەكسياسىندا قازاقستان اتىنان ۇسىنىلدى. سونىمەن قاتار، «Moments of Enlightenment» ءفيلمى Hollywood International Moving Pictures Film Festival-دە جەڭىسكە جەتتى. قىسقا ۋاقىتتىڭ ىشىندە جەتىستىكتەرگە جەتىپ ۇلگەرگەن جاس رەجيسسەردى سوزگە تارتقان ەدىك.

دياس، وسى كۇزدە وقۋىڭىز اياقتالادى. اقش-تا العان ءبىلىمىڭىز بەن تاجىريبەڭىزدى قازاقستاندا قالاي جۇزەگە اسىرماقسىز؟

ەلگە كەلگەننەن كەيىن كينو سالاسىندا جۇمىس ىستەيمىن دەپ تالپىنىپ جۇرگەن جاستارىمىزدى باتىستىڭ، ياعني گولليۆۋدتاعى كينو ءتۇسىرۋ پروسەسىمەن تانىستىرعىم كەلەدى.

ال بولاشاقتا اياعىما نىق تۇرعاننان كەيىن ءوزىمنىڭ كينو مەكتەبىمدى اشۋدى قالايمىن. وندا رەجيسسۋرا، سەناريي جازۋ ونەرى جانە اكتەرلىك شەبەرلىكتى ۇيرەتەمىن دەپ جوسپارلاپ وتىرمىن.

وزىڭىزگە بەلگىلى قازاقستاندا كوپتەگەن كينو جانرلار ەندى عانا بوي تۇزەپ كەلەدى. ءسىز قازاقستان كينەماتوگرافياسىندا قانداي جانرلاردى دامىتقىڭىز كەلەدى؟

قازىرگى تاڭدا ماعان ميستيكا، تريللەر، فەنتەزي جانرلارى جاقىن. كەلەشەكتە سولاردى دامىتۋعا تىرىسامىن.

«سان بار جەردە باسەكە تۋىندايدى. ال باسەكە بار جەردە ساپا بولادى» دەگەن ءسوز بار. ءقازىر كوممەرسيالىق ماقساتتا ءتۇسىرىلىپ جاتقان فيلمدەر كوپ، الايدا سىنشىلار ولاردىڭ كوركەمدىك تۇسى سىن كوتەرمەيتىنىن ايتادى. مۇنداي فيلمدەردىڭ كوپتەپ كورەرمەنگە جول تارتۋى قازاقستان كينەماتوگرافياسىن دامىتۋىنا ۇلەس قوسا الادى ما؟

ارينە باسەكە بار جەردە ساپا بولادى. دەسەك تە، قازاقستاننىڭ كينەماتوگرافيا سالاسىندا باسەكەلەستىك ەندى پايدا بولدى. سونىمەن قاتار، كوممەرسيالىق كينوعا سۇرانىس بار ەكەنىن ەسكەرۋىمىز كەرەك. ياعني كورەرمەننىڭ ءوزى اتالمىش ءفيلمدى تاڭداپ وتىر. كوممەرسيالىق كينونىڭ اسەرى قانداي بولسا دا ءبىزدىڭ كينەماتوگرافيادا ول بولعان، بار جانە بولادى.

ال ءقازىر ءتۇسىرىلىپ جاتقان كوممەرسيالىق كينونىڭ باسىم  كوپشىلىگىنىڭ ساپاسى تومەن. كينو كورەرمەندى تاربيەلەپ، بەلگىلى دارەجەدە ءبىلىم بەرەتىنىن ەسكەرسەك، دەڭگەيى سىن كوتەرمەيتىن ءونىم جاساي وتىرا كورەرمەننىڭ ينتەللەكتۋالدىق دارەجەسىن ءتۇسىرىپ وتىرمىز.  

قازاقستاندىق كينو ونىمدەردى، ونىڭ ىشىندە ماعىناسى تاياز كومەديالاردى كورگەندە سونى تۇسىرگەن ادامنىڭ ءوز كورەرمەنىن سىيلاماعانى دەپ بىلەمىن.  ارينە مەن قاتەلەسۋىم مۇمكىن. سەبەبى كينو سۋبەكتيۆتى ونەر ءتۇرى. ياعني، ءار ادام ءوزىنىڭ سيۋجەتىن ءارتۇرلى قابىلداۋى مۇمكىن. دەگەنمەن كينو سالاسىندا جۇرگەننەن كەيىن كوممەرسيالىق نەمەسە كوممەرسيالىق ەمەس كينو تۇسىرسەكتە ءوز كورەرمەنىمىزدى سىيلاۋىمىز كەرەك.

قازاقتاندىق كينو ونىمدەردى شەتەلدىك نارىققا ەنگىزۋ ءۇشىن قانداي ىستەر اتقارىلۋى ءتيىس؟

ول ءۇشىن بىرنەشە باسپالداقتان ءوتۋىمىز كەرەك.  ەڭ الدىمەن فيلمدەرىمىزدىڭ ساپاسىن كوتەرۋ قاجەت.

ودان كەيىن حالىقارالىق ديستريبۋسيالىق كومپانيامەن تىعىز قارىم-قاتىناس ورناتۋىمىز كەرەك.

كينو پروديۋسەرلەرىمىزدىڭ كاسىبي دەگەيىن كوتەرىپ، بىرنەشە جىل بويى تالقىلانىپ كەلە جاتقان كينو زاڭىن قابىلداۋىمىز كەرەك.

كەلەسى باسپالداق - كينو ينفراقۇرىلىمدى قۇرۋ. ول تەك الماتى مەن استانادا عانا ەمەس ەلىمىزدىڭ بارلىق وڭىرلەرىندە جۇزەگە اسۋى ءتيىس.

ەڭ سوڭعى كەزەڭ – بارلىق سالانى  جۇيەلەندىرۋ.

قازاقستاندا جاس رەجيسسەرلەرگە مەملەكەت تاراپىنان قانداي قولداۋ بەرىلۋ كەرەك دەپ ەسەپتەيسىز؟

ەلىمىزدە جاس رەجيسسەرلەرگە جانە سەنارييستەرگە وزدەرىنىڭ ويلارىن جانە جوبالارىن تانىستارىن الاڭدار كوپتەپ قۇرىلۋ قاجەت. قازاقستاندا مۇنداي ەكى، ءۇش الاڭ بار. ولاردى اتاپ وتەر بولسام، ءبىرى ەۋرازيا كينوفەستيۆالىنىڭ قۇرامىندا، ەكىنشىسى استانا قورىندا. دەسەك تە، بۇل ازدىق ەتەدى. قازاقستاندا تالانتتى جاستار وتە كوپ. ولارعا مۇمكىندىك بەرۋ قاجەت.

ەكىنشىدەن، تەك الماتى مەن استانادا عانا ەمەس قازاقستاننىڭ بارلىق وڭىرلەرىندەگى مەكتەپ، ينستيتۋت، ۋنيۆەرسيتەتتەردە كينو كلۋبتار اشىلسا جاستارىمىزعا كوپ كومەگىن تيگىزەدى.

ۇشىنشىدەن، حالىقارالىق دەڭگەيدە تاجىريبە الماسۋ ماسەلەسىن مىقتاپ قولعا الۋ كەرەك. جاس ماماندارىمىزدى شەتەلگە جىبەرۋ - ستراتەگيالىق تۇرعىدا دۇرىس شەشىم.

وتاندىق باق-تىڭ بىرىنە بەرگەن سۇحباتىڭىزدا كينو يندۋسترياسىن ءبىر جۇيەگە كەلتىرۋ كەرەك ەكەنىن جانە ەلگە ورالعاننان كەيىن سونى قولعا العىڭىز كەلگەنىن ايتقان ەدىڭىز. بۇل ماقساتىڭىزدى قالاي جۇزەگە اسىرماقسىز؟

جۇيەلەندىرۋ مەنىڭ عانا ەمەس،  وتاندىق كينو ماماندارىنىڭ بارلىعىنىڭ ماقساتى بولۋ كەرەك دەپ ويلايمىن. سەبەبى ول كينو جانە تەليەۆيدەنيە ماماندارىنىڭ قۇقىعىن قورعاۋ ءۇشىن كەرەك.

ونى جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن كينو تۋرالى زاڭ قابىلداۋ قاجەت. زاڭ شىققاندا ارينە ونىڭ ىشىندە اقاۋلار بولادى. سوندىقتان زاڭ جوباسىن جەتىلدىرىپ، كينو ماماندارى باس قوسىپ ءبىر كونسەنسۋسقا كەلۋىمىز كەرەك.

كەلەسى قادام - ينفراقۇرىلىم. جەتىلگەن زاڭنىڭ نەگىزىندە وتاندىق كينو يندۋستريادا ينفراقۇرىلىم  پايدا بولادى.

وسى قادامدار جاسالعاننان كەيىن عانا ساپالى كينو ءونىم تۋرالى ايتۋعا بولادى.

«بولاشاق» باعدارلاماسى 1993 جىلدان بەرى قازاقستاندىق ستۋدەنتتەردى الەمدەگى الدىڭعى قاتارلى جوو ءبىلىم الۋىنا مۇمكىندىك بەرىپ وتىر. جىل سايىن كوپتەگەن قازاقستاندىق رەجيسسەر ماماندىعى بويىنشا ءبىلىمىن جەتىلدىرىپ ءجۇر. شەتەلدە وقىپ كەلگەن قازاقستاندىق رەجيسسەرلەر وتاندىق كينەماتوگرافياعا جاڭا لەپ پەن وڭ وزگەرىس الىپ كەلىپ جاتىر ما؟

قاتەلەسپەسەم، قازاقستاندىقتار «بولاشاق» باعدارلاماسى بويىنشا كينو جانە رەجيسسۋرا ماماندىعىندا تەك 2010 جىلدان باستاپ وقي باستادى. شەتەلدە ءبىلىمىن جەتىلدىرىپ كەلگەن رەجيسسەرلەردىڭ ىشىنەن اسقار بيسەمبين، ماليك زەڭگەر دەگەن جاس  رەجيسسەرلەردى بىلەمىن. ەستۋىمشە اتالعان ازاماتتار رەجيسسۋرا سالاسىنا  جاڭا لەپ الىپ كەلە الدى. قالعاندارى وتاندىق كينو سالاسىندا جۇمىس ىستەپ جاتىر. كەلەشەكتە ولاردىڭ ەسىمدەرىن ەستيمىز دەپ ويلايمىن.

سۇحباتىڭىزعا راحمەت! العا قويعان ماقساتىڭىزعا جەتىڭىز!

راحمەت!

سۇحباتتاسقان: اسەم المۇحانبەت