الماتىدا جىل سايىنعى حالىقارالىق «Almaty Invest» ينۆەستيسيالىق فورۋمى ءوتتى، وعان ءار ەلدىڭ 500-دەن استام دەلەگاتتارى قاتىستى، ولاردىڭ اراسىندا بەدەلدى ساياساتكەرلەر، الەمدىك جانە قازاقستاندىق بيزنەس-جەتەكشىلەرى، ينۆەستيسيالىق كورپوراسيالاردىڭ، قارجى ينستيتۋتتارى مەن حالىقارالىق ۇيىمداردىڭ باسشىلارى بولدى.

ينۆەستيسيالىق مۇمكىندىكتەر مەن ىسكەرلىك بايلانىستاردى قالىپتاستىرۋدىڭ تۇعىرىنا اينالعان فورۋمعا قاتىسۋشىلاردى قۇتتىقتاعان الماتى اكىمى باۋىرجان بايبەك الداعى وتكەن فورۋمداردا قۇنى 1 ملرد. دوللار بولاتىن 40-تان استام مەموراندۋمدارعا قول قويىلعانىن، ونىڭ ىشىندە 400 ملن. دوللاردى قۇرايتىن 12 جوبانىڭ جۇزەگە اسقانىن اتاپ ءوتتى.

«الماتى – ورتا ازياداعى ەرەكشە دامىعان مەگاپوليستەردىڭ ءبىرى، ونىڭ ەكونوميكالىق اۋقىمى 35 ملرد.دوللار. ەل پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ سىندارلى ساياساتى ارقاسىندا مەگاپوليس ەكونوميكاسى 100 ەسە ءوستى. قالا ءىجو-نىڭ بەس بولىگىن، ەل سالىعىنىڭ تەڭ جارتىسىن بەرەدى. قالاعا شەتەلدىك كومپانيالار ينۆەستيسيالار بولۋدە. 10 جىل ىشىندە 22،2 ملرد. دوللاردىڭ ينۆەستيسياسى تارتىلعان، تەك بيىلعى جىلدىڭ وزىندە عانا ينۆەستيسيا 21%-عا ارتتى، ونىڭ ىشىنلە شەتەلدىك ينۆەستيسيا 24%-عا ءوستى»، - دەدى باۋىرجان بايبەك.

قازىرگى كەزدە قالا ەكونوميكاسىنىڭ 86%-ىن ساۋدا مەن قىزمەت كورسەتۋ سالاسى قۇرايدى، شاعىن جانە ورتا بيزنەستىڭ ۇلەسى 40%-دان جوعارى، ياعني مۇنايعا ەش قاتىسى جوق تۇراقتى ەكونوميكا قالىپتاسقان. قالادا قازاقستاننىڭ سالىق تولەۋشى ءىرى كومپانيالارىنىڭ ۇشتەن ءبىرى، بانكتەر باس وفيستەرىنىڭ 90%-ى، بىرىككەن كاسىپورىندار مەن ءىرى حالىقارالىق ۇيىمدار مەكەمەلەرىنىڭ 43%-ى ورنالاسقان. جاقىندا عانا بۇۇ-نىڭ 14 ارنايى اگەنتتىكتەرى حابىنىڭ جاڭا عيماراتى اشىلدى.

الماتى اكىمى مەگاپوليس ءوزىنىڭ دامۋىندا ۇزدىك رەفورمالاردى جۇزەگە اسىرۋدىڭ جاھاندىق ۇردىسىنە جانە ۇزدىك الەمدىك تاجىريبەگە، سونىڭ ىشىندە بۇۇ-نىڭ تۇراقتى دامۋ ماقساتتارىنا، ەەوۇ-نىڭ ستاندارتتارىنا سۇيەنەتىنىن ايتتى. پروون-مەن جانە فرانسۋزدىڭ «Systra» كومپانياسىمەن بىرگە كولىك رەفورماسى، امەريكالىق IDC كومپانياسىمەن «Smart Almaty» كونسەپسياسى جاسالدى. قالانىڭ شەبەرلىك-جوسپارى كانادالىق-امەريكالىق HATCH كومپانياسىنىڭ قولداۋىمەن اتقارىلۋدا.

«قازىرگى كەزدە قازاقستان حالقىنىڭ 10%-دان استامى الماتىدا تۇرادى، الماتىلىق اگلومەراسيانى قوسا ەسەپتەگەندە حالىق سانى 3 ملن. ادامدى قۇرايدى. شەتەلدىك ساراپشىلار 2035 جىلعا قاراي قالا تۇرعىندارىنىڭ سانى 2 ەسە وسەتىنىن ايتىپ وتىر. تاياۋداعى 15 جىل ىشىندە ءبىز جىل سايىنعى ەكونوميكالىق ءوسىمدى 5%-دان تومەندەتپەۋگە، جوعارى قوسىمشا قۇنى جانە ەكسپورتتىق الەۋەتى بار ينتەللەكتۋالدى سەكتوردا 700 مىڭنان استام جاڭا جۇمىس ورنىن اشۋعا، ەڭبەك ونىمدىلىگىن 2 ەسە ارتتىرۋعا ءتيىسپىز. ءبىز ورتالىقتاندىرۋ ءپرينسيپى بويىنشا قالا تۇرعىندارىن بىرتىندەپ الەۋمەتتىك ينفراقۇرىلىممەن قامتاماسىز ەتەمىز. كەلەر جىلدىڭ باسىندا قالانى دامىتۋدىڭ شەبەرلىك-جوسپارى اشىق تۇردە جاريالانادى. قالانىڭ ءاربىر تۇرعىنى، بيزنەس وكىلدەرى ونىمەن جەتە تانىسىپ، ءوز ۇسىنىستارىن ايتا الادى»، - دەدى قالا باسشىسى.

باۋىرجان بايبەك ءوزىنىڭ سوزىندە قالادا پەرسپەكتيۆالى سەكتورلار مەن قۇرىلىس سالۋ ايماقتارىنىڭ انىقتالعانىن ايتتى. جەر ۋچاسكەلەرىن ەسەپكە الا وتىرىپ تۇركسىب، جەتىسۋ، الاتاۋ اۋداندارىندا قۇرىلىس سالۋ قولعا الىنادى. بولجام بويىنشا تاعى دا 70 شارشى مەتر تۇرعىن ءۇي، الەۋمەتتىك جانە وندىرىستىك وفيستەر، ساۋدا الاڭدارى سالىنۋى ءتيىس. تەك بيىلدىڭ وزىندە عانا قالادا 2 ملن. شارشى مەتردەن استام تۇرعىن ءۇي سالىنادى، ونىڭ ىشىندە «7-20-25» باعدارلاماسى بويىنشا.

ءارى قاراي ول مەگاپوليستى دامىتۋدىڭ نەگىزگى مىندەتتەرىنە توقتالدى، ولار - قالا ينفراقۇرىلىمىن، قوعامدىق كەڭىستىكتى مودەرنيزاسيالاۋ، كولىك رەفورماسىن جالعاستىرۋ، ءتۋريزمدى دامىتۋ. مەگاپوليس باسشىسى فورۋمعا قاتىسۋشىلار مەن الەۋەتتى ينۆەستورلارعا الماتىدا بيزنەس جۇرگىزۋدىڭ قانشالىقتى پايدالى ەكەنىن دە ايتتى.

«الماتىدا كاپيتالدىق جانە وپەراسيالىق شىعىنداردى ەسەپتەي وتىرىپ، بيزنەس جۇرگىزۋ وتە پايدالى. قالا ترانزيتكە نەگىزدەلگەن پرينسيپ بويىنشا دامۋدا ءارى «ينفراقۇرىلىمداعى ادامدار» قاعيداسىنىڭ ىقپالى زور. دايىن كولىك جانە ينجەنەرلىك ينفراقۇرىلىمى بار جەر تەلىمدەرى جەڭىلدەتىلگەن جاعدايدا ۇسىنىلادى»، - دەدى باۋىرجان بايبەك.

مىسالى، 490 گەكتارعا ورنالاسقان يندۋستريالدى ايماقتا قۇنى 600 ملن. دوللار بولاتىن 40-تان استام ءىرى جوبا ىسكە اسۋدا. ءقازىردىڭ وزىندە مەملەكەتتىك ينۆەستيسياسىنىڭ ءار تەڭگەسىنە جەكە ينۆەستيسيانىڭ 5 تەڭگەسى كەلۋدە.

«يننوۆاسيالىق تەحنولوگيالار پاركى» اشىق ەكونوميكالىق ايماقتاعى 163 گا جەرگە جوعارى تەحنولوگيالى كومپانيالار ءۇشىن بارلىق جاعدايلار جاسالعان. جۇمىسشى جالداۋ وڭاي ءارى كەدەندىك جانە سالىقتىق جەڭىلدىكتەر بار. سەز ناقتىلى ماشينا جاساۋ، مەديسينا جانە بيوتەحنولوگيانىڭ كلاستەرگە اينالۋى مۇمكىن.

«مەملەكەت باسشىسىنىڭ جولداۋىن ورىنداۋ ءۇشىن ءبىز «قاراپايىم زاتتار ەكونوميكاسىن» دامىتۋدامىز. مىسالى، جىل اياعىنا دەيىن سكوچ پەن پلەنكا شىعاراتىن KazTigerTape، گاز قازاندىقتارىن جاسايتىن كەلەت جوبالارى، كارتون مەن قاعاز شىعاراتىن ينتەر مۋلتي سەرۆيس زاۋىتى قولعا الىنادى»، - دەپ اتاپ ءوتتى باۋىرجان بايبەك.

كولىك سالاسىندا ينفراقۇرىلىمدىق جوبالارعا ەرەكشە ءمان بەرىلەدى. قالادا 700 مىڭنان استام اۆتوموبيل بار، سراپشىلاردىڭ ايتۋىنشا كولىك كەپتەلىسىنەن الماتى ەكونوميكاسى كۇن سايىن 600 ملن. تەڭگە نەمەسە ءىوو-نىڭ 2% -ىن جوعالتادى ەكەن.

«سوندىقتان كەشەندى كولىك رەفورماسى قوعامدىق كولىكتىڭ ساپاسىن ارتتىرۋعا، ەكولوگيانى جاقسارتۋعا، بيزنەس شىعىندارىن ازايتۋعا باعىتتالادى»، - دەپ اتاپ ءوتتى مەگاپوليس اكىمى.

سوڭعى 10 جىل ىشىندە قالادا 30-دان استام جول ايرىقتارى سالىندى، جاقىن ارادا تاعى ۇشەۋى ىسكە قوسىلادى، وسىلايشا كىشى كولىك اينالامىن قالىپتاستىرۋ اياقتالادى.

بۇلاردان وزگە، ءمجا ءپرينسيپى بويىنشا الماتىنىڭ ۇلكەن اينالمالى جولىنىڭ قۇرىلىسى باستالدى. بۇل اۋقىمدى جوبانىڭ جالپى قۇنى 1،4 ملرد. دوللار، ول قالانى «باتىس ەۋروپا – باتىس جۇڭگو» دالىزىندە كولىك تورابىنا اينالدىرادى. قالانى تاۋلىگىنە 40 مىڭ اۆتوموبيلمەن جۇكتەيدى. بۇل ءىرى جوبا سەرۆيستىك كومپانيالارعا جاقسى ينۆەستيسيالار اكەلۋى مۇمكىن.

ەكى تەمىرجول ۆوكزالدارىن رەكونسترۋكسيالاۋ باستالدى. جەكە ينۆەستيسيا ەسەبىنەن اەروپورتتى مودەرنيزاسيالاۋ قولعا الىنادى، سونىڭ ارقاسىندا ونىڭ وتكىزۋ قابىلەتى 2،5 ەسە ءوسىپ، جىلىنا 13 ملن. دەيىن جولاۋشىعا جەتەدى.

ەلىمىزدە العاش رەت BRT جەلىسى ىسكە استى، سونىڭ ارقاسىندا قوعامدىق كولىكتىڭ جولعا كەتەتىن ۋاقىتى 32%-عا قىسقاردى. حالىقارالىق سەرتيفاتقا يە ءارى ەلەكتروبۋستاردىڭ ءۇشىنشى بۋىنىن شىعاراتىن «Falcon Eurobus» زاۋىتى اشىلدى.

كولىكتەگى ينۆەستيسيا ءۇشىن ەڭ ءىرى جوبالار – مەترو جانە جرك. ءمجا مەحانيزمى بويىنشا ەبرر-مەن بىرگە ۇزىندىعى 23 كم بولاتىن جەڭىل رەلستى كولىك جوباسى كونكۋرسىنىڭ ءبىرىنشى كەزەڭى اياقتالىپ قالدى. مەترونىڭ ەكى جاڭا بەكەتىنىڭ ىسكە قوسىلۋى جولاۋشى اعىنىن تاۋلىگىنە ەكى ەسەگە ارتتىرىپ، 86 مىڭ./ادامعا جەتكىزەدى.

«ءبىز قالا كەڭىستىگىن «قالا ادامدار ءۇشىن» ءپرينسيپى بويىنشا مودەرنيزاسيالاۋدامىز. قالانىڭ تاريحي ورتالىعىنىڭ ۇشتەن ءبىرى زاماناۋي ستاندارتتار بويىنشا جاڭاردى، تروتۋارلار مەن جاسىل جەلەك ۇلعايدى. جاڭارعان كوشەلەرگە كەلەتىن ادامدار سانى 40%-عا ارتىپ، ساۋدا اينالىمى 1،5 ەسە ءوستى. بۇلاردان وزگە ءبىز Smart تەحنولوگيانى ەنگىزۋدەمىز. مەملەكەتپەن بايلانىستىڭ بارلىق پروسەدۋرaلارى جەڭىلدەدى. الماتىدا بيزنەستى قاعازسىز اشۋ، ەسەپ-فاكتۋرالاردى، بانك وپەراسيالارىن جۇرگىزۋ، سالىقتى تاپسىرۋ، ەسكيز جوباسىن جانە ەلەكترگە قوسىلۋدىڭ كەلىسىمىن جاساۋ عالامتور ارقىلى جۇزەگە اسادى»، - دەدى باۋىرجان بايبەك.

قازپوشتانىڭ مالىمەتى بويىنشا ەلىمىزدەگى ەلەكتروندى ساۋدانىڭ باسىم بولىگى الماتىدا شوعىرلانعان، جىل سايىنعى ءوسىم 55%، ينتەرنەت-ماگازيندەردەگى تاۋار اينالىمى 47%، ونىڭ 64%-ى قولما-قول اقشاسىز جۇرۋدە. Big Data قۇرىلعان ەلەكتروندى ۇكىمەتتى دامىتۋ جونىندەگى بۇۇ-نىڭ رەيتينگى بويىنشا الماتى 25 ورىندى يەلەنگەن.

مەگاپوليس اكىمى زاڭنامانى جەتىلدىرۋ جانە جاڭا تەحنولوگيانى ەنگىزۋدەن وزگە جەكە ينۆەستيسيانى تارتۋدا قولايلى قالا كەڭىستىگىنىڭ، دامىعان سەرۆيستىڭ، جوعارى ساپالى ادامي كاپيتالدىڭ ءمانى زور ەكەنىن اتاپ ءوتتى.

«ءبىزدىڭ تابيعاتىمىز عاجاپ، دۇرىس دەمالۋ ءۇشىن بارلىق مۇمكىندىكتەر بار. بيىك تاۋ شاتقالىنداعى مەدەۋ الەمگە ايگىلى، ال شىمبۇلاق تمد-داعى ەڭ ۇزدىك تاۋ شاڭعىسى كۋرورتى. قوناقتارعا 2 مىڭنان استام مەيرامحانالار، 237 قوناق ۇيلەر، حوستەلدەر، 20 مۋزەيلەر، 19 تەاترلار، 14 كورمەلەر مەن گالەرەيالار، 128 وسسو قىزمەت كورسەتەدى. الماتى ءقازىردىڭ وزىندە وڭىرلىك تۋريزم ورتالىعى، قازاقستانعا كەلگەن ءاربىر 2ء-شى شەتەلدىك تۋريست ءبىزدىڭ قالادا بولادى»، - دەدى باۋىرجان بايبەك.

قازىرگى كەزدە الماتى اگلومەراسياسىنىڭ تاۋ شوعىرلارىنا قاتىستى شەبەرلىك-جوسپارى جاسالۋدا. حالىقارالىق ساراپشىلاردىڭ بولجامى بويىنشا جوسپار جۇزەگە اسسا شاڭعى تراسساسى 5،5 ەسەگە ارتىپ، 237 كم دەيىن ۇزارادى، شاڭعىشى تۋريستەردىڭ سانى 6 ەسە ۇلعايىپ، 46 مىڭعا دەيىن جەتەدى، ترەككينگ، حايكينگ جانە باسقالارى ءۇشىن 500 كم تاۋ جولى سالىنادى.

قالادا 1000 كونفەرەنسيالار، سەمينارلار جانە باسقا دا بيزنەس شارالار ءوتىپ تۇرادى. ىسكەرلىك ءتۋريزمىن دامىتۋ ءۇشىن قۇرىلىس الاڭى 15 مىڭ شارشى مەتر بولاتىن كونگرەسس-ورتالىعى بار كورمە كەشەنىن سالۋ جوسپارلانۋدا.

جىل سايىن 50-دەن استام حالىقارالىق سپورتتىق شارالار، دجازدان، كلاسسيكالىق جانە ەتنيكالىق مۋزىكادان حالىقارالىق فەستيۆالدەر وتۋدە. مۇنداي شارالاردىڭ باسىم بولىگى برەندكە اينالىپ شەتەلگە تانىمال بولۋدا، مىسالى، «تۋر الماتى»، «الماتى مارافونى»، «Star of Asia» حالىقارالىق فەستيۆالى، الماتى كينوفەستيۆالى.

تۋريستەر مەن ينۆەستورلاردى تارتۋدا جوعارى ساپالى مەديسينالىق قىزمەتتىڭ ءمانى ارتۋدا. باسەكەگە قابىلەتتى باعا بارىسىندا تۋريستەر بىزدەگى پلاستيكالىق قىزمەتكە، كارديو-، نەيرو- قان تامىرلارى حيرۋرگياسىنا، ستوماتولوگياعا رەپرودۋكتيۆتى مەديسيناعا قىزىعۋشىلىق بىلدىرۋدە.

ايتا كەتەرلىگى، بيىلعى فورۋمنىڭ باستى ەرەكشەلىگى ونىڭ باعدارلاماسى كاسىپكەرلەر مەن ينۆەستورلاردىڭ ۇسىنىسىنا نەگىزدەلدى. باعدارلاما بىلتىرعى جىلدىڭ 1000 دەلەگاتى مەن ينۆەستورلار كەڭەسى مۇشەلەرىنە قويىلعان ساۋالناما ناتيجەسى بويىنشا جاسالدى.

فورۋم بارىسىندا فرانچايزينگ جوبالارىنىڭ جارمەڭكەسى ۇيىمداستىرىلدى، مۇندا كاسىپكەرلەر «دايىن بيزنەس» فورماتىمەن جانە يننوۆاسيالىق ستارتاپتار كورمەسى ەنگەن Almaty Innovation Festival جوباسىمەن تانىستى. فورۋمنىڭ بارلىق مۇشەلەرى ءۇشىن كرەمەن دالاسىنان كەلگەن BootUp اكسەلەراتورىنىڭ نەگىزىن قالاۋشى مۋكۋل اگارۆال مەن Mohr Davidow Ventures ۆەنچۋرلى قورىنىڭ وكىلدەرى يننوۆاتورلار مەن ينۆەستورلار اتىنان شەبەرلىك سىنىپتارى ءوتتى.

فورۋمنىڭ قورىتىندىسى بويىنشا جالپى قۇنى 480 ملن. دوللار بولاتىن مەموراندۋمدارعا قول قويىلدى، ولاردىڭ ىشىنە جاڭا دارى-دارمەك زاۋىتىن، «Down town Almaty» قارجى، الەۋمەتتىك جانە بيزنەس-ورتالىعىن سالۋ ەنگەن.