ەكونوميكالىق سانكسيالار، مۇنايدىڭ ارزانداۋى، دەموگرافيالىق داعدارىس، ورىس ديپلوماتتارىنىڭ باتىس ەلدەرىنەن قۋىلۋى سياقتى جاعدايلاردى ەسكەرىپ، كەيبىر ساراپشىلار رەسەي جاقىن ارادا ىدىراۋى مۇمكىن دەپ بولجايدى. سەبەبى 2014 جىلدان بەرى ۋكرايناداعى، ودان كەيىن سيرياداعى جاعدايعا بايلانىستى ەكونوميكالىق قىسىمدار تەرىستىكتەگى كورشىمىزدى السىرەتىپ جاتىر. Qamshy.kz اقپارات اگەنتتىگى رەسەيگە سالىنعان سانكسيالاردىڭ تولىق ءتىزىمىن نازارلارىڭىزعا ۇسىنادى.
«بۇل – رەسەي پرەزيدەنتى ۆلاديمير ءپۋتيننىڭ تاڭداۋى»
2014 جىلى اقش پەن ەۋروپا وداعى ۋكراينانىڭ شىعىسىنداعى قارۋلى سەپاراتيستەردى قولداپ وتىرعان رەسەيگە قارسى ءۇش سانكسيا ەنگىزدى: قىزمەتكەرلەر سانكسياسى، سالالىق سانكسيا جانە قىرىمدىق سانكسيا.
قىزمەتكەرلەر سانكسياسى رەسەي مەن ۋكراينانىڭ جەكە ءھام زاڭدى تۇلعالارى – رف بيلىگىنىڭ وكىلدەرى، رەسەيلىك ساياساتكەرلەر، كاسىپكەرلەر، قاۋىپسىزدىك قىزمەتكەرلەرى، سونىمەن قاتار دونەسك پەن لۋگانسك حالىق رەسپۋبليكالارىنىڭ باسشىلارى ەندى. بۇل تىزىمدەگىلەر ەو ەلدەرىنە كىرە المايتىن بولدى، ولاردىڭ ەۋروپالىق بانكتەردەگى اكتيۆتەرى بۇعاتتالدى.
سالالىق سانكسيالار 2014 جىلدىڭ 1 تامىزىندا ەنگىزىلدى. ەو-نىڭ ءۇش وتىن-ەنەرگەتيكالىق كومپانيالارى («روسنەفت»، «ترانسنەفت»، «گازپروم نەفت») مەن ءۇش قورعانىس كوسەرنىنىڭ («ۋرالۆاگونزاۆود»، «وبورونپروم» جانە «بىرلەسكەن اۆياقۇرىلىس كورپوراسياسى») قارىزدارىن قارجىلاندىرۋعا تىيىم سالىندى.
العاشقى قىرىمدىق كومپانيالار ەو سانكسياسىنا 2014 جىلدىڭ 12 مامىرىندا ىلىكتى. ولار — «چەرنومورنەفتەگاز» جانە «فەودوسيالىق مۇناي بازاسى». 2014 جىلدىڭ 26 ماۋسىمىندا شەكتەۋ شارالارى قىرىمدىق تاعى توعىز كومپانياعا دەيىن كەڭەيدى.
2014 جىلدىڭ 17 ناۋرىزىندا تاعى دا رەسەيلىك شەنەۋنىكتەرگە قارسى سانكسيا ەنگىزدى. ولارعا اقش-قا وتۋگە تىيىم سالىنىپ، اكتيۆتەرى بۇعاتتالدى. تىزىمگە 11 ادام كىردى. 20 ناۋرىزدا امەريكالىق ءتىزىم تاعى 19 رەسەيلىك شەنەۋنىكپەن تولىقتى.
ەو مەن اقش-تىڭ ىزىمەن بىرنەشە مەملەكەت رەسەيگە قارسى ەكونوميكالىق سوعىس اشتى. 17 ناۋرىزدا كانادا بيلىگى دە ەكونوميكالىق سانكسيالار ەنگىزىپ، رەسەي مەن قىرىمنىڭ 10 جوعارى لاۋازىمداعى وكىلىنە شەكتەۋ قويدى. 21 ناۋرىزدا بۇل تىزىمگە تاعى 14 شەنەۋنىك كىردى.
29 ساۋىردە جاپونيا 23 رەسەيلىك شەنەۋنىككە قارسى قوسىمشا سانكسيالار ەنگىزدى.
2 مامىردا شۆەيساريا رەسەيدىڭ 15 ادامىنا سانكسيا ەنگىزدى. 19 مامىردا تاعى 13 ادامدى قوستى.
19 ماۋسىمدا اۆستراليا 50 رەسەيلىك پەن 11 كومپانياعا قارسى قارجىلىق سانكسيالار ەنگىزدى.
بۇل سانكسيالارعا رەسەي تاراپى بەي-جاي قارامادى. 2014 جىلدىڭ 2 ناۋرىزىندا رف ءسىم رەسەي اۋماعىنا كىرۋگە تىيىم سالىنعان اقش كونگرەسىنىڭ رەسمي تۇلعالارىنىڭ ءتىزىمىن جاريالادى.
24 ناۋرىزدا كانادا سالعان سانكسياعا جاۋاپ رەتىندە كانادانىڭ 13 شەنەۋنىگىنە رەسەيگە جولى جابىلدى. 27 ناۋرىزدا قىرىم رەسپۋبليكاسىنىڭ رەسمي سايتى قىرىمعا كىرۋگە تىيىم سالىنعان 320 ادامنىڭ ەسىمىن جاريالادى. ولاردىڭ قاتارىندا ۋكراينالىق ساياساتكەرلەر مەن دەپۋتاتتار بار.
27 شىلدەدەن باستاپ شەشەنستان رەسپۋبليكاسىنىڭ پرەزيدەنتى رامزان قادىروۆ اقش پرەزيدەنتى باراك وباماعا قارسى سانكسيا ەنگىزدى.
22 تامىزدا رەسەيدەگى جاپونيا ەلشىسى تيكاحيتو حارادەنىڭ قولىنا رەسەيگە كىرۋگە تىيىم سالىنعان جاپون ازاماتتارىنىڭ ءاتى-جونى جازىلعان قۇجات بەرىلدى.
ەو مەن اقش-تىڭ رەسەيگە قارسى جاريالاعان كەيىنگى سانكسيالارىنا بايلانىستى باراك وباما: «بۇل - رەسەيدىڭ، اسىرەسە ونىڭ پرەزيدەنتى ۆلاديمير ءپۋتيننىڭ تاڭداۋى»، — دەدى.
رەسەيگە قارسى ەكونوميكالىق سوعىس. 2015 جىل
2015 جىلى انتيرەسەيلىك سانكسيالار جالعاستى. ەۋروپالىق وداق سانكسيالارىن ءتىپتى قاتاڭداتتى. 16 اقپاندا مينسكىدە قول قويىلعان ۋكرايناعا قاتىستى بەيبىت كەلىسىمگە قاراماستان ەو 19 جەكە، 9 زاڭدى تۇلعاعا قارسى سانكسيا جاريالادى. ولاردىڭ بەسەۋى – رەسەي ازاماتتارى.
2015 جىلدىڭ 4 ناۋرىزىندا اقش-تىڭ سول ۋاقىتتاعى پرەزيدەنتى باراك وباما 2014 جىلدىڭ 6 ناۋرىزىنداعى جارلىعىنىڭ ۋاقىتىن تاعى سوزدى. وندا رەسەيگە قارسى شەكتەۋلەر تۋراسىندا ايتىلعان.
2015 جىلدىڭ 6 ناۋرىزىندا اقش-تىڭ انتيرەسەيلىك سانكسياسىنىڭ ۋاقىتىن سوزعانىنا بايلانىستى شۆەيساريا قارا تىزىمگە رەسەيدىڭ تاعى 28 ازاماتىن قوستى.
اقش 2015 جىلدىڭ 11 ناۋرىزىندا ۋكراينالىق داعدارىسقا قاتىستى رەسەيدىڭ بەس تۇلعاسىنا قارسى سانكسيا ەنگىزدى. بۇعان قوسا، سانكسياعا رەسەيدىڭ جاستار ەۋروپالىق وداعى ۇيىمى جانە جۇمىسىن قىرىمدا اتقارىپ وتىرعان رەسەي ۇلتتىق كوممەرسيالىق بانكى ىلىكتى.
13 ناۋرىزدا ەو رەسەيگە قاتىستى سانكسيا مەرزىمىن 2015 جىلدىڭ 15 قىركۇيەگىندە دەيىن ۇزارتتى. تىزىمگە رەسەيدىڭ 150 جەكە تۇلعاسى مەن 37 ۇيىمى كىردى.
31 ناۋرىزدا اۆستراليا ەكونوميكالىق سانكسيالاردىڭ جاڭا پاكەتىن قۇردى. مەملەكەت باسشىلىعىنىڭ مالىمدەمەسىنە سايكەس، شەكتەۋ شارالارى 2014 جىلى قابىلدانعان ەو مەن اقش-تىڭ سەنارييىن قايتالاعان. شەكتەۋلەر قارۋدى ەكسپورتتاۋ مەن يمپورتتاۋ ماسەلەسىندە، مۇناي شىعاراتىن قۇرىلعى جانە قىرىم مەن سيەۆاستوپولگە سالىناتىن ينۆەستيسياعا قاتىستى بولدى.
25 ساۋىردە ەو ىزىمەن نورۆەگيا دا رەسەي مەن ۋكراينانىڭ 19 جەكە جانە 9 زاڭدى تۇلعاسىنا قاتىستى سانكسيا جاسادى. «قارا ءتىزىمنىڭ» جاڭا رەداكسياسىنا بەس رەسەيلىك كىردى، ولار رف قاۋىپسىزدىك ءمينيسترىنىڭ ورىنباسارى اناتوليي انتونوۆ، ءبىرىنشى ورىنباسارى اركاديي باحين، مەملەكەتتىك دۋما دەپۋتاتتارى يوسيف كوبزون جانە ۆالەريي راشكين، سونداي-اق رەسەي باس شتابىنىڭ جەدەل باسقارماسىنىڭ باسشىسى اندرەي كارتاپولوۆ.
22 ماۋسىمدا رەسەيگە قارسى ەۋروپالىق سانكسيالار 2016 جىلدىڭ 31 قاڭتارىنا دەيىن سوزىلدى. جاۋاپ رەتىندە رەسەي وزىنە شەكتەۋ قويعان مەملەكەتتەرگە قارسى سانكسيالارىن ءبىر جىلعا سوزدى.
29 شىلدەدە انتيرەسەيلىك سانكسيالاردى ەۋروپانىڭ تاعى التى مەملەكەتى ۇزارتتى: البانيا، يسلانديا، ليحتەنشتەين، نورۆەگيا، چەرنوگوريا جانە ۋكراينا.سونداي-اق قىرىمعا قارسى شەكتەۋلەرگە گرۋزيا دا قوسىلدى.
30 شىلدەدە اقش رەسەي مەن ۋكراينانىڭ تاعى 11 ازاماتى مەن 15 كومپانياسىنا قارسى شەكتەۋلەر قويدى.
2 قىركۇيەكتە اقش رەسەيلىك كومپانيالارعا قارسى جاڭا سانكسيالار ەنگىزدى. قارا تىزىمگە تۋلا اسپاپتارىنىڭ جوبالاۋ بيۋروسى، «كاتود» كومپانياسى، «ماشينا جاساۋ سالاسى»، «ميگ» كورپوراسياسى، «روسوبورونەكسپورت». سول ۋاقىتتا ەو رەسەيگە قارسى سانكسيالارىن ناۋرىزعا دەيىن ۇزارتتى.
16 قىركۇيەكتە ۋكراينا رەسەيگە قارسى جاڭا سانكسيا ەنگىزدى، مەرزىمى – ءبىر جىل. شەكتەۋ تىزىسىنە رەسەيدىڭ 400 جەكە جانە 90 زاڭدى تۇلعاسى كىردى.
22 قاراشادا Reuters اقپارات اگەنتتىگىنىڭ حابارلاۋىنشا، باتىس ەلدەرى تۇركياداعى G20 سامميتىندە رەسەيگە قارسى سانكسيالاردى جارتى جىلعا سوزدى.
22 جەلتوقساندا اقش رەسەيگە قارسى جاڭا سانكسيالار پاكەتىن ەنگىزدى. شەكتەۋ شارالارىنا رەسەي مەن ۋكراينانىڭ 34 جەكە جانە زاڭدى تۇلعاسى ەندى.
2016 جىلعى سانكسيالار
3 ناۋرىزدا اقش پرەزيدەنتى باراك وباما رەسەيگە قارسى سانكسيانى تاعى سوزدى. پرەزيدەنت جارلىعىندا كورسەتىلگەندەي رەسەيدىڭ ۋكرايناعا قاتىستى ارەكەتى «اقش-تىڭ ساياساتى مەن ۇلتتىق قاۋىپسىزدىگىنە توتەنشە ءقاۋىپ توندىرەدى».
18 ناۋرىزدا كانادا انتيرەسەيلىك سانكسيالارىن 14 كومپانيا مەن بەس جەكە تۇلعاسىنا سالدى. اكتيۆتەرى بۇعاتتالىپ، ەلگە كىرۋگە تىيىم سالىندى.
30 ناۋرىزدا ۋكراينا پرەزيدەنتى پەتر پوروشەنكو رەسەيلىكتەرگە قاتىستى سانكسيالاردى زاڭدى كۇشىنە ەنگىزۋ جارلىعىنا قول قويدى. سانكسياعا ىلىككەندەردىڭ قۇرامىندا ۋكراينالىق ۇشقىش نادەجدا ساۆچەنكونىڭ ىسىنە قاتىستىلارمەن، رەجيسسەر ولەگ سەنسوۆ پەن ونىڭ سەرىكتەسى الەكساندر كولچەنكو بولدى.
5 شىلدەدە اقش قىرىمعا قارسى سانكسيالاردىڭ كەي بولىگىنەن باس تارتتى.
31 تامىزدا ۋكراينا سانكسيا تىزىمىنە رەسەيدىڭ تاعى 250 جەكە تۇلعاسى مەن 46 زاڭدى تۇلعاسىن قوستى.
1 قىركۇيەكتە اقش بيلىگى سانكسيا ءتىزىمىن ۇزارتىپ، رەسەيدىڭ بىرنەشە ازاماتىن قايتا قوستى. 6 قىركۇيەكتە ول ءتىزىم قايتا ۇزاردى.
15 قىركۇيەكتە ەۋرووداق بيلىگى سانكسيالار تىزىمىنە رەسەي مەن ۋكراينانىڭ تاعى 146 ازاماتى مەن 37 زاڭدى تۇلعاسىن ەنگىزدى.
17 قاراشادا شۆەيساريا دا رەسەيگە قارسى سانكسيالاردىڭ ءتىزىمىن ۇزارتىپ، مەملەكەتتىك دۋمانىڭ تاعى 6 دەپۋتاتى شەكتەۋ تىزىمىنە ەندى.
28 قاراشادا كانادا قىرىم اتىنان مەملەكەتتىك دۋمانىڭ 6 رەسەيلىك دەپۋتاتىن سانكسيالار تىزىمىنە ەنگىزدى.
جەلتوقساندا اقش پرەزيدەنتى باراك وباما رەسەيدىڭ بىرنەشە ۇيىمىنا قارسى سانكسيا ەنگىزدى. وباما رەسەي تاراپىنان اقش-تىڭ سايلاۋ جۇيەسىنە كيبەرشابۋىل جاسالعان دەپ ايىپتادى.بۇعان قوسا رەسەيدىڭ 35 ديپلوماتىن ەلدەن شىعارىپ، رەسەيلىك جۇمىسشىلار قولداناتىن ەكى نىساندى جاپتى.
«اقش-تىڭ جاۋلارىنا سانكسيالار ارقىلى جاۋاپ»
رەسەيگە قارسى سانكسيا ەنگىزۋدى اقش پرەزيدەنتى دونالد ترامپ تا جالعاستىردى. انتيرەسەيلىك جاڭا سانكسيالاردى كوزدەيتىن زاڭعا تامىزدىڭ باسىندا قول قويدى. رەسمي تۇردە ول زاڭ «اقش-تىڭ جاۋلارىنا سانكسيالار ارقىلى جاۋاپ» دەپ اتالدى.
4 تامىزدا قىرىمداعى Siemens تۋربينالارىن جەتكىزۋدە بولعان جانجالعا قاتىستى انتيرەسەيلىك سانكسيانى كەڭەيتتى. شەكتەۋ تىزىمىنە رەسەيدىڭ ءۇش ازاماتى مەن ءۇش كومپانيا كىردى.
ءار اي سايىن رەسەي ساياساتى ءالى دە «ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك قىزىعۋشىلىعىنا جانە امەريكا قۇراما شتاتتارىنىڭ سىرتقى ساياسات مۇددەلەرىنە ەرەكشە جانە توتەنشە ءقاۋىپ» توندىرەدى دەگەن قاۋىپپەن اقش تاراپى سانكسيا مەرزىمىن ۇزارتا بەردى.
قاراشادا اقش-قا كانادا بيلىگى قوسىلىپ، رەسەيدىڭ 30 ازاماتىنا قارسى شەكتەۋ شارالارىن ەنگىزدى. قۇجاتتا كورسەتىلگەندەي، سانكسيالار «امەريكالىق «ماگنيتتىك اكتىسىنە» ۇقساس شەت ەلدەردەگى جەمقورلىق قۇرباندارى» زاڭناماسىمەن بايلانىستى.
2018 جىلعى انتيرەسەيلىك سانكسيالار
26 قاڭتاردا اقش ۋكرايناداعى جاعدايعا بايلانىستى رەسەيگە قارسى سانكسيالاردى كەڭەيتتى. قارا تىزىمگە رەسەي مەن ۋكراينانىڭ 21 ازاماتى مەن 21 كومپانياسى ەندى.
29 قاڭتاردا اقش قارجى مينيسترلىگى «كرەمل بايانداماسىنىڭ» ءبولىمىن جاريالادى، وندا دميتريي پەسكوۆ، ۆلاديسلاۆ سۋركاۆ، سونداي-اق رەسەيلىك كاسىپكەرلەرمەن بىرگە پرەزيدەنت اكىمشىلىگىنىڭ بىرنەشە وكىلى ەندى. تىزىمگە ءتورت بولىمگە بولىنەتىن 210 ادام ەندى – «پرەزيدەنت اكىمشىلىگى»، «مينيسترلەر كابينەتى»، «ساياسي ليدەرلەر» جانە «وليگارحتار».
15 ناۋرىزدا اقش رەسەيگە قارسى سانكسيالاردى كەڭەيتتى. شەكتەۋ شارالارى «امەريكا قارسىلاستارىنا سانكسيالار ارقىلى قارسى تۇرۋ» زاڭىنا سايكەس ەنگىزىلدى. بۇعان قوسا امەريكالىق سايلاۋعا قاتىسى بار دەپ ايىپتالعان تۇلعالار مەن كومپانيالار دا قارا تىزىمگە كىردى. ءبارىن قوسقاندا 13 ادام مەن ءۇش كومپانيا كىردى.
26 ناۋرىزدا اقش، كانادا، نورۆەگيا، البانيا، ماكەدونيا، ۋكراينا جانە ەو-نىڭ 14 مەملەكەتى (فرانسيا، پولشا، چەحيا، ليتۆا، ەستونيا، دانيا، يتاليا، نيدەرلاندى، گەرمانيا، فينليانديا، رۋمىنيا، حورۆاتيا جانە لاتۆيا) گرۋ-دىڭ ەكس-قىزمەتكەرى سەرگەي سكريپالدىڭ ۋلانعانىن سىلتاۋ ەتىپ رەسەيلىك ديپلوماتتاردى ەلدەن شىعاردى. اقش-تان 60 ادام شىعۋ كەرەك. ونىڭ 48ء-ى ديپلوماتيالىق ميسسيانى ورىنداۋشىلار بولسا، 12ء-سى بۇۇ ميسسياسىنىڭ قىزمەتكەرلەرى. بۇعان قوسا ۆاشينگتون سيەتلدەگى رەسەيدىڭ باس كونسۋلدىعىن جابادى. اق ءۇي بۇل قادامىن «باس كونسۋلدىقتىڭ سۋاستى قايىقتاردىڭ بازاسىنا تىم جاقىندىعى» دەپ ءتۇسىندىردى.
2018 جىلى ساۋىردەگى سانكسيالار نەگىزىنەن ماسكەۋدىڭ سيرياداعى رەجيمدى قولداۋىنا قاتىستى ەنگىزىلدى.
رەسەيگە قارسى اتالمىش سانكسيالار مۇنىمەن توقتاماسى انىق. ال بۇل سانكسيالاردىڭ ناتيجەسى قانداي بولدى؟
انتيرەسەيلىك سانكسيالاردىڭ سالدارى
2017 جىلدىڭ 28 ساۋىرىندە ءۇش جىل قاتار ەنگىزىلگەن سانكسيالار اسەرىنەن رەسەي 52-55 ملرد دوللار شىعىنعا باتتى، ال وزگە مەملەكەتتەردىڭ شىعىنى 100 ملرد دوللارعا دەيىن جەتتى. بۇل تۋرالى بۇۇ بايانداماشىسى يدريس دجازايري مالىمدەگەن. ءدجازارايدىڭ سوزىنشە «بۇل باعا – ۋكراينالىق داعدارىستىڭ شىعىنىن وتەۋگە جۇمسالعان».
بۇعان قوسا، بۇۇ-نىڭ 2017 جىلعى دەرەگى بويىنشا رەسەيگە قارسى جۇرگىزىلگەن سانكسيالاردىڭ اسەرىنەن ەو ەكونوميكاسى اي سايىن 3،2 ملرد دوللاردان ايىرىلعان، ال رەسەيدەگى ەكونوميكا 15 ملرد دوللارعا دەيىن شىعىنعا باتقان. جالپى 2014 جىلدان بەرى ەو-نىڭ شىعىنى 100 ملرد دوللاردى قۇرادى، ال رەسەي شىعىنى 55 ملرد دوللارعا دەيىن جەتكەن. باياندامادا كورسەتىلگەندەي، رەسەيگە قارسى سانكسيالاردىڭ سالدارى ەو كۇتكەندەي وڭىنان بولعان جوق.
بۇل سانكسيالارعا الاڭداپ جاتقان پۋتين جوق. قانداي جاعدايدا دا رەسەيدىڭ توتەپ بەرە الاتىنا ول سەنىمدى. «ولار ءبىزدى تومەندەتۋدى ەمەس، باعىندىرۋدى كوزدەيدى. ءبىزدىڭ ارقامىزدا ءوز قيىندىقتارىن شەشىپ الماقشى. بيلىكتەرىنە كوندىرمەكشى. رەسەيدىڭ وزگە ەلگە باعىنۋى تاريحتا بولماعان جانە بولمايدى دا»، - دەگەن ەدى رەسەي باسشىسى 2014 جىلعى سۇحباتىندا. ءالى دە سول ۇستانىمدا.
رەسەي مەن قازاقستان – كورشى مەملەكەتتەر. رەسەيگە قارسى سانكسيالاردىڭ ءبىر ۇشى قازاقستانعا دا تيەرى انىق. قانشالىقتى جانە قاي جاعىنان اسەر ەتپەك؟ بۇل تۋرالى پورتالىمىزدا بۇعان دەيىن ساراپشىلاردىڭ پىكىرى جاريالانعان. ماسەلەن، ساياساتتانۋشى ءازىمباي عالي رەسەيگە قارسى ءجۇرىپ جاتقان پروسەستىڭ قازاقستان ءۇشىن ءتيىمدى ەكەنىن ايتسا، دوس كوشىم مۇندايدا قازاقستاننىڭ حالىقارالىق دەڭگەيدەگى بەدەلى تۇسەتىنىن ەسكەرتكەن. ءامىرجان قوسان دا سانكسيالاردىڭ ەلگە كەرى اسەرىن بولجادى. ال ەكونوميست ماقسات حالىق: «ءرۋبلدىڭ قۇبىلۋى ءبىزدىڭ تەڭگەمىزگە اسەر ەتپەي قويمايدى»، - دەگەن پىكىر ءبىلدىردى.
پىكىر قالدىرۋ