ول جاقتا دا شىمكەنتتىكتەر كوپ ەكەن
«اسان قالاسىنا وتكەن جىلدىڭ تامىز ايىندا كەلدىم، – دەيدى ايگەرىم. – مۇندا تانىسىم بولعان سوڭ جۇمىس تابۋدا بۇل ەلگە وتۋدەگىدەي قيىندىققا كەزىكپەدىم دەسەم دە بولادى. قازاقستاننان كورەياعا ۆيزا جوق، سوندىقتان ول جاققا ءبىر ايعا باراتىن تۋريست رەتىندە ءوتتىم. مۇندا اياق باسقاننان كەيىن كەرى قايتاتىن بيلەتتى ساتىپ جىبەردىم دە، قاسىمداعى تانىسىممەن جالدامالى پاتەر ىزدەي باستادىق.
تامىز ايىندا كورەيا شىمكەنتتەگىدەي ىسيدى ەكەن. تەك ىلعالدىلىق مولشەرى وتە جوعارى. ءدال مونشادا جۇرگەندەي تەرلەتەدى. جاۋىن ءجيى جاۋادى. ال قىسى قاتال.
قۇربىمنىڭ كارىسشە ازداپ، اعىلشىنشا اجەپتاۋىر ءتىلى بار. ونىڭ ۇستىنە ەتى ءتىرى. بار-جوعى ەكى كۇننىڭ ىشىندە «ۆانرۋم» دەپ اتالاتىن جەردەن ءبىر بولمەلى پاتەر تاپتىق. «ۆانرۋمنىڭ» يەسىمەن اۋەلگىدە التى ايعا كەلىسىم-شارتقا تۇرىپ، ميلليون ۆون (300 مىڭ تەڭگە) كەپىلدەمە (پۋدجىمگى) تولەدىم. وعان قوسىمشا الدىن الا ءبىر ايلىق پاتەراقىمدى تاعى الدى. بارلىعىن ەسەپتەگەنىمدە 400 مىڭ تەڭگە كەتىپتى. ال سودان بەرى اي سايىن پاتەراقى مەن كوممۋنالدىق تولەم ءۇشىن 100 مىڭ تەڭگە تولەپ كەلە جاتىرمىن.
العاشقىدا قالاداعى قوناقۇيلەردىڭ بىرىنە تازالىققا جاۋاپتى مامان رەتىندە جۇمىسقا قابىلداندىم. ول جەردە جەتى ايعا جۋىق جۋىپ-شايۋ جۇمىستارىن اتقاردىم. كەيىن سۇرتكىش مايلىق، كولىك بولشەكتەرىن، شۇجىق شىعاراتىن زاۋىتقا جۇمىسشى بولىپ قابىلداندىم.
زاۋىتتاعى ايلىعىم جاقسىراق. 500-600 مىڭ تەڭگەگە شامالاس جالاقى شىعادى. ەسەسىنە مۇندا ازىق-تۇلىك، كيىم-كەشەك وتە قىمبات. ءتىپتى قارا سۋدىڭ ءوزىن ساتىپ الىپ ىشەمىز.
ۋاقىت وتە كەلە قاراپايىم سوزدەردى، تىلدەسۋدى ۇيرەنىپ الدىق. باسشىمىز زاۋىت جۇمىسشىلارىن ءتۇرلى جۇمىستارعا بولەدى. بىردە سۇرتكىش جاساساق، بىردە كولىك بولشەكتەرىن قوراپقا سالامىز، كەيدە شۇجىق جاساپ، شاپقىلايمىز. 12-14 ساعاتقا دەيىن جۇمىس ىستەۋگە ۇيرەنىپ تە قالدىم. جۇمىس ۋاقىتى قاتاڭ، تاڭعى ساعات 8-دەن كەشكى 11-گە دەيىن تەر توگەمىز. زاۋىت باسشىسى قاراپايىم، پاراساتتى كىسى بولىپ شىقتى. قالاي تەر توگە ەڭبەك ەتكەنىمىزدى قالاسا ءدال سولاي سىي-قۇرمەت تە كورسەتە بىلەدى. تۋعان كۇن يەلەرىن ارنايى قۇتتىقتاپ، ۇجىمدى ۇيىستىرىپ وتىرادى. سونىسىنا قاتتى ريزا بولدىم.
مۇندا قازاقتار از ەمەس. تاراز، كوكشەتاۋ، قاراعاندىدان، اسىرەسە شىمكەنتتەن كەلگەندەر وتە كوپ. جەرلەستەرىممەن تانىسىپ جاتقاندا مەنىڭ دە شىمكەنتتىك ەكەنىمدى بىلگەن بىرەۋى: «شىمكەنتتىكتەر سكورو كورەيانى دا جاۋلاپ العالى تۇر»، – دەپ قالجىڭداعان ەدى.
تەكسەرىسى از جۇرەتىن بىرنەشە قالادا شىمكەنتتەن كەلگەن اعا-ىنىلەر، اپكە-سىڭلىلەر تۇرىپ جاتىر. ارا-اراسىندا ءبىر-بىرىمىزدى ىزدەپ، سالەمدەسىپ جاتامىز. كوڭىلدى باسقاسۋلار جاساپ، وسى ەلدەگى جاعدايدى ايتىپ، پىكىر الىسامىز. وتانىمىزدى، وتباسىمىزدى ساعىنىپ، شەر تارقاتامىز.
ماعان قارىنداسىم دەپ قارايلاسىپ تۇراتىن اعالارىمدى دا ايتا كەتكىم كەلەدى. جۇمىسىن ىستەپ، وتباسىنا اقشا جىبەرىپ، بەس ۋاقىت نامازىن وسىنداعى مەشىتكە بارىپ وقىپ جۇرەدى. ولارعا قاراپ، سۇيسىنەمىن، سىيلايمىن.
ايەلدەرگە جالاقى تومەن تولەنەدى
كورەيا مەملەكەتى ادام ءومىرىن جوعارى قويادى. دەنساۋلىقتى ساقتاۋ، قالىپقا كەلتىرۋگە مەديسينانىڭ تولىقتاي شاماسى جەتەدى. قوعامدىق ورىنداردا ادامدار بىر-بىرىنە داۋىس كوتەرىپ سويلەمەيدى. ەگەر اشۋعا بۋلىعىپ، ۇرىس ۇدەي باستاسا، يىقتارىن سۇيكەپ-سۇيكەپ كەتەدى. اشۋىن ولار وسىلاي جەڭەدى ەكەن.
قالا كوشەلەرىندە جۇرسەڭىز، بەي-بەرەكەت «بيپىلداعان» كولىك داۋىسىن دا ەستىمەيسىز. بايقاۋسىزدا «سيگنال» باسىپ قالساڭىز، سىزگە جۇرەگى، جۇيكەسى اۋىراتىنداردىڭ دەنساۋلىعىنا زالال كەلتىردى دەپ ايىپپۇل سالادى.
مەنى قاتتى تاڭداندىرعانى – مۇنداعى دۇكەن ساتۋشىلارىنىڭ الۋشىلارعا ءىلتيپاتى. ەگەر الۋشىنىڭ بىرنارسەگە كوڭىلى تولماي جاتسا، ءتىپتى ايعايلاسا دا ساتۋشىلار باسىن ءيىپ، كەشىرىم سۇراپ تۇرا بەرەدى.
اساندىقتار قىز بالاسىنا ەرەكشە قامقور ەكەن. تۇندەلەتىپ جۇرسەڭ دە ەشكىم تيىسپەيدى. تورىنە وزدىرىپ، قاشاندا جىلى قاباق تانىتىپ جاتقانى. ءبىر سوزبەن ايتقاندا، حالقى اسقان كىشىپەيىل. بۇزاقىلىق جاساۋ دەگەن اتىمەن جوق. ءبىراق سوعان قاراماستان ولاردا ەرلەرمەن تەڭدەي جۇمىس ىستەپ جاتقان نازىك جاندىلارعا ايلىقتى از تولەيدى. مەنى سونىسى قىنجىلتادى.
قىزدارى ەسەپپەن تۇرمىس قۇرادى
جۇمىستى ۋاقىتپەن ساناسپاي اتقارا بەرەتىن كورەيا ەلىندە جىگىتتەر وتە كەش وتاۋ قۇرادى. وعان سەبەپ – بۇل ەلدىڭ قىزدارىنىڭ تالعامپازدىعى. بويجەتكەندەر دە تۇرمىسقا شىعۋعا اسىقپايدى. وقۋىن وقىپ، جاستىق قالىپتارىن ساقتاپ، بەت-جۇزدەرىنە وتا جاساتىپ الاڭسىز جۇرەدى.
ءسوز سالعان ەر-ازاماتقا باسپاناسى، كولىگى، جالاقىسى قوماقتى قىزمەتى بولسا ويلانباي-اق شاڭىراق اتتاي بەرەدى. قىزداردىڭ ەسەپپەن كۇيەۋگە شىعاتىنىن بۇل جاقتىڭ جىگىتتەرى بىلسە دە اتالعان تالاپتاردىڭ ۇدەسىنەن شىعۋعا بارىن سالادى. ۇيلەنۋ تويىنا بۇل ەلدە كەمى 20 مىڭ دوللار جۇمسالاتىن كورىنەدى.
كورەيادا سۇلۋلىققا قاتتى ءمان بەرەدى. ەرلەر ايەلدەرمەن بىردەي بويانىپ، وتا دا جاساتا بەرەدى. تەرى ءتۇسى قارا كىسىنى تومەن ساناتتىعا جاتقىزىپ، ول ادامنىڭ ادەمى بولۋى ءۇشىن كەڭەستەر ايتىپ، وپەراسيا جاساتۋعا اسىقتىرادى. اتا-انالار ۇل-قىزىنىڭ كامەلەتكە تولعان تۋعان كۇنىندە سىيلىق رەتىندە وتا جاساتۋى ءۇشىن قارجى بەرەدى. پەرزەنتى نەنى قالاسا، سونى جاسايدى.
اسا قاتتى بوياناتىن حالىق دۇكەننەن كيىم الاردا قىسىلادى ەكەن. سەبەبى ۇناتقان جەيدە نە كويلەكتى دۇكەن ساتۋشىلارى وپا-دالاپ جاعىلىپ قالۋى مۇمكىن دەپ كيىپ كورۋگە بەرمەيدى. سوندىقتان ويشا الگى كيىمنىڭ مۇسىنىڭىزگە جاراساتىنىن قيالداپ الاسىز نەمەسە بەتىڭىزدى جۋىپ كەلىپ، ولشەپ كورەسىز.
«كوكە-جاكە» دەگەن جوق
حالقى وتە ويشىل سانالاتىن مەملەكەت ءبىلىم مەن عىلىمعا كۇش-قايراتتان باسقا قارجىنى دا ايامايدى. مەكتەپ وقۋشىلارى مەن ستۋدەنتتەر ازاندى-كەش وقۋدان باس المايدى. كوپ ىزدەنەدى، جاساپ كورۋدەن، ويلاپ تابۋدان قورىقپايدى. ون ەكى جىل مەكتەپتە اسا ىجداعاتتىلىقپەن وقىعان بالا ەمتيحاننان ءسۇرىنىپ، وقۋعا تۇسە الماي قالسا وزىنە قول جۇمساپ، ومىرىمەن قوش ايتىساتىن كورىنەدى. ويتكەنى مۇندا «كوكە-جاكە» دەگەن جۇرمەيدى. جەمقورلىققا جول جوق.
وسىندا كەلگەن ءبىر جىل ىشىندە يەسان، سەۋل، تەسو، تەگۋ، چۋنچون، چينچون، پۋسان، كەنجۋ اتتى قالالارعا دوستارىممەن قىدىردىم. تابيعاتى كەرەمەت. جاپ-جاسىل. ەستەلىككە سۋرەتكە تۇسەتىن جەرلەرى كوپ بولعانىمەن «سەلفي» جاساۋعا رۇقسات بەرىلمەيدى. كادرعا جەرگىلىكتى تۇرعىننىڭ بىرەۋى ءتۇسىپ قالسا، ولار ارىزدانادى. ءبىزدىڭ ەلدەگىدەي «شىرت» ەتىپ ءتۇسىرىپ كەتە المايسىڭ. سۋرەتكە تۇسەردە ۇيالى تەلەفوننىڭ نەمەسە فوتواپپاراتتىڭ ارنايى داۋىسى شىعۋى كەرەك. ءتىپتى كلۋبتاردا دا ۆيدەو، فوتو جاساۋ قاتاڭ باقىلاۋدا تۇرادى.
ۇشىندىرعان وقيعا
ءقازىر مەنىڭ يتاليان، ورىس، وزبەك، كارىس ۇلتىنان دوستارىم بار. ولارمەن ايىنا ءۇش رەت قانا بەرىلەتىن دەمالىستا بىرگە قىدىرامىز. بىرگە مەيرامحانا، كلۋبتارعا بارامىز. ويىندار وينايمىز، اس ىشەمىز. سونداي وتىرىستاردا تالاي رەت كارىستەردىڭ داستارحان باسىندا كەكىرىپ، «جەل جىبەرىپ» وتىرعانىنىڭ كۋاسى بولعان ەدىم. ولار مۇنى تابيعاتتىڭ جاراتىلىسى، قالىپتى جاعداي دەپ تۇسىنەدى ەكەن. يتالياندىق دجۋليا قۇربىم ەكەۋىمىز ۇشىنىپ تا قالدىق. وسىدان كەيىن كورەيا مەملەكەتىنىڭ سالت-داستۇرگە بەرىك، ءمادەنيەتى باي دەگەن ويىمنان اينىپ شىعا كەلدىم.
كورەياعا العاش كەلگەنىمدە بازاردا تۇرعان قاۋىندى كورىپ، جەگىم كەلدى. ساتىپ الىپ، ۇيگە اپارا سالا ءبىر ءتىلىمىن اۋىزعا سالعان ەدىم، قيار جەگەندەي بولدىم. ەتى دە سونداي، ءدامسىز. شىركىن، جىلقىنىڭ ەتىن، ءوزىمىزدىڭ جەمىس-جيدەكتى سونداي ساعىندىم.
ۆيزاسى بار وزبەكتەرگە ءىسىمىز ءتۇستى
جۋىردا وڭتۇستىك كورەيا ەلىمىزدىڭ ازاماتتارى ءۇشىن ۆيزاسىز رەجيمدى الىپ تاستاۋى مۇمكىن دەگەندى ەستىدىم. ويتكەنى اسان، سەۋل، پۋساندا زاڭسىز جۇرگەن قازاقستاندىق ميگرانتتار كوبەيىپ كەتكەن دەيدى. سوندىقتان كورەيانىڭ كوشى-قون پوليسياسى وتانداستارىمىزدى قۋىپ، ءتىپتى قاماپ جاتقان كورىنەدى. ال اۋەجايدا تەكسەرىس كۇشەيىپ، تالاپ تا قاتايعان.
بايقاعانىم، وڭتۇستىك كورەيا ەلىمىزدىڭ ازاماتتارى ءۇشىن نان تابۋعا تاپتىرماس جەر ەكەن. سوندىقتان مۇندا جوعارى جالاقى ءۇشىن كارىستەرگە جالدانىپ جۇمىس ىستەيتىن قازاقتاردىڭ سانى كوبەيىپ كەلەدى. ولار ايىنا 3 مىڭنان 6 مىڭ دوللار، ياعني ەكى ميلليون تەڭگەگە دەيىن ايلىق الادى ەكەن.
تاعى ايتپاعىم، مۇندا وزبەك اعايىندار ەركىن جۇرەدى. كورەي ءتىلىن مەڭگەرىپ العان، قولدارىندا ۆيزاسى دا بار. بۇل كىسىلەرگە بىرنەشە رەت ءىسىمىز تۇسكەندە جالىنعانداي بولىپ، شارۋامىزدى تىندىرعان ەدىك. وسىدان كەيىن وزبەكستان ۇكىمەتىنە ريزا بولىستىق، حالقىنا قاي جەردە جۇرسە دە جاعداي جاساپ قويعان ەكەن».
...مىنە، بۇگىندە كورەيادا جۇمىس ىستەپ جۇرگەن ايگەرىمنەن ءبىز وسىنداي اڭگىمەلەر ەستىدىك. ءبىراق ءبىز جۇرتتى ول جاققا بارىپ جۇمىس ىستەۋگە شاقىرماعان بولار ەدىك. وعان بۇگىندە تۋىستارى مەن سىنىپتاستارى: «كارىس قىزدارىنا ۇقساپ قالىپسىڭ. سول ەلدىڭ ءبىر جىگىتى الىپ قالماي تۇرعاندا ەلگە قايت»، – دەپ ءجيى ايتا باستاعان كورىنەدى. «قالىپ قويماسام دا ءبىراز جىل وسىندا بولماقپىن. ال كارىسكە كەلىن بولۋ ويىمدا جوق»، – دەيدى ايگەرىم.
ايگەرىمنىڭ اڭگىمەسىن تىڭداعان Zamana.kz ءتىلشىسى دانا قۇدايبەرگەن قىزى
پىكىر قالدىرۋ