مارات قابانباي: «شىندىققا وكپە جوق»

/uploads/thumbnail/20170708174218929_small.jpg

ۇلت رۋحانياتىنىڭ كوگىنە وشپەستەي ءىز قالدىرىپ، الاش ادەبيەتى مەن جۋرناليستيكاسىنىڭ اسپانىندا حالىق تىنىسىمەن تامىرلاس ءوز جۇلدىزىن ماڭگىلىككە جاعىپ كەتكەن ەكى قالامگەر بولسا، سونىڭ ءبىرى، ەگەر جالعىز بولسا، سول دارا دارىن – مارات قابانباي ەدى دەسەك، بۇل ويىمىزعا ەشكىم داۋ ايتا قويماس. شىعارماشىلىعىن بالالار ادەبيەتى مەن ۇلتتىق جۋرناليستيكادا قاتار ۇشتاستىرعان ەڭبەگى سوزىمىزگە دالەل. اسىرەسە، تاۋەلسىزدىك العاننان كەيىنگى كەزەڭ پۋبليسيستيكاسىن پاراسات دەڭگەيىنە كوتەرە جىرلاعان شەبەرلىگى – ارادا ونداعان جىلدار وتسە دە، ءوز وزەكتىلىگىن، ماڭىزىن تيتتەي دە جويعان جوق. ال مۇنداي رۋحاني قۇنارى قۋاتتى دۇنيەلەر ۇرپاق جادىنان وشپەسە، جاس بۋىن ساناسىنان ۇمىتىلماسا كەرەك ەدى. ءبىراق، وكىنىشكە قاراي، مارات قابانباي جايىنا كەلگەندە، بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى اۋزىن بۋعان تاناداي. جانە سول ۇنسىزدىك اعامىزدىڭ ومىردەن وتكەنىنە 15 جىلعا جۋىق ۋاقىت وتسە دە، ءالى جالعاسىپ كەلەدى. وسى ءبىر كوڭىلسىز تىنىشتىقتى بۇزعىمىز كەلدى. كىتاپحانا مۇراعاتىنىڭ سورەسىندە شاڭ باسىپ جاتقان گازەت بەتتەرىندە قالىپ قويعان وتكىر ءتىلدى ءپۋبليسيستىڭ ساۋساق تابىنا ۇڭىلسەك دەدىك. سارعايعان پاراقتار اراسىنان شىققان ءور ءۇن تەك قانا مارات اعامىزعا جاراسار باتىل دا پاڭ، سالماقتى سارىنمەن ءتىل قاتتى. كوكەيدەگى سان ساۋالعا جاۋاپ بەردى. قالامگەر شىعارماشىلىعىمەن سىرلاسقان سول رەتروسپەكتيۆالىق سۇحباتىمنىڭ تولىق نۇسقاسىن وقي وتىرىڭىزدار، كوڭىلگە تۇيەتىن تۇستارى بار سياقتى.

– اعا، قالامى قارىمدى جازۋشى رەتىندە پاراسات بيىگىنەن باعدارلاساڭىز، بۇگىندە حالقىڭىز زيالىلىقتى قانشالىقتى تۇسىنە الىپ ءجۇر؟ – زيالى-ينتەللەگەنتتى ءار حالىق وزىنشە تۇسىنگەن. ەۋروپادا ول – جاي عانا ءبىلىمدى توپ، رەسەيدە – حالىققا جانى اشيتىن زيالى، ال قازىرگى زاماندا – وسى ەكەۋىنىڭ قوسىندىسى. كەڭەستىك جۇيە دە وي وكىلدەرىن «وزىنشە توبەسىنە كوتەرگەن». تىم تەرەڭدەرىن، الەمي-قازاقى مادەني ۇلگىلەرىنە سۇيەنگەن الاشوردا وكىلدەرىن اتىپ، اسىپ، قۋىپ تاستادى دا، يكەمگە كەلگەننىڭ الدىنا اس، ەكى قولىن بوس قويدى. جالاڭ سوسياليزم كازارماسىنىڭ ەسىگىن اڭقايتىپ اشىپ، ءوز ءسوزىن سويلەتتىردى؛ ءسويتىپ، جەردىڭ استىنداعىنى بىلەمىن دەپ جۇرگەن «مىقتىلاردى» كوپ ۇزاماي-اق كەڭەستىك ىردۋدان ارباعا جەگىپ، يتپەكتەتىپ قويدى. ونىڭ ۇستىنە، الىپ دالا، ارعىماق ات پەن الاكەۋدە اڭقاۋلىققا، سال-سەرىلىككە نەگىزدەلگەن رۋحاني دۇنيەمىزدى حح عاسىر وركەنيەتى جانىن شىعارىپ تۇرىپ جانشىدى. جانە بۇل تەمىر-تەرسەك زامانعا ءبىز ەڭ سوڭى بوپ ىلىكتىك. شىعىستىڭ جەتى جۇلدىزىنا اباي سەگىزىنشى بولىپ قوسىلعانى وسى مىنە. ال ەۋروپادان سۋسىنداعى شوقان، توپىراعىمىز تابانىن تارتىپ تۇرسا دا، ءبىزدىڭ مادەنيەتتىڭ سول كەزدەگى قيسىندارىنا، شىنىن ايتۋ كەرەك، قيعاشتاۋ ەرەكشە تۇلعا. ءبىز ماداقتايتىن بەس ارىس پەن الىپتار تاس قايناتا باستاعاندا، وزگە ەلدەردىڭ سول دەڭگەيدەگى مارقاسقالارى كوردە-تىن. قالعانىمىز كەڭەستىك قارا نانعا مەلدەكتەپ تويعانعا ءماز بولىپ، سونىڭ توعىمەن، بۋىمەن ءوز-وزىمىزدى، نەگە ەكەنى بەلگىسىز، زيالى ەكەمىز دەدىك. ءالى دە بولسا ءبىرازىمىز سول استام دا «اسقاق» ويدامىز. بۇل دا بولسا – كاريا تاريحتىڭ قازاقتى قىتىقتاپ ويناعان ءزىلدى ازىلدەرىنىڭ ءبىرى. وسى مەڭ-زەڭ ماستىقتان ۇلتىمىز ءالى دە ايىقپاي، بەلىمىز شويىرىلىپ، جاتقان جەرىمىزدەن ۇيەلەپ تۇرا الماي جاتىرمىز. كەڭەس تۇسىندا مۇنى: «ءىس ءبىتتى، مادەنيەتىمىز الەم دەڭگەيىنە جەتتى، ەندى ءىشىس، جەس كەرەك» دەپ تۇسىندىردىك. ون شاقتى جىل بۇرىن شاڭ بەرگەن جاڭا زامان بىزگە، كەرىسىنشە، «تۇيە تەۋىپ، ءىشىڭ كەۋىپ، جولدا جاتىرسىڭ!» – دەپ انىق ايتتى. جانە، سورىمىزعا قاراي، ونىسى راس تا. نەگىزىنەن، زيالى – قازاق توپىراعىنان باستاپ، الەم مادەنيەتىن تولىق مەڭگەرگەن، ءوز ۇلتىنا ءجون سىلتەيتىن، اسىپ جاتسا، وزگە ۇلىستارعا دا ۇلگى بولاتىن، قارا حالىق پەن بولاشاقتاعى اريستوكراتيانى جالعاستىرۋشى التىن كوپىر تۇلعا. ورىس ءتىلدىمىزدىڭ باسقا جارعاعى ساي بولسا دا، ءوز ۇلتىن بىلمەيدى. قازاق ءتىلدىمىز ءوزىن بىلسە دە، وزگەدەن حابارى از. ەكەۋى جارىم جاندى، جارتى ساندى، جارتىكەش. ەكەۋىنىڭ دە قارنى اش. سوندىقتان قوماعاي. «ءبىز بارمىز!» دەپ ءوزىمىزدى-وزىمىز الدامايىق. بار سەكىلدىمىز... «سەكىلدىلەردەن» تالىم-تاربيە العان قازاق بالاسى ءقازىر كوشەدە ساۋدا جاساپ، رەتى كەلسە كىسى توناپ ءجۇر. كەلەشەك – كۇڭگىرت. قازاننىڭ قاقپاعىنداي ديپلوممەن ينتەللەكتىنى شاتاستىرىپ الدىق. ۇلتقا باس بولۋ ءۇشىن الدىمەن وزىڭە قاراۋ كەرەك.

– ال قازىرگى قازاق ينتەللەگەنسياسىنىڭ قايماقتارى دەپ جۇرگەندەرىمىز جوعارىداعى اتالعان تالاپتارعا قانشالىقتى ساي؟ – بىزدە ءدال قازىرگى جاعدايدا زيالىعا، قازاق جۇرتى قالتاسىندا قاقپاقتاي ديپلومى بار كەز كەلگەندى اپارىپ، سونداي اڭعال جومارتتىقپەن تاڭا سالاتىن سىڭايلى. ەگەر زيالىنىڭ باستى انىقتاماسىن «الدىمەن، ءوز ورتاسىنا، ودان ۇلتى مەن حالقىنا، قالدى بۇكىل تىرشىلىك وكىلدەرىنە جانى اشۋ» دەپ تۇسىنسەك، دۇرىسى دا وسى بولار، وندا ديپلوم زيالىلىقتىڭ ولشەمى ەمەس. جوعارىداعى انىقتاماعا جان دۇنيەسى ساي كەلىپ، سونىمەن ىشتەي ىرعاق تاۋىپ جاتسا، وزگە دەگەندە وگىز قارا كۇشى بار قاراپايىم شوپىر، مالشى دا زيالى. ال ءوزىم دەگەندە وزەگى ءۇزىلىپ تۇراتىن اكادەميگىڭىز زيالى دا ەمەس. ول تاسجۇرەك ديپلوم يەسى، بىلىم-ىلىمگە باي جاي عانا بوق قارىن. ەبى، قارابايىرلاي اتساق، ۆاننا جيەگىندە وتىرىپ، ءدال سول ۆاننانىڭ ءتىرى اتومداردان قۇرالۋى مۇمكىن ەكەنىن جانە ونىڭ: «ابايلاپ قۇيرىق باسسايشى، اۋىرتتىڭ عوي جانىمدى، قينادىڭ عوي ءتانىمدى» دەگەن جان ايقايى بار ەكەنىن ۇعا الاتىن ادام عانا، شىن مانىندە، زيالى. بۇل كريتەرييگە ءبىزدىڭ قازىرگى قوعام جاۋاپ بەرە الۋى نەعايبىل. الەمدى ءبىرتۇتاس جاندى، نازىك ورگانيزم دەپ تۇسىنەتىن زيالى بىزدە ساۋساقپەن سانارلىقتاي. جالپى، قازىرگى قازاق قاۋىمىندا، نەگىزىنەن، ءبىلىمدى نومەنكلاتۋرا مەن تاۋەلسىز وي ويلاۋعا قابىلەتى جوق، وعان باعىنىشتى فۋنكسيونەر ساۋاتتىلار توبى عانا بار. ءتورت قۇبىلاسى تۇگەل قوعامدا ءدال «قۇل يەلەنۋشى» مەن «قۇلداردىڭ» اراسىن ىلعي دا اشكەرەلەپ، الدىڭعىسىنىڭ تاۋبەسىن ەسىنە ءتۇسىرىپ وتىراتىن، ال قۇلداردىڭ بەيشارالىعىن بەتىنە باسىپ، ادامشىلىققا ۇندەپ وتىراتىن زيالى بار. بۇل زيالىنى قازاق توپىراعىندا ءبۇر جارا باستاعاندا-اق كەڭەستىك جۇيە كوكتەي وردى. قازىرگى زيالى دەپ جۇرگەنىمىز سول ورتەڭنىڭ ورنى، كۇل، كۇرەسىنى عانا. ەندەشە، ءبىز «زيالى» ەكەنبىز دەپ يەگىمىز قىشىماسىن، ءبىز تەك وي جۇيەمىز قۇرمالاس ەمەس، جاي سويلەمدەردەن عانا تۇراتىن ءقارادۇرسىن، زيالىعا كانديداتتار عانامىز. ءبىز بۇل كۇندە وتكەن مادەنيەت ۇلگىلەرىن جيناۋمەن عانا اينالىسىپ ءجۇرمىز. اڭشىلىقپەن، جەمىس جيناۋمەن العاشقى قاۋىمدىق قۇرىلىس اينالىسقان عوي. وسىعان قاراپ-اق، مادەنيەتتىڭ قانداي كەزەڭىندە تۇرعانىمىزدى شامالاۋعا بولادى. جيناعاندى قورىتۋ، باعالاۋ – الدا. ال تىڭ وسكىن مادەنيەت، تولىققاندى مادەنيەت جاساۋ، تىپتەن كوز كورمەيتىن الىستا.

– دەمەك، ءسىزدىڭ سوزىڭىزدەن تۇيگەنىمىز، قازاق قوعامىنىڭ ينتەللەگەنسياسىز قالعانى عوي ءدال قازىرگى تاڭدا؟ – بۇگىنگى قازاق زيالىسى تۇتاستاي العاندا، قاي زيالى دەسەك، بىرەن-سارانىن ەسەپكە الماساق، التىباقان الاۋىز كەڭەستىك زيالى، مۋتانت، دۇرەگەي، قوماعاي «زيالى». كوبىمىز ابايدىڭ ەمەس، ونىڭ اشىنىپ ايتقاندارىنىڭ توڭىرەگىنەن تابىلىپ جۇرگەن فەودالدىق-كەڭەستىك، مىرقىمباي زيالىمىز. ەسىمىزدەن ەكى ەلى شىعارمايىق، باس-باسىمىزعا بي بولىپ، ءبولىپ الۋىمىزعا قازاق ازدىق ەتەدى. بۇيتە بەرسەك، مىنا اپان دۇنيەگە تاستاي باتىپ، سۋداي سىڭەمىز. ەگەر بىرلىك، ەجەلگى تۇرىكتىك، تۋىسقاندىق قاسيەتتەرىمىزدى قايتا تىرىلتپەسەك، كۇنىمىز قاراڭ. «بولىنگەندى ءبورى جەيدى» دەپ حالىق مۇنداي ميسىزدىققا باياعىدا-اق قىسقا، قاتال باعاسىن ناق بەرگەن. قازاقستاندا ءقازىر كوبىنە تالانت، ادال ەڭبەك ەمەس، الداپ-ارباۋ، ساۋدا-ساتتىق، كوررۋپسيانىڭ ءسوزى ءوتىمدى. وعان كۇيرەپ، كۇيزەلمەۋ كەرەك، ويتكەنى، كەز كەلگەن ەلدىڭ وتپەلى ءداۋىرىنىڭ سيقى وسى. بۇرىنعى كادر تاڭداۋ جۇيەسى جاڭا زاماندا تالانت تاڭداۋعا اينالا المادى. بارماق باستى، كوز قىستى تۇرعاندا وعان ورىن جوق. اعا، ورتا بۋىندى بۇعان بەرىپ الدىق، ەندى جاس ۇرپاقتى قۇتقارىپ قالۋىمىز كەرەك. تالانت پەن ادال ەڭبەك العا شىقپاسا، قازاقستاننىڭ سيقى قالعانى قالعان. تۇلپاردىڭ تالانتتىسى قۇلاگەر ەدى. قۇلاگەردى ءولتىرىپ ەك، ورنىنا باسقا قۇلاگەر تابىلدى ما؟ ماحامبەتتىڭ باسى شابىلعاسىن، تالاي جاس ماحامبەتتەر ماحاڭ بولۋدان بەزىپ كەتتى. مۇقاعالي مەن اسقاردىڭ ءولىمى بولاشاق تالاي مۇقاعاليلار مەن اسقارلاردىڭ جولىن كەسىپ تاستاعان جوق پا؟ قازىرگى مۇقاعالي، اسقار، تولەگەن، ورالحان، ساعاتتار بازاردا تەلمەڭدەپ ءجۇر. جاس قانىش ساتبايەۆتار قوي سوڭىندا. پروۆينسيانىڭ ءپاريجدى جاساعانى راس بولسا، الدىمەن حالىق اراسىنا نەگە كوز تالعانشا ۇڭىلمەيمىز؟ اۋزى قيسىق بولسا دا، باي بالاسى سويلەسە، بۇل – بىزدەي مەملەكەتتىڭ سورى. بارلىق تراگەديا اركىمنىڭ ءوز ورنىندا وتىرماۋىنان تۋىندايدى. اركىمنىڭ قولدان جاساعان «اعاش اتى ەمەس»، تابيعات شەبەر تۋدىرعان تۇلپار وزۋى كەرەك. العى ەلدەر اركىمدى ءوز ورنىنا قوياتىن، تالانتتى تاۋعا سۇيرەيتىن جۇيە جاساي ءبىلدى. بىزدە ونداي نىشاندار جوق ەمەس، بار. ايتسە دە، ىلۋدە بىرەۋ. تالانتتاردى تابۋ، تاربيەلەۋ، ۇقساتا ءبىلۋ ۇلتتىق سيپات الۋى كەرەك. تالانت – ۇلتتان دا، مەلەكەتتەن دە جوعارى.

– بالكىم، كونەدەن جەتىپ، بۇگىندە شورت ۇزىلگەن ۇلكەننىڭ كىشىگە، اعانىڭ ىنىگە دەگەن ۇستازدىق ۇلى جولىن قايتا جالعاۋ كەرەك شىعار. ءسىز قالاي ويلايسىز؟ – راس. ەڭ جامانى – ساقالدى كورىنگەن جەردە ساپسيتىپ، ساۋداعا سالاتىن بولدىق. ولەر الدىندا جيىرماعا جۋىق اقىن-جازۋشىعا باتاسىن بەرىپ كەتكەن ۇلى مۇحاڭنىڭ ءقادىرلى ساقالى ۇمىت. ءبىزدىڭ كەيىنگى قازاقى ساقال – كەڭەس زامانىندا وسكەن، كەڭەس قايشىسىمەن كۇزەلىپ، تۇزەلگەن ساقالدار. كولبيننىڭ تۇسىندا قىرىق تۇرلەنىپ، قۇلپىرعان ولاردىڭ ءبىرازى بۇگىندە: «وكشەمىزدى باسىپ، جاس تولقىن كەلە جاتىر-اۋ، ولاردىڭ قالى مىنا اۋمالى-توكپەلى زاماندا نە بولادى-اۋ؟» دەگەندى ەستەن شىعارعان، ويلاعاندارى – الىپ قالۋ، قارپىپ قالۋ. ادەبيەتكە التى جاسار تالانت كەلسە، باياعىداي الپىس جاسىنا قاراماستان، ورنىنان تۇرىپ، سالەم بەرۋ قايدا؟ ءقازىر: «وي، مىنا بىرەۋ رۇقساتسىز قايدان كىرىپ كەلدى؟ كاپىردىڭ ءتۇرىنىڭ جامانىن-اي!» – دەپ قاراداي ۇركىپ، كوپە-كورىنەۋ جاسقايمىز. قاسىمىزداعى ءوز بالا، ىنىمىزدەن قاس ىزدەپ تۇرامىز. ولارعا سالساڭ، قولعا قۇمان الىپ، يىققا سۇلگى ءىلىپ، ءومىرباقي قىزمەت ەتىپ تۇرۋعا ءتيىستىسىڭ. ياعني فەوداليزم، كەڭەستىك قۇلدىقتىڭ جالعاسى. قازاقتىڭ اقساقالى – ونىڭ زيالىسى ەدى. تالانتقا تار، حالتۋرششيككە كەڭبىز. جالپى، ءبىر ۇيىقتاساق، الپامىستاي قاتتى كەتەتىن حالىق ەكەنبىز. كەڭەستىك لەتارگيا مەڭدەپ الىپتى. «ۇلت» دەگەن كىشكەنە كۇركەشە جاساپ الىپ، سونىڭ ىشىندە «ءسابي بولعىم كەلەدى، ءسابي بولعىم» دەپ اندەتىپ قويىپ، بەسىكتەن بەلىمىز شىقپاي جاتا بەرگىمىز بار. قارتتارىمىزدا ءقادىر، جاستارىمىزدا جالىن قالماي بارا جاتىر.

– وعان رۋشىلدىق پەن جەرشىلدىكتى جانە قوسىپ قويىڭىز دەسەڭىزشى... – رۋ، ءجۇز دەگەن پالە قايدان باس كوتەردى دەسەڭ، وعان باس قاتىرىپ ويلاناتىن تۇگى جوق، ونىڭ ارعى ءتۇبى بازبىرەۋلەر ايتقانداي، رەگيون نامىسى ەمەس، كادىمگى قارا ەسەپ. حالتۋرامەن اينالىساتىندار تۋرا، ادال جولمەن جۇرسە ويلاعاندارى ورىندالمايتىنىن سەزەدى دە، شاما-شارىقتارى كەلگەنشە «ءسىز انا ءجۇزسىز، ول مىنا ءجۇز»، – دەپ تالانتتاردىڭ اراسىنا وت جاعادى. ەكى قارعا توبەلەسىپ، ۇشىنشىگە وسىلاي جەم بولادى. مەن حالتۋرا ەمەس، تالانتتارعا تاڭعالامىن: جەر تۇبىندەگىنى ءبىلىپ وتىرىپ، وسى ءبىر سەبەبى دە، ناتيجەسى دە ايدان-انىق الداۋعا وپ-وڭاي قالاي ءتۇسىپ قالادى؟ الدە ولاردىڭ دا ءبىز بىلمەيتىن تەرەڭ ەسەبى بار ما؟.. – سىزدىڭشە، سوندا بۇل تىعىرىقتان شىعار جول قايسى؟ – جوعارىداعى ايتقان ەكى سىرقاتتان امان، جاڭا قازاق زيالىسىن ازىرلەيتىن مەملەكەتتىك باعدارلاما كەرەك. ازىرشە وعان مۇرشا جوق – قالتا تاياز. ەگەر قوي ەمەس، وي باقساق، بولاشاقتا نيگيليستەر مەن فەودال-كەڭەستىك ءتول زيالىسىماقتار «تاقتان تايادى دا»، ونىڭ ورنىندا بۇل «عاسىر شايقاسىنان» امان قالعان ات توبەلىندەي از ينتەللەگەنت قالادى. جالعىز دا قالمايدى، ولارعا بۇل كۇندە پرەزيدەنتتىڭ ستيپەندياسىنا، ءوز ەسەبىنەن وقىپ جاتقان تىم ورىستىق، تىم قازاقىلىقتان دەنى ساۋ جاستار ۇستى-ۇستىنە قوسىلادى. ءسويتىپ، ەكى توپتىڭ وزىعى مەن «شەتەلدىكتەردەن» جاڭا ۇشتىك وداق – ساپالى قازاق زيالىسى قالىپتاسادى. وعان دەيىن ۇلت «سابىر ءتۇبى – سارى التىن» دەپ، جىلاي-جىلاي توسا تۇرا ما دەيمىن – بۇدان زورىنا دا شىداعان.

– اعا، ەندى ءوزىڭىز ءبىر كەزدەرى جۇلدىزدى شاعىن تۋدىرعان جۋرناليستيكانىڭ بۇگىنگى جاي-كۇيى مەن باعىت الىسىن قالاي باعالار ەدىڭىز؟ – ءبىزدىڭ تەلەراديو مەن باسپاسوزگە سەنسەڭىز، جەر بەتىندە قازاقتان اسقان باقىتتى حالىق جوق سياقتى. وندايدا كەيدە وسى ءبىزدىڭ انا ءتىلىمىز تەك بوسۋدەن تۇراتىن ءسوز، سويلەمدەردەن تۇزىلە مە دەپ قالاسىڭ. تۇمسىق استىنان باسقانى كورمەيتىن «ءتورتىنشى وكىمەتىمىزدىڭ» ءتۇرى وسى. جاۋىردى جابا توقىپ، ارينە، ءبارىن دە سىپىرا جىراۋ دەمەيمىز، سىلدىر سوزبەن حالىقتى الديلەپ ۇيىقتاتىپ، ءدال وسى تىرلىگىمەن كۇشتىلەردىڭ قولىنا سۋ قۇيىپ، الگى ءۇمىت ارتقان «ءتورتىنشى وكىمەتىمىز» قولىنا قۇمعان ۇستاعان، يىعىنا سۇلگى ىلگەن ءبىرىنشى قىزمەتشىگە اينالعانداي سىڭايى بار. جۋرناليستيكانىڭ ەڭ باستى پارىزى – باسپا ءسوز بەتىن قانداي ساپالى ماتەريالدارمەن تولتىرۋدى كۇنى-تۇنى ويلاستىرۋ بولسا، ءبىز گازەت، جۋرنال بەتىن نەمەن، قالاي تولتىرامىز دەپ قينالامىز. ەسى بار ەلدەردە گازەت، جۋرنالدىڭ ءار شارشى سانتيمەترى، تەلەراديوسىنىڭ ءار سەكۋندى ەسەپتە. كاپيتاليزمنىڭ ۇنەمگە قۇرىلعان زاڭى سولاي. ەزىپ ءپالساپا سوعۋ، ۋاعىز ايتۋ، قىسقاسى، قىزىل سوزگە وندا ورىن جوق. قىسقا دا نۇسقا حابارلار جانە پروبلەمالىق ماقالالار – و جاقتىڭ سيىنار قۇدايى وسى. ال بىزدە مەملەكەت موينىنا العاسىن با، نە كوپ، ارا-اراسىنا اۋا كەتىپ جاتقان سىلدىر ءسوز، سالاقۇلاش سۋ ماقالا كوپ. سوڭعى كەزدە وعان تۋىرلىقتاي جارناما، الدەكىمنىڭ الدەبىرەۋگە جولداعان قۇتتىقتاۋى قوسىلدى. قۇتتىقتاعان، قۇتتىقتالىپ جاتقاندار كىم، ولار سونداي اقپا-توكپە اسىل سوزدەرگە لايىق پا، وندا شارۋا جوق، اقشا تولەسە ءبىتتى، كوزدەرىن باعجيتىپ-باعجيتىپ، سۋرەتتەرىن تاباقتاي ەتىپ باسامىز دا جىبەرەمىز. سونىمەن ءبىر بەتتە 80، 90، 100 جىلدىق مەرەيتويى اتالىپ ءوتىپ جاتقان كلاسسيك تە، الگى 25، 30 جاسقا تولىپ، سونىسىن حالقىنا قۋانا-قۋانا مالىمدەگەن ايدار، ايشالاردىڭ سۋرەتى قاتار تۇرادى، ال، قايتەسىز؟ مۇنداي مەيرامپازدىققا الەم ءباسپاسوزىنىڭ ءبىر دە بىرەۋى وسىعان دەيىن «باتىلى» جەتىپ بارماپتى.

– ۇلتتىق جۋرناليستيكامىزداعى مۇنداي ولقىلىقتاردىڭ سەبەبى نەدە جانە ونىڭ الدىن قالاي الامىز؟ – سەبەپ سول، ءبىزدىڭ بۇل قىزمەتشىلىگىمىز بەن قولبالالىعىمىز سوناۋ كەڭەس يمپەرياسى تۇسىندا باستالىپ، ونداعان جىلدار بويى ابدەن ۇستىرىكتەلىپ، ۇتىكتەلگەن، باياعى «ءلاپپاي تاقسىر» ءتول پسيحولوگيامىز، 1917 جىلدان بەرى ميدى كەۋلەپ، ابدەن كەپتىرىپ تاستاعان ماگۇرتتىگىمىز رۋحاني مايدانعا، ونىڭ ەڭ باستى سالاسى – باسپا ءسوز بەن تەلەراديوعا، ماسقارا بولعاندا، ءوستىپ ءمور بولىپ باسىلىپ وتىر. ويلاۋ جۇيەمىز ءوستىپ جۇگەندەلىپ، قالام ۇستاعان قولىمىز شىندىق دەسە اراقكەش سەكىلدى وسىلايشا قالتىراپ سالا بەرەتىن حالگە ۇشىرادىق. ونداي ماسقارا قۇلدىق مىنەزدىڭ تاس قامالىن ەڭ الدىمەن جۇردەك تە جاۋىنگەر باسپا ءسوز بەن تەلەراديو باستاپ بۇزۋى كەرەك ەدى، ءويتىپ ەرلىك جاساعاننىڭ ورنىنا قايتا: «بىزدە ءبارى دە جاقسى، ە، اللا، وسى بەرگەنىڭە شۇكىر!» دەپ، الدىمەن ويداعى، قىرداعى حالىقتىڭ، شاما-شارىق كەلىپ جاتسا، الەم جۇرتشىلىعىنىڭ كوزىنە تەلەپەردە تۇتىپ، قۇلاعىنا راديوقاپ كيگىزىپ، كوزىنە قيسىق ءباسپاسوزدىڭ قىزىل، جاسىل الەمىش كوزىلدىرىگىن كيگىزگىمىز بار. جەر سەرىگىنەن پوليگونداعى اسكەري ادامنىڭ پوگونىنداعى جۇلدىز سانىن ايىرۋعا بولاتىن، مىناۋ قارىم-قاتىناس، كورگىش، بىلگىش قۇرالدارى ابدەن دامىعان زاماندا ونداي سىلدىرماققا كانىگى شەتەل الدانا قويار ما ەكەن! بۇل، تۇپتەپ كەلگەندە، ۋاقىتشا الداۋ، ءوز-وزىمىزدى الداۋ، قازاقتى تالداۋ... ءبىز باسپاسوزىمىزدە ءالى كۇنگە دەيىن قانىمىزعا سىڭگەن رومانتيكا، پوەتيكامەن ءجۇرمىز. كەرەگى – سۋىق زەرەك، اششى شىندىق. پلاتون ايتقانداي: «سەن مەنىڭ دوسىمسىڭ، ءبىراق شىندىق ەكەۋمىزدەن دە جوعارى». مىناۋ اياۋدى بىلمەيتىن ومىرگە ءقازىر مۇز بەتىمەن مانەرلەپ كونكي تەبۋ ەمەس، جەتى قات جەراستىنا تىك ءتۇسىپ كەتەتىن شاحتەر شىندىعى، ەسەبى، قارا شارۋا جۋرناليستيكا كەرەك. سارناپ اقىل سوعاتىن ابىزدىڭ، قوبىزدىڭ ءداۋىرى كەلمەسكە كەتتى. توعايدىڭ سىبدىرى، جاپىراقتىڭ سىلدىرى ءقازىر ەشكىمدى تولقىتپايدى. ەندى العا شىعىپ، كەلەر كوكجيەكتەردى قالام ۇشىمەن نۇسقاي ءبىلۋ كەرەك، سوندا عانا ءباسپاسوزدىڭ وقىرمان الدىندا بەتى جارىق. بۇل زاماندا ۇندەمەۋ – ۇيدەي پالە! توقەتەرى، باسپا ءسوز بەن تەلەراديو ۇلت ءومىرىنىڭ كورسەتكىش شكالاسى دەسەك، ءبىزدىڭ قازاقى شكالا كوك بازارداعى الدامشى ساۋداگەردىڭ تەرىس تارازىسى سياقتى دۇرىس كورسەتپەيدى. ول ءۇشىن وتىرىك ارلانىپ، بىر-بىرىمىزگە وكپە ارتپايىق، اسىلى، شىندىققا وكپە جوق.

قالامگەر شىعارماشىلىعىمەن سىرلاسقان نازەركە جۇماباي، Facebook پاراقشاسىنان

پىكىر قالدىرۋ

قاتىستى ماقالالار