قازاق ءباسپاسوزىنىڭ قارلىعاشتارىنىڭ ءبىرى، حح عاسىر باسىنداعى قوعامدىق سانانىڭ كوتەرىلۋىنە قىزمەت ەتكەن، «الاش» ءھام بارشا قازاق زيالىلارىنىڭ باستاماسىمەن جارىققا شىققان “قازاق” گازەتىنىڭ جاريالانا باستاعانىنا بيىل 100 جىل تولىپ وتىر. وسىعان بايلانىستى ءال-فارابي اتىنداعى قازۇۋ-دە «قازاق جۋرناليستيكاسىنىڭ تاريحىن زەرتتەۋ مەن دامۋ ۇدەرىسىنىڭ وزەكتى ماسەلەلەرى» اتتى كونفەرەنسيا ءوتتى.
جيىنعا قازىرگى زيالى قاۋىم وكىلدەرى مەن بەلگىلى پۋبليسيستەر، جۋرناليستەر مەن ستۋدەنتتەر قاتىستى. قازاق جۋرناليستيكاسىنىڭ كورنەكتى ارداگەرى فايزۋللا ورازايەۆ، تۇركىتانۋشى امانقوس مەكتەپتەگى، قازاقستان جۋرناليستەر وداعىنىڭ ءتوراعاسى سەيتقازى ماتايەۆ، جۋرناليستيكا فاكۋلتەتىنىڭ دەكانى ءومىرحان ءابديمانوۆ، جۋرناليستەر اكادەمياسىنىڭ ءتوراعاسى ساعىمباي قوزىبايەۆ، بەلگىلى باسىلىم رەداكتورلارى قاتىسىپ، «قازاق» گازەتى مەن احمەت بايتۇرسىن ۇلىنىڭ تاريحىمىزداعى جانە جۋرناليستيكامىزداعى ءرولى دارالاندى. فاكۋلتەت دەكانى ءومىرحان ءابديمانوۆ: «بۇگىنگە دەيىن «قازاق» گازەتى زەرتتەلمەدى دەپ ايتۋعا بولمايدى. كوپ زەرتتەلدى. ال بۇگىنگى كونفەرەنسيانىڭ باستى ماقساتى - وسى كۇنگە دەيىن «قازاق» گازەتى مەن احمەت بايتۇرسىن ۇلىنىڭ ءومىر جولى قالاي زەرتتەلگەنىن ايتۋ ەمەس، ارى قاراي قالاي زەرتتەلۋى ءتيىس، قاي قىرىنان كەلۋىمىز كەرەكي دەگەن سەكىلدى ماسەلەلەرگە ارنالادى»، – دەپ كونفەرەنسيانىڭ باستى ماقساتىن ايقىنداپ بەردى.
بۇگىن وتاندىق جۋرناليستيكانىڭ ۇلكەن مەرەكەسى، تويى دەپ باستاعان كوسەمسوزشى اعالار عىلىميلىقتى ىسىرىپ قويىپ، كونفەرەنسيانى قۇتتىقتاۋ مەن ماراپات تاپسىرۋدان باستالدى. جۋرناليستەر اكادەمياسىنىڭ «التىن جۇلدىز» ماراپاتى «ەگەمەن قازاقستان» گازەتىنىڭ ءجۋرناليسى قايسار الىمگە تابىستالسا، «پرەزيدەنت جانە حالىق» گازەتىنىڭ باس رەداكتورى مارات توقاشباي شىعا باستاعانىنا ءجۇز جىل تولۋىنا وراي بۇگىنگى «قازاق» گازەتىنە «جىلدىڭ ەڭ ۇزدىك باسىمى» دەگەن اتاق بەردى.
كونفەرەنسيا بارىسىندا پۋبليسيستەر مەن باس رەداكتورلار بايانداما جاساپ، «قازاق» گازەتىنىڭ نەگىزگى ەرەكشەلىكتەرىن، تاريحي ءمانىن ايتىپ، باسىلىمنىڭ قۇندىلىعى تۋرالى ءوز ويلارىن ورتاعا سالدى:
سەيتقازى ماتايەۆ، قازاقستان جۋرناليستەر وداعىنىڭ ءتوراعاسى : «قازاق» گازەتى ۇلتىمىزدىڭ اتىن ناقتىلاۋعا ىقپال ەتتى. سەبەبى ءبىزدى سول كەزگە دەيىن بىردە قازاق، بىردە قايساق، قىرعىز دەپ ءارتۇرلى اتادى. ال «قازاق» گازەتىنىڭ شىعۋىمەن قازاق اتاۋى رەسميلەنە ءتۇستى. گازەتتىڭ ەڭ ۇلكەن ءمان-ماڭىزى وسىندا دەپ ويلايمىن. ەكىنشىدەن، «قازاق» گازەتىنىڭ رەداكتورى قوعاباي سارسەكەيەۆكە العىس ايتۋىمىز قاجەت. گازەتتى شىعارۋدا باستاماشى بولىپ، شىرىلداپ، جالعىز شىعارىپ، قازاق رۋحانياتىنا ۇلەس قوسىپ جۇرگەنىن ايتۋىمىز كەرەك.
امانحان ءالىم، «اقيقات» جۋرنالىنىڭ باس رەداكتورى : مەن «قازاق» گازەتىن نەگە جاقسى كورەمىن؟ ەگەر «قازاق» دەگەن اتىنا بولا جاقسى كورسەم، قاتتى كاتەلەسكەنىم. جاقسى كورەتىنىم – گازەت بەتىندە ءجۇز جىلدىقتا بوياۋى كەتپەيتىن، ولمەيتىن، وشپەيتىن ماسەلەلەر كوتەرىلدى: ءتىل ماسەلەسى، جەر ماسەلەسى، ساياسات پەن عىلىم، تاعىسى سول سياقتى. بۇل تاقىرىپتاردى ءبىز ءالى كۇنگە دەيىن كوتەرىپ، ءوز زامانىمىزعا سايكەستەندىرىپ ايتىپ كەلەمىز. گازەتتى باسىنان باقايشىعىنا دەيىن جاقسى كورەم!
قامبار اتابايەۆ، ت.ع.د.، پروفەسسور : «قازاق» گازەتى تاريحىمىزدىڭ دەرەككوزى قازاقتىڭ سول زامانداعى بار ءبىتىم-بولمىسى وسى گازەت بەتىندە بەينەلەندى. «قازاق» گازەتى ءتورت اياعىنان تىك تۇرعان گازەت. ءبىرىنشى نومەرىنەن باستاپ ۇلتىم، حالقىم دەپ شىقتى. سوندىقتان ونىڭ ۇلتتىق سيپاتى ۇتتىق مۇددە تۇرعىدان كەلگەندە دەڭگەيى وتە جوعارى ەدى.
قازاق حالقىنىڭ بەت-بەينەسىن ناقتىلاپ بەرگەن دۇنيە – ەكەۋ، ءبىرى ابايدىڭ مۇراسى بولسا، ەكىنشىسى - وسى «قازاق» گازەتى. ابايدان كەيىن قازاقتىڭ سيپاتىن شىنايىلىقپەن جاساپ شىققان «قازاق» گازەتى بولدى. سەبەبى، گازەتتىڭ اۆتورلارى مىقتى، ناعىز ۇلتىم، ەلىم، جەرىم دەيتىن ازاماتتار ەدى. ولاردا ۇلتتىق مۇددەدەن باسقا مۇددە بولعان جوق. بارىنەن ۇلتتىق قامىن، بۇگىنى مەن بولاشاعىن بيىك قويدى»،-دەدى.
سونىمەن قاتار، شەتەلدىك ماماننىڭ بايانداماسى تىڭدالدى. عالامتور ارقىلى باشقۇرتستان عىلىم اكادەمياسىنىڭ پروفەسسورى، تۇركىتانۋشى ل.ە. يالايەۆامەن بايلانىس ورناتىلىپ، پروفەسسور حح عاسىر باسىنداعى ءبىرتۇتاس تۇرىك يدەياسىنىڭ قالىپتاسۋى جانە سول زامانعى قازاق-تاتار اراسىنداعى رۋحاني قارىم-قاتىناسى تۋرالى ايتىپ بەردى.
باسى ءتاپ-تاۋىر باستالعانىمەن، كونفەرەنسيا سوڭىنا قاراي ىردۋ-دىردۋ اڭگىمە، قوناقتاردىڭ ءوزارا رەنىشى مەن ءبىرىنىڭ ءسوزىن ءبىرى جوققا شىعاراتىن جيىنعا ۇلاستى. ماقالالارى باسىلماي قالعان اعالارىمىز كەلىپ وتىرعان گازەت رەداكتورلارىن جاعاسىنان الا كەتتى. سوگىس جاعى دا قامتىلىپ، ماقالانىڭ مازمۇنى تالقىلانىپ كەتتى.
اسىرەسە ءبارىنىڭ باس قاتىرعانى - قازىرگى «قازاقتىڭ» جايى، بۇرىنعى «قازاقتىڭ» مۇراگەرى دەگەن دارەجەگە لايىق بولۋ-بولماۋى. تاريحشى قامبار اتابايەۆ قازىرگى «قازاق» گازەتىن سوناۋ حح عاسىر باسىنداعى «قازاق» گازەتىمەن سالىستىرۋعا بولمايدى. سەبەبى، ول «قازاق» -قايتالانبايتىن قۇبىلىس، ونىڭ قايتا جالعاستىرۋ ءۇشىن احمەت پەن ءاليحانداردى قايتا ءتىرىلتۋ كەرەك دەسە، قازىرگى «قازاقتىڭ» باس رەداكتورى قوعاباي سارسەكەيەۆ ءوز پىكىرىنەن تاڭباي، حالقىمىزدىڭ وشكەنىن قايتا جاڭعىرتىپ، سولار سالعان سارا جولمەن ءجۇرىپ كەلە جاتقاندىعىن ايتتى: «ءبىزدى «قازاق» گازەتىنىڭ مۇراگەرى ەمەس دەپ جوققا شىعارۋ كەرەك ەمەس. قاراجات پەن باسقا دا كەدەرگىلەرگە قاراماستان، «قازاق» گازەتىن شىعارىپ وتىرمىز. نيەتىمىز ءتۇزۋ! زاڭدى جالعاسى ەمەس دەپ جۇرگەندەر، ول كەزدەگى باسىلىمدا نە جازىلىپ، نە ايتىلعانىن بىلە بەرمەيدى. سەبەبى، توتە جازۋدى تانىمايدى. سوندىقتان ايتا بەرەدى. ءبىلىپ سويلەيىك، قيسايمايىق، قۇلامايىق!» – دەپ ايتقانىنان قايتپادى.
ءسويتىپ، قالاي بولعاندا دا حح عاسىرداعى قازاقتىڭ «كوزى، قۇلاعى، ءھام ءتىلى» بولعان «قازاق» گازەتىنىڭ شىعا باستاعانىنا 100 جىل تولۋى اتالىپ ءوتتى. الايدا، گازەتتىڭ بۇگىنگى ءىزباسارلارى انشەيىندە قۇتتىقتاۋىن جىبەرە قوياتىن ءبىزدىڭ ۇكىمەت ءالى ءۇنسىز قالعانىنا وكپەلى ەكەندىگىن ايتتى.
ءتۇيىن: «قازاق» گازەتىنىڭ باس رەداكتورى قوعاباي سارسەكەيەۆ اعامىز گازەتتى العاش قولعا العان 2006 جىلدارى تىركەتەيىن دەپ ارنايى ورىندارعا بارسا، الدىڭعى رەداكتورىڭىزدان «سپراۆكا» اكەلىپ بەرىڭىز دەپ ايتىپتى. كۇلكىلى جايت. دەمەك، باسى اساۋ عاسىرداعى «قازاقتى» بۇگىنگى ۇرپاق بىلە بەرمەيدى دەگەن ءسوز. ۇكىمەت بىلمەسە، جاستار بىلمەسە، «قازاق» گازەتى كىمگە كەرەك؟
پىكىر قالدىرۋ