وقۋشىلاردى رۋحاني-ونەگەلىك تاربيەلەۋ قازىرگى ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنىڭ نەگىزگى مىندەتتەرىنىڭ جانە وسى سالانىڭ ماڭىزدى قۇراۋشىلارىنىڭ ءبىرى بولىپ تابىلادى. ءبىلىم بەرۋ سالاسى قوعامنىڭ رۋحاني نىعايۋىندا ماڭىزدى ءرول اتاقارادى. مەكتەپتەگى ۇستاز تەك قانا ءبىلىم بەرۋ ىسىمەن ەمەس، سونىمەن قاتار تاربيە جۇمىستارىمەن اينالىسادى. سىنىپ جەتەكشىسى رەتىندە وقۋشىنىڭ بولاشاقتا تاربيەلى ازامات بولىپ قالىپتاسۋىنا ءمۇعالىمنىڭ بەرەرى وتە كوپ.
قوعامدا رۋحاني باعىت دۇرىس جۇيە رەتىندە قالىپتاسقاندا عانا مەملەكەت ءوز الدىنا ۇلكەن اۋقىمداعى ۇلتتىق مىندەتتەر قويا الادى. بۇل دەگەنىڭىز حالقىمىزدىڭ تىلىنە، مادەنيەتىنە جانە سالت-داستۇرىنە اسا زور قۇرمەتپەن قاراپ، ۇلتتىق قۇندىلىقتاردى ارى قاراي دامىتۋ دەگەن ءسوز. وسى ارقىلى اتا-بابادان قالعان رۋحاني دا ماتەريالدىق مۇرالاردى ساقتاي ءبىلىپ، تاريحىمىزدىڭ وتكەن كۇندەرىن ۇمىتپايتىنداي بولۋىمىز كەرەك. بۇل تۋرالى ەلباسى ن.نازاربايەۆتىڭ «ماڭگىلىك ەل» ۇلتتىق يدەياسىندا ايتىلعان بولاتىن.
وسىعان بايلانىستى ءبىلىم بەرۋ سالاسى دا وسى باعىتتا ءوز ۇلەسىن قوسۋى ءتيىس. ءار جەتكىنشەكتە ءوز وتانىن ءسۇيۋ جانە ول ءۇشىن جاۋاپكەرشىلىكتى سەزىنۋدى قالىپتاستىرىپ، رۋحاني-ونەگەلىك قۇندىلىقتار مەن ۇلتتىق ءسالت-داستۇردى كۇشەيتۋ جانە دامىتۋ جولىندا جۇمىستار اتقارۋ اعارتۋ سالاسىنىڭ جاۋاپتى مىندەتتەرىنىڭ ءبىرى بولىپ ەسەپتەلەدى.
قازاق حالقىنىڭ ءسالت-داستۇرى مەن ونىڭ رۋحاني مادەنيەتىن ماقتان تۇتاتىن ءارى ءبىلىمدى دە زيالى ەلىمىزدىڭ ازاماتىن تاربيەلەپ قالىپتاستىرۋ اسا ماڭىزدى جانە وزەكتى ماسەلە ەكەنى داۋسىز. جەكە ادامنىڭ قالىپتاسۋىندا ءبىلىم بەرۋ مەن تاربيەلەۋ ونىڭ رۋحاني ءتۇپقازىعىن مىقتى ەتكەن نەگىزگى فاكتورلاردىڭ ءبىرى بولادى. بۇل ماسەلە زايىرلى مەملەكەت جانە جوعارى دەڭگەيدەگى رۋحانيات، ءسالت-داستۇر مەن تاريحتىڭ، ءتىل مەن مادەنيەتتىڭ ورتاقتىعى، جالپىۇلتتىق اۋىزبىرلىك پەن كەلىسىم سياقتى قۇندىلىقتارعا نەگىزدەلىپ شەشىلۋى ءتيىس.
مەكتەپتە بالانى ونەگەلى ەتىپ تاربيەلەۋگە مىنا جۇمىستار كىرەدى:
- وتاندى سۇيۋگە، زاڭدار مەن ادامگەرشىلىك قاعيدالارىن ساقتاۋعا باۋلۋ؛
- ءبىلىم الۋعا قىزىعۋشىلىقتى ارتتىرۋ؛
- ەڭبەك ەتۋگە باۋلۋ؛
- ۇلكەندەردى قۇرمەت تۇتۋدى ۇيرەتۋ؛
- وقۋشىلاردى مادەني قۇندىلىقتارعا بەيىمدەۋ؛
- ونەرگە دەگەن ەستەتيكالىق تالعام مەن ماحابباتتى قالىپتاستىرۋ؛
- جوعارى ادامي قۇندىلىقتاردى ءسىڭىرۋ جانە تاعى باسقالار.
ادامگەرشىلىككە تاربيەلەۋ – بۇل جەكە تۇلعادا جاۋاپكەرشىلىك، پاتريوتيزم، عىلىمي دۇنيەتانىمنىڭ ورنىقتىلىعى، جالپىادامزاتتىق قۇندىلىقتار جانە تاعى باسقاداي ادامي قاسيەتتەردى قالىپتاستىرۋدا وعان جۇيەلى تۇردە تاربيەلىك ىقپال ەتۋ.
ادامگەرشىلىككە تاربيەلەۋدىڭ نەگىزگى ماقساتتارى:
- رۋحاني قۇندىلىقتاردى جانداندىرۋ.
- تۇلعانىڭ تاربيەلىك جانە ومىرلىك-پراكتيكالىق مىندەتتەردىڭ بىرلىگىن، ومىرگە دەگەن وزىندىك كوزقاراسىن جانە ادامي نەگىزدەرىن قالىپتاستىرۋ.
- مادەني ءوي-ورىستى كەڭەيتۋ، مورالدىق پايىمداۋ قابىلەتىن قالىپتاستىرۋ، ءوز بەتىمەن شەشىم قابىلداۋعا ۇيرەتۋ.
- قورشاعان ورتاعا گۋمانيزمدى قالىپتاستىرۋ.
- ءوزىن-زى جەتىلدىرۋ قاجەتتىلىگىن قالىپتاستىرۋ.
وسى رەتتە «ماڭگىلىك ەل» ۇلتتىق يدەياسىنا سۇيەنە وتىرىپ، وسى ايتىلعان ماقساتتارعا جەتۋدە جەتكىنشەكتەردى قازىرگى زامان تالاپتارىنا ساي ءارى ءوزىنىڭ ۇلتتىق بولمىسىن جوعالتپايتىنداي ەتىپ تاربيەلەۋ ۇستازداردىڭ الدىنداعى جاۋاپكەرشىلىگى وتە اۋىر كەلەلى قىزمەتتەردىڭ ءبىرى. پاتريوتتىق اكتىدە «ماڭگىلىك ەل، بۇل - زايىرلى مەملەكەت جانە جوعارى رۋحانيات» دەپ ايتىلعانداي رۋحانياتتىڭ جوعارى دەڭگەيىنە جەتۋ ءۇشىن قازىردەن باستاپ جاس ۇرپاقتى اتا-بابادان مۇرا بولىپ قالعان قۇندىلىقتار نەگىزىندە تاربيەلەپ، ولارعا قازاقستان ۇلى دالا ەلى ەكەنىن ءتۇيسىندىرۋ. ورتا ءبىلىم بەرەتىن وقۋ ورىندارىندا تاربيە ساعاتتارىمەن قوسا، بالالاردىڭ دامۋىنا اسەر ەتىپ، بولاشاعىنا نەگىز بولاتىن شارالار ۇيىمداستىرۋ ءوزىنىڭ وڭ ناتيجەلەرىن بەرەتىنى انىق. اينالىپ كەلگەندە بۇل جاس ادامنىڭ بويىندا پاتريوتيزم مەن وزگە دە ادامي قۇندىلىقتاردىڭ بەرىك قالانۋىنا نەگىز بولادى.
«ماڭگىلىك ەل» تابىستار مەن جەتىستىكتەرگە جەتۋ ءۇشىن قاجىرلى ەڭبەك ەتۋدىڭ قاجەتتىگىن ايتادى. سول سەبەپتى مەكتەپ وقۋشىلارىن ەڭبەككە باۋلۋ ساباقتارىندا دا ولاردىڭ جالقاۋلىقتان بويلارىن اۋلاق ۇستايتىنداي ەتىپ باعىت-باعدار بەرۋ جانە قىزىعۋشىلىقپەن ەڭبەك ەتۋگە ۇيرەتۋ جۇمىستارى جۇيەلى ءجۇرۋى قاجەت.
پرەزيدەنت يدەياسىندا مەملەكەتتىك ءتىل قازاقستان قوعامىن بىرىكتىرەتىن نەگىزى، ال ۇشتىلدىلىك باسەكەگە قابىلەتتى بولۋدىڭ العىشارتتارىنىڭ ءبىرى دەپ اتاپ وتىلگەن. وسىعان بايلانىستى ەلىمىزدىڭ مەكتەپتەرىندە بىرتىندەپ ءۇش تىلدە وقىتۋدى جولعا قويىلىپ، ونىڭ ماڭىزدىلىعىن ءبىلىم بەرۋ سالاسى عان ەمەس، قوعام بولىپ ۇعىنىپ كەلەمىز. قازاق ءتىلىن مەملەكەتتىك ءتىل رەتىندە ءاربىر پاتريوت ادامنىڭ ءبىلۋى ونىڭ ەلىنە، جەرىنە دەگەن سۇيىسپەنشلىگىن ارتتىرىپ قانا قويماي جاۋاپكەرشىلىكپەن سەزىنە بىلەتىن مىندەتى بولۋى ءتيىس.
«ماڭگىلىك ەل» پايىمداماسىندا قازاق ەلىنىڭ بەيبىتشىلىك پەن كەلىسىمدى وزىنە تۋ ەتكەنى ايتىلىپ، حالقىمىزدىڭ «كەڭ بولساڭ، كەم بولمايسىڭ» دەگەن قاعايدامەن مىڭداعان جىلدار ءومىر ءسۇرىپ كەلە جاتقانى كەلتىرىلگەن. سول سەبەپتى دە كەلەر ۇرپاقتى وسىنداي باۋىرمالدىق رۋحتا تاربيەلەپ، باسقا حالىقتارمەن بەيبىت قاتار ءومىر سۇرۋگە ۇيرەتۋ تەك مەكتەپتەگى مۇعالىمدەر عانا ەمەس، سونىمەن بىرگە اتا-انا مەن قوعامنىڭ دا ۇلكەن مىندەتى بولىپ تابىلادى.
جاس ۇرپاقتارىمىزدىڭ وسىنداي ۇلى يدەيا نەگىزىندە ءبىلىم الىپ، تاربيەلى ۇرپاق بولىپ قالىپتاسۋى قازاقستاننىڭ بولاشاقتا ماڭگىلىك ەل رەتىندە قالا بەرۋىنە نەگىزگى فاكتور بولىپ سەپتىگىن تيگىزەدى.
سەكەن نازار
پىكىر قالدىرۋ