كەيبىر اتا-انالار بالاسىنا ەكپە سالدىرۋدان باس تارتىپ جاتادى. ءبىرى ەكپەنىڭ ساپاسىنا كۇمانمەن قاراسا، ەكىنشىسى «ۆاكسينا بالا دەنساۋلىعىنا كەسىرىن تيگىزەدى» دەيدى. ءدىني سەنىمىنە بايلانىستى قارسى بولاتىندار – ءوز الدىنا ءبىر توبە. جاس نارەستەلەرگە سالىناتىن ۆاكسينالار قايدا وندىرىلەدى؟ ەكپەدەن باس تارتۋدىڭ سوڭى نەگە اكەپ سوعادى؟ Qamshy.kz اقپارات اگەنتتىگى وسى ماسەلەلەرگە بايلانىستى ق ر دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگىنە رەسمي ساۋال جولداعان ەدى. جاۋابى 20 كۇننەن كەيىن كەلدى. مارحابات!
قازاقستانداعى بالالارعا سالىنىپ جاتقان ەكپەلەر قايدان اكەلىنەدى؟
قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا ينفەكسيالىق اۋرۋلارعا قارسى ءبىر عانا ۆاكسينا شىعارىلادى. ول – وباعا قارسى ۆاكسينا. ال باسقا ۆاكسينالار فرانسيا، بەلگيا، ءۇندىستان، رەسەي، كورەيا جانە جاپونيادان اكەلىنەدى.
شەتەلدە وندىرىلگەن ۆاكسينا قانداي تەكسەرۋدەن وتەدى؟
ق ر دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگى دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمى سەرتيفيكاتتاعان ۆاكسينالاردى ساتىپ الادى.
ساتىپ الىناتىن ۆاكسينالار قازاقستاندا مەملەكەتتىك تىركەۋدەن وتەدى. مەملەكەتتىك تىركەۋ كەزىندە ۆاكسيناعا كوپ كەزەڭدىك زەرتحانالىق تەكسەرۋ جۇرگىزىلەدى. شەتەلدەن ساتىپ الىنعان ۆاكسينالاردىڭ ءاربىر پارتياسى دارىلىك زاتتاردى ساراپتاۋ ۇلتتىق ورتالىعىندا ارنايى تەكسەرىلەدى. ۆاكسينانىڭ قاۋىپسىزدىگى راستالعان كەزدە عانا رەسپۋبليكانىڭ مەديسينا ۇيىمدارىنا تاراتىلادى. ال ۆاكسينامەن جۇمىس ىستەيتىن ماماندار (دارىگەرلەر، مەدبيكەلەر) ەكپەنى ەگۋ، قولدانۋ ماسەلەلەرى بويىنشا ارنايى دايىندىقتان وتكىزىلەدى.
ەكپە قانداي اۋرۋدىڭ الدىن الادى؟
ق ر دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگىنىڭ مالىمەتىنە سۇيەنسەك، ۆاكسيناسيالاۋ حالىق دەنساۋلىعىن ساقتاۋعا، ۇلت قاۋىپسىزدىگىن قامتاماسىز ەتۋگە باعىتتالعان. ۇلتتىق كۇنتىزبەگە ەنگىزىلگەن ينفەكسيالار – پوليوميەليت، تۋبەركۋلەز، ديفتەريا، كوكجوتەل، سىرەسپە، قىزىلشا، قىزامىق، پاروتيت، ۆ گەپاتيتى، پنيەۆموكوكك، گەموفيلدى ينفەكسيالار. اتالعان اۋرۋلارعا قارسى ادامدارعا جوسپارلى تۇردە ەكپە ەگەدى.
بۇدان بولەك، ەپيدەميولوگيالىق كورسەتكىشتەر بويىنشا دا ەگىلەتىن ينفەكسيالار بار. ولار: قۇتىرۋ (جانۋار تىستەگەننەن كەيىن)، وبا، كەنە ەنسەفاليتى، ءىش سۇزەگى، تۋليارەميا، ءسىبىر جاراسى نەمەسە كۇيدىرگى.
ەكپەنىڭ كەسىرىنەن سابيلەر شەتىنەگەن دەرەكتەر تىركەلگەن بە؟
رەسپۋبليكا بويىنشا ۆاكسيناسيالاۋمەن قامتۋ دەڭگەيىن، سونداي-اق ۆاكسينادان كەيىنگى كەزەڭدە تىركەلەتىن رەاكسيالاردى مونيتورينگىلەۋ جۇرگىزىلىپ وتىرادى. ق ر دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگىنىڭ مالىمەتىنە سۇيەنسەك، رەسپۋبليكادا ۆاكسيناسيالاۋدان كەيىن كوز جۇمعان بالالار تۋرالى مالىمەت تىركەلمەگەن.
ۆاكسينا ەنگىزىلگەننەن كەيىن قولدانۋشىلار دەنساۋلىعىنا شاعىمدانا الادى. شاعىم تۇسكەن ءاربىر جاعداي ارنايى كوميسسيامەن تەكسەرىلەدى، دەنساۋلىق كۇيىنىڭ اۋىتقۋ سەبەپتەرى انىقتالادى. ال تىركەلگەن جاعدايلاردىڭ باسىم بولىگى بالانىڭ دەنساۋلىعى مەن ۆاكسينا ەنگىزۋدىڭ اراسىندا بايلانىس جوق ەكەنىن ايعاقتاپ وتىر.
بالالارعا نەشە جىل سايىن ەكپە سالىنۋى كەرەك؟
مينيسترلىكتىڭ ايتۋىنشا، ەكپە سالىناتىن مەرزىم كەزدەيسوق انىقتالمايدى. ول عىلىمي تۇرعىدا زەرتتەلىپ، نەگىزدەلگەن. ونى دۇنيەجۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمى ۇسىنعان.
بالا تۋبەركۋلەز بەن «ۆ» ۆيرۋستىق گەپاتيتىنە قارسىلىق كورسەتە المايتىنداي ءالسىز بولىپ تۋادى. ال ديفتەرياعا قارسى 2-3 اي، قىزىلشاعا قارسى 6 اي بويى انا انتيدەنەلەرى بالا ورگانيزمىندە ساقتالادى. بۇل ەرەكشەلىكتەر ۆاكسيناسيالاۋ مەرزىمدەرىن انىقتاۋدا ەسكەرىلگەن. سول سەبەپتى تۋبەركۋلەزگە نەمەسە «ۆ» گەپاتيتىنە قارسى ەكپە بالا دۇنيەگە كەلگەن العاشقى كۇندەرى، ال ديفتەرياعا قارسى 2 نەمەسە 3 ايلىعىندا ەگىلەدى.
ەكپەدەن كەيىن قانداي اسقىنۋلار بولۋى مۇمكىن؟
پروفيلاكتيكالىق ەكپەدەن كەيىن جەرگىلىكتى جانە جالپى رەاكسيالار دامۋى مۇمكىن. ديفتەرياعا قارسى ەگۋدەن كەيىنگى 5 پايىز جاعدايدا 380س-گە دەيىن دەنە قىزۋىنىڭ كوتەرىلۋى، جوتەلۋ فاكتىلەرى تىركەلگەن. ال ەكپە ەنگىزىلگەن ورىننىڭ قىزارۋى، قىزىلشاعا مەن پاروتيتكە قارسى ەگۋلەردەن كەيىن بارلىعى 6 پايىزدان اسپايتىن رەاكسيالار بولۋى مۇمكىن. ونىڭ ىشىندە دەنە قىزۋىنىڭ كوتەرىلۋى - 2%، جوتەل - 1%، تۇماۋ - 2%. ال پوليوميەليتكە قارسى ەگۋدەن ءىس جۇزىندە رەاكسيالار جوق، قىزامىققا قارسى ەكپەدەن كەيىن قىزارۋ، بورتپە، ليمفوتۇيىندەردىڭ ۇلكەيۋى ەگىلگەندەردىڭ 10 پايىزىندا دامۋى مۇمكىن.
ۆاكسينانى ەنگىزگەننەن كەيىنگى پايدا بولاتىن رەاكسيالاردى ينفەكسيالاردان كەيىن داميتىن اسقىنۋلارمەن سالىستىرۋ مۇمكىن ەمەس. ديفتەريامەن ناۋقاستانعاننان كەيىنگى ءولىم-جىتىم 30 پايىزعا، جۇرەكتىڭ زاقىمدانۋى 60 پايىزعا جەتەدى، سىرەسپەمەن ناۋقاستانعانداردىڭ 25-70 پايىزى قايتىس بولادى. پوليوميەليتپەن اۋىرعان ادامداردىڭ 100 پايىزى دا ءومىر بويىنا سال بولىپ قالادى.
ەلىمىزدە ءدىني سەنىمىنە بايلانىستى ەكپەدەن باس تارتقان اتا-انالار كوبەيىپ كەلەدى. ولارعا قانداي شارا قولدانىلادى؟ دارىگەرلەر اتا-انالاردى بالاعا ەكپە سالدىرۋعا ماجبۇرلەي مە؟
ۆاكسيناسيالاۋدان باس تارتۋلار سانىنىڭ ۇلعايۋىن ەسكەرە وتىرىپ، قازاقستان رەسپۋبليكاسى دەنساۋلىق ساقتاۋ ءمينيسترىنىڭ بۇيرىعىمەن بەكىتىلگەن ۆاكسيناسيالاۋدان باس تارتۋدىڭ الدىن الۋ جونىندە ءىس-شارالار جوسپارى ازىرلەنگەن. وعان سايكەس، وڭىرلەردە دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمدارى، ىشكى ساياسات، ءدىن ىستەرى، جاستار ساياساتى، ءبىلىم باسقارمالارى، سالاۋاتتى ءومىر سالتىن قالىپتاستىرۋ پروبلەمالارىنىڭ ورتالىقتارى، ءدىني كونفەسسيالار وكىلدەرىنىڭ قاتىسۋىمەن كونسۋلتاسيالىق توپتار قۇرىلعان. ءدىني قوعامداردىڭ وكىلدەرىمەن 2017 جىلى 789 كەزدەسۋ، حالىقپەن 10018 اڭگىمەلەسۋ وتكىزىلگەن.
ەكپەدەن باس تارتقاندار قاي وڭىردە كوپ؟
ءدىني سەبەپتەر بويىنشا ۆاكسيناسيالاۋدان باس تارتۋ كورسەتكىشتەرى جوعارى وڭىرلەرگە اقتوبە جانە اتىراۋ وبلىستارى كىرەدى. جەرگىلىكتى تۇرعىندار اراسىندا ءتۇسىندىرۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋ ءۇشىن ەلىمىزدىڭ جەتەكشى عالىمدارى تارتىلا وتىرىپ، رەسپۋبليكالىق دەڭگەيدەگى ماماندار توبىنىڭ ساپارى ۇيىمداستىرىلعان.
2017 جىلعى 17-18 قاراشادا الماتى قالاسىندا «سەنۋ جانە ءومىر ءسۇرۋ» اتتى ەكىنشى الەۋمەتتىك-مەديسينالىق فورۋم وتكىزىلگەن. ول يممۋنداۋدىڭ وزەكتى ماسەلەلەرىن تەك مەديسينا قىزمەتكەرلەرىمەن عانا ەمەس، سونداي-اق حالىقپەن دە تالقىلاۋعا مۇمكىندىك بەردى.
جىل سايىن ساۋىردە قازاقستان ەۋروپالىق يممۋنداۋ اپتاسىنا قاتىسادى. اپتالىقتا حالىققا ۆاكسيناسيالاۋدىڭ ماڭىزدىلىعى، تيىمدىلىگى تۋرالى اقپارات كەڭىنەن ۇسىنىلادى.
2017 جىلى جۇرگىزىلگەن جۇمىستىڭ ناتيجەسىندە ۆاكسيناسيالاۋدان باس تارتاتىن ادامداردىڭ 2026-سى ەگۋگە رۇقسات بەرگەن.
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ «حالىق دەنساۋلىعى جانە دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەسى تۋرالى» كودەكسىنىڭ 156-بابىنا سايكەس قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ اۋماعىندا جۇرگەن جەكە تۇلعالار تەگىن مەديسينالىق كومەكتىڭ كەپىلدىك بەرىلگەن كولەمى شەڭبەرىندە ينفەكسيالىق جانە پارازيتتىك اۋرۋلارعا قارسى پروفيلاكتيكالىق ەگىلۋگە قۇقىلى.
وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسىندا باس تارتۋ سەبەبىنەن قىزىلشاعا قارسى قوسىمشا ۆاكسيناسيا الماعان 19 جاستاعى ءجاسوسپىرىم 2015 جىلى وسى ينفەكسيامەن اۋىرىپ، كوز جۇمعان.
2017 جىلى باس تارتۋلاردىڭ ىشىندە بالالار اراسىندا كوكجوتەلدىڭ 12 جاعدايى تىركەلگەن.
سوڭعى ۋاقىتتا جانۋارلار تىستەگەن كەزدە دە ۆاكسيناسيالاۋدان باس تارتۋ ءۇردىسى بايقالادى. مىسالى، اقتوبە وبلىسىنان يت قاپقان ءبىر ناۋقاس پروفيلاكتيكالىق ۆاكسيناسيالاۋدىڭ تولىق كۋرسىنان باس تارتۋ ناتيجەسىندە قايتىس بولعان («قۇتىرۋ، اسقىنۋ ساتىسى»).
پروفيلاكتيكالىق ەگۋلەردەن باس تارتا وتىرىپ، اتا-انالار بالاسىنىڭ ينفەكسيالاردان جانە ونىڭ سالدارلارىنان ءوزىن قورعاۋ قۇقىعىنان ايىراتىنىن ەستە ساقتاۋ قاجەت.
باتىس ەلدەرى ەكپەدەن الدەقاشان باس تارتقان دەگەن اقپارات بار. بۇل شىندىققا جاناسا ما؟
2017 جىلدىڭ باسىنان باستاپ ەۋروپا ەلدەرىندە قىزىلشامەن سىرقاتتانۋدىڭ ەپيدەميالىق كوتەرىلۋى بايقالادى. ەڭ كوپ جاعداي رۋمىنيادا تىركەلگەن. 9 مىڭعا جۋىق اۋرۋدىڭ 35ء-ى ولىممەن اياقتالعان. يتاليادا 4 مىڭنان استام قىزىلشا جاعدايى تىركەلىپ، ونىڭ ۇشەۋى قايتىس بولعان. گرەكيادا 2017 جىلدىڭ مامىر-قىركۇيەك اراسىندا 100 مىڭنان استام ادام قىزىلشامەن سىرقاتتانعان.
قىزىلشامەن سىرقاتتانۋ اۆستريا، بەلگيا، بولگاريا، ۆەنگريا، گەرمانيا، يسلانديا، يسپانيا، پورتۋگاليا، چەحيا، شۆەيساريا، شۆەسيا، فرانسيادا تىركەلگەن.
باتىس ەلدەرى قىزىلشامەن سىرقاتتانۋ كورسەتكىشىنىڭ ءوسۋى حالىقتى ۆاكسيناسيالاۋمەن تومەن قامتۋ سالدارىنان بولىپ وتىرعانىن مالىمدەيدى.
سول سەبەپتى تۇرعىنداردىڭ دەنساۋلىعىن ساقتاۋ ماقساتىندا يتاليالىق بيلىك ورگاندارى 16 جاسقا دەيىنگى بالالاردى ەگىلۋگە مىندەتتەۋدى ۇيعاردى.
پىكىر قالدىرۋ