قاراپ وتىرساق، رەسەي ءوزىنىڭ اگرەسسيالىق ساياساتىنىڭ كەسىرىنەن بارىمەن شەكىسىپ ءبىتتى. ونىڭ جانىندا تەك قازاقستان، سيريا جانە ۆەنەسۋەلا قالدى. بۇكىل الەم رەسەيدەن تەرىس اينالىپ جاتقاندا ونىمەن تىعىز قارىم-قاتىناس ورناتۋدىڭ ءجونى بار ما؟ ساراپشىلار باتىس ەلدەرىنىڭ ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداققا مۇشە بارلىق مەملەكەتكە سانكسيا سالۋى مۇمكىن ەكەنىن ايتادى. «مۇنداي جاعداي بولا قالسا، قازاقستان وعان توتەپ بەرە المايدى»، — دەپ قىنجىلادى ەكونوميست، ەكونوميكا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى اتامۇرات شامەنوۆ.

— ەگەر ءبىز كوزىمىزدى بايلاپ، ەشتەڭەنى ويلانباي رەسەيدىڭ سوڭىنان ەرسەك، سونىڭ توڭىرەگىندە جاندايشاپ بولىپ جۇرسەك، قازاقستانعا دا سانكسيا سالىنۋى مۇمكىن. ءتىپتى، ەەو-عا مۇشە ەلدەردىڭ ءبارى ەكونوميكالىق قىسپاققا ءتۇسۋى مۇمكىن. قازاقستان وسىنداي جاعدايلاردى كورە ءبىلۋى كەرەك.

بىرىنشىدەن، مەملەكەتكە سانكسيا سالىنادى. ءبىزدىڭ ۇلتتىق قورىمىزدىڭ توڭىرەگىندە ايعاي-شۋ بولدى. ءبىزدىڭ باسقا دا قورلارىمىز، قارىزدارىمىز بارىن ەسكەرۋىمىز كەرەك.

ەكىنشىدەن، مۇنايدى ساتىپ الماسا، نە ىستەيمىز؟ سوڭعى جىلدارى ەكونوميكانىڭ ءوسىمى تەك مۇنايدىڭ باعاسىنىڭ كوتەرىلۋىنە بايلانىستى. ساۋدا بالانسىنىڭ جاقسارىپ وتىرعانى مۇنايدىڭ ەسەبىنەن.

بۇكىل ەكونوميكانىڭ درايۆەرى – اۋىلشارۋاشىلىعىن ءبىز العا شىعارا الماي وتىرمىز. جەر، سۋ سەكىلدى رەسۋرسىمىز بولعاننىڭ وزىندە وسىنداي ماسەلەمەن بەتپە-بەت كەلىپ وتىرمىز. ءبىز ءالى دە شيكىزاتقا تاۋەلدىمىز. سوندىقتان قازاقتان اياعىن بايقاپ باسپاسا بولمايدى، — دەيدى اتامۇرات شامەنوۆ.

اۋەل باستا ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداقتى قۇرعاندا ەكى ەل اراسىندا تەك ەكونوميكالىق قارىم-قاتىناس ورنايدى دەلىنگەن، ياعني ساياساتقا جول جوق. ەلدىڭ ەگەمەندىگىنە ەشقانداي زيان كەلمەۋى كەرەك دەگەن شارت و باستا ايتىلعان. ساراپشىلار وسى ماسەلەنى العا تارتا وتىرىپ، رەسەيگە قانداي سانكسيا سالىنسا دا، ەكونوميكالىق قارىم-قاتىناس جالعاسا بەرۋگە ءتيىس دەپ سانايدى.

قازاقستان مەن رەسەيدىڭ ەكونوميكالىق ساۋدا-ساتتىق بالانسىنا شولۋ جاساپ كورەلىك. بىلتىردان بەرى رەسەي مەن قازاقستاننىڭ يمپورت پەن ەكسپورتتاعى ساۋدا اينالىمى ءتاپ-تاۋىر كوتەرىلىپ كەلەدى. ال ونىڭ باستى سەبەبى – رەسەيدىڭ كومپانيالارىنا سانكسيا سالىنۋى. باسقا الەمگە جولى جابىلعان رەسەي نارىق ىزدەيدى، ال ەڭ جاقىن ءارى ءتيىمدى نارىق – قازاقستان.

رەسەيدىڭ ەكونوميكاسى قازاقستانعا جىلىنا 1 ملرد دوللاردىڭ ۇستىندە ينۆەستيسيا قۇيادى. رەسەيلىك كومپانيالاردىڭ قازاقستانعا كەلىپ جۇمىس ىستەۋىنەن ءبىز زيان تاپپايمىز. ويتكەنى جاڭا جۇمىس ورىندارى پايدا بولادى. دەسەك تە «قازاقستانداعى رەسەيلىك كومپانيالاردا قازاقستان ازاماتتارى جۇمىس ىستەمەيدى» دەگەن بەيرەسمي دەرەك بار. «جەل تۇرماسا، ءشوپتىڭ باسى قيمىلدامايدى». سوندىقتان قازاقستان ۇكىمەتى رەسەيلىك كومپانيالارعا قاتالداۋى قاراۋى كەرەك.

قازاقستان مەن رەسەي – كورشىلەس ەلدەر. ەكى ەل اراسىنداعى ستراتەگيالىق بايلانىس ەرتەدەن قالىپتاسقان. ساراپشىلاردىڭ پىكىرىنشە، قازاقستان ۇكىمەتىنەن باتىل قادامداردى تالاپ ەتۋىمىز ورىنسىز. رەسەيگە اشىق قارسىلىق تانىتساق، دونباسستاعىداي جاعداي بىزدە قايتالانۋى عاجاپ ەمەس. دۇرىسى – ۇلتتىق مۇددەنى العا قويىپ، كورشى ەلمەن ديپلوماتيالىق قارىم-قاتىناس ورناتۋ.

— پراگماتيكالىق تۇرعىدان شىنداپ كەلەتىن بولساق، بۇگىنگى ساياسات اسا كەرەمەت دەپ ايتۋعا بولمايتىن شىعار. جالعىز عانا ساياسات وسى سياقتى. القىمىمىزدان الىپ تۇنشىقتىرىپ جاتقان ەكى قولدى رەسەي يمپەرياسىنىڭ ىقپالىنان بەس ساۋساعىن كەزەك-كەزەك الىپ قۇتىلماساق، باسقا امال جوق.

ءوزىمىزدىڭ تاۋەلسىز ەل ەكەنىمىزدى، وي-سانامىزدىڭ، پاراساتىمىزدىڭ بار ەكەنىن بارىنشا دۇرىس كورسەتىپ، الەمگە ءتۇسىندىرىپ، بۇگىنگىدەي جۇرە بەرگەنىمىز ءجون. سەبەبى ءبىزدىڭ 1،5 ملرد حالقىمىز جوق. سوندىقتان امالسىز بۇگىنگىدەي ساياساتتى جۇرگىزە بەرۋ كەرەك. ەڭ باستىسى – بۇركەمە، استىرتىن ساياساتتىڭ اراسىندا ۇلكەن ۇلتتىق مۇددە، ستراتەگيالىق ماقساتتاردان ايىرىلىپ قالماۋ، ءوزىمىزدىڭ تاۋەلسىز ەل رەتىندەگى سۋبەكتىمىزدى ايقىنداۋ، كۇن وتكەن سايىن دالەلدەي بەرۋ. باسقا فورمۋلا جوق. ازىرشە قولدان كەلەتىن ساياساتىمىز – وسى عانا. باسقانى جاسايمىز دەپ تىراشتانباعانىمىز جاقسى. قوعامنىڭ بيلىككە قىسىم كورسەتكەنى دۇرىس، ءبىراق وعان مەملەكەتتىك تۇرعىدا قارايتىن بولساق، ونىڭ دا ارتىق-كەمى بار، — دەيدى ساياساتتانۋشى ايدوس سارىم.

رەسەيدىڭ اگرەسسيالى ساياساتىن قولداپ نەمەسە «رەسەيدىكى دۇرىس» دەپ جاقتاپ شىقپاعانىمىز دا – ساۋاتتى ۇستانىم. جۇڭگو، رەسەي سەكىلدى ەكى الپاۋىت ەلدىڭ ورتاسىندا وتىرمىز. ول ەكەۋىنە دە توتەپ بەرۋگە قاۋقارىمىز جەتپەيدى، ءبىراق ەكەۋىنىڭ اراسىنداعى قايشىلىقتاردى پايدالانىپ، ءوز ەسەبىمىزدى تۇگەندەي بەرگەنىمىز ابزال. بۇل ابىلاي حاننىڭ كەزىندەگى ساياساتقا سايادى.

قازاقستان جاقىندا رەسەيدىڭ بۇۇ قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنە ۇسىنعان اقش پەن وداقتاستارىنىڭ سيرياعا سوققى جاساۋىن ايىپتايتىن قارارىنا قاتىستى داۋىس بەرۋدە قالىس قالدى. وتاندىق ساراپشىلار مۇنى ەلىمىزدىڭ استارلى جۇرگىزىلگەن ساياساتى دەپ وڭ باعاسىن بەرىپ وتىر. قازاقستان ءوزىنىڭ دەربەس ەل ەكەنىن كورسەتتى. ساياساتكەر ءامىرجان قوسانوۆتىڭ ويىنشا، ءبىز ەكى نارسەنى بولەك قاراستىرۋىمىز كەرەك.

— قازىرگى اۆتوريتارلى بولىپ بارا جاتقان ءبىزدىڭ بيلىك سەكىلدى اۋىسپايتىن، وليگارحتىق ەكونوميكاعا نەگىزدەلگەن، ءوز ەلىندەگى وپپوزيسيانى قۇرتقان كرەملدىك رەجيمگە دەگەن كوزقاراسىمىز جانە 7500 ورتاق شاقىرىمىمىز بار، ورتاق تاريحىمىز بار، 700 مىڭ قازاق تۇرىپ جاتقان رەسەيمەن، ورىس حالقىمەن قاتىناسقا كوزقاراسىمىز. ءبىز كەيدە وسى ەكەۋىن شاتاستىرىپ الامىز. ستراتەگيالىق، عالامدىق تۇرعىدان رەسەيمەن كورشى بولىپ قالامىز، باسقا كورشى تابا المايمىز. ونىمەن ەكونوميكالىق قارىم-قاتىناس جاسايمىز. ءبىراق ءوز مۇددەمىزدى دە ويلاۋىمىز كەرەك.

ءبىز بولساق، دوستىقتى وداقتاستىققا اينالدىرىپ جىبەردىك. ەۋرازيالىق وداق ايماعىنداعى ءبىزدىڭ ەكونوميكامىزدىڭ مۇمكىندىكتەرى شەكتەلىپ، وتاندىق بيزنەسكە سالقىنى ءتيدى. رەسەيلىك ۋاعىزشىلاردىڭ قازاقستان اۋماعىنداعى ىقپالى، رەسەي تەلەارنالارىنداعى نەويمپەريالىق ساياساتتى ناسيحاتتايتىن حابارلاردىڭ قازاقتىڭ تورىنەن كۇندەلىكتى ورىن الۋى – ءقاۋىپتى قۇبىلىس.

ءسوز جوق، رەسەيمەن بىرگە بولۋ ءبىزدىڭ ماڭدايىمىزعا جازعان. رەسەي – كورشىمىز، ءبىراق ونىڭ قولتىعىنىڭ استىنا كىرمەي، سىرتقى ساياساتتا ءوزىمىزدىڭ دەربەس ۇستانىمىمىز بولۋى قاجەت. ونى رەسەي باسشىلىعىنا تۇسىندىرۋگە ءتيىسپىز. سونى تۇسىندىرە الماي، ءبىزدىڭ باسشىلار الەك بولىپ ءجۇر، — دەيدى ساياساتكەر.

ءامىرجان قوسانوۆ باتىس سانكسيالارى تەك رەسەيگە ەمەس، رەسەيمەن ارالاس-قۇرالاس قازاقستان سەكىلدى ورتاق كاسىپورىندارى مەن بانكتەرى بار ەلدەرگە كەسىرىن تيگىزەتىنىنە سەنىمدى.

— مەنىڭشە، رەسەيگە قارسى جاريالانعان باتىس سانكسيالارىنا قاتىستى قازاقستاننىڭ بەلگىلى ءبىر ستراتەگياسى بولۋ كەرەك. ديپلوماتيا دەگەن – وتە نازىك، تەرەڭ، استارلى نارسە. ءبىز ونى تۇسىنەمىز. ءبىز ءدال ءقازىر ۇكىمەتكە: «شىعىپ الىپ، ۇردا-جىق مىنەز كورسەت، ءبىرجاقتى بول»، — دەپ ايتا المايمىز. ويتكەنى ديپلوماتيانىڭ ءوز زاڭدارى، پروتوكولى بار. ءبىراق سول ديپلوماتيانى ساقتاي وتىرىپ، رەسەيمەن باس جاققا بارىسپاي-اق، ونىڭ كەيبىر ەكىۇداي شەشىمدەرىنە جاريا تۇردە قولداۋ كورسەتپەي، ءوز پوزيسيامىزدى ۇستانۋىمىزعا بولادى. ديپلوماتيا دەگەن ءوزى سونداي نارسە. ءبىزدىڭ ىشكى جانە سىرتقى ساياساتقا جاۋاپ بەرەتىن شەندىلەر سونى جەتە تۇسىنبەي جاتقان سياقتى. ال سانكسيالاردىڭ نۇقسانىن ازايتۋ ءۇشىن ءبىز باتىس ەلدەرمەن ەكونوميكالىق بايلانىسىمىزدى ارتتىرۋىمىز كەرەك. ولارمەن ءوزىمىزدىڭ ستراتەگيالىق ارىپتەستىگىمىز تۋرالى كەزىندە قول قويىلعان كەلىسىم-شارتتاردى شاڭ باسقان ارحيۆتەردەن شىعارۋىمىز كەرەك. سولارمەن ءوزىمىزدىڭ بايلانىسىمىزدى جانداندىرۋىمىز كەرەك. سول كەزدە سانكسيالاردىڭ دا كەسىرى ازايادى. قاراپ وتىرساڭىز، اقش-تىڭ ءوزى كەيدە ستراتەگيالىق ارىپتەستەرىنە جەڭىلدىك جاساپ جاتادى. سوندىقتان بىزدە وسىنداي تاكتيكا بولۋى كەرەك، — دەيدى ءامىرجان قوسانوۆ.