«ءقازىر قازاق ۇلتى ءبىرىن-بىرى ىزدەمەيتىن، ءبىرىن-بىرى تۇسىنبەيتىن، ءبىرىن-بىرى جاتىرقايتىن، ءبىرىنىڭ ايتقانىن ەكىنشىسى ەرسى كورەتىن، بىر-بىرىمەن ورتاق ءتىل تابىسا المايتىن بولەك-بولەك ەكى ۇلتقا اينالدى. سەبەبى، ولاردا - ءورىستىلدى قازاقتاردا ۇلتتىق ءتىل، ۇلتتىق رۋح، ۇلتتىق نامىس جوق. قازاقتىققا ءتان ەشقانداي بەلگى-بەدەر جوق».

قابدەش ءجۇمادىلوۆ

ءيا، قابدەش اعا نە ايتسا دا، ءسولىن شىعارىپ، قانىن سورعالاتىپ جازاتىن قالامگەر. قالامى قارۋلى، ءتىلى قىلىش جازۋشىنىڭ ەڭبەكتەرىن وقىپ، ءۇنىن ەستىپ ءجۇرمىز.

«ايتا ايتا التايدى، جامال اپاي قارتايدى» دەمەكشى، قانشا قارتايساق تا، قازاقتىڭ ءحالىن، ءتىلىنىڭ تاعدىرىن ايتۋدان شارشاماۋىمىز كەرەك. مەن ايتپاسام، ءسىز ايتپاساڭىز، كەلەر ۇرپاق كىمنەن ءتالىم الىپ، قالاي ءوز تاريحىن بىلمەك؟! «قازاقتىڭ كوسەگەسى قاشان كوگەرەدى» دەپ كوكسەۋمەن قانشا عۇلامالار ءوتتى، بۇل جالعاننان. «ويان، قازاق!» دەپ قازاقتىڭ قامىن ويلاپ وتكەن ۇلى تۇلعالاردىڭ ۇرانى «ويلان، قازاققا!» اينالدى. قازاقتىڭ قامىن ءار قازاق ءوزى ويلاۋى كەرەك. ۇلتىنىڭ، ۇرپاعىنىڭ تاعدىرىن تەرەڭ ويلاعان، بولاشاعىنا بويلاعان ءار ازامات ءوز باسىنىڭ قادىر-قاسيەتىن بىلسە، قادىرلەسە، قالايدا ءبىر پايدالى ءىس تىندىرۋى ءتيىس. بۇل – ازاماتتىق بورىش، ادامي قاسيەت. حاكىم اباي: «ءبىزدىڭ قازاقتىڭ دوستىعى، دۇشپاندىعى، ماقتانى، مىقتىلىعى، مال ىزدەۋى، جۇرت تانۋى ەشبىر حالىققا ۇقسامايدى» - دەپ ەدى. ءيا، قازاق حالقىنىڭ كەڭدىگىندە، مىقتىلىعى مەن ماقتانشاقتىعىندا ءسوز جوق، ەش مۇسىلمان حالقى تەڭەسپەيدى. مەن ءوز تاراپىمنان قازاعىمنىڭ باسقا جۇرتقا ەلىكتەۋى مەن سول باسقا جۇرتتىڭ ءتىلىن عانا ەمەس، ءدىلىن دە قابىلداۋى ەشبىر حالىققا ۇقسامايدى-اۋ دەگەن ويعا قالامىن. نەگە دەسەڭىز، ءبىر وتباسىندا اتا-اناسى قانى قازاق بولا وتىرىپ، بالا-شاعا، قالا بەردى، تۋعان-تۋىستارمەن وزگە تىلدە ەش مۇدىرمەي، كەدەرگىسىز سايرايدى دا، ءوز انا تىلىنە كەلگەندە، قاقالىپ-شاشالىپ، شاتپاقتاپ، باتپاقتاپ شۇلدىرلەي قالادى. قالادا ءوسىپ، تازا ورىستانعان ورتادا قالىپتاسقان قازاققا تۇسىنىستىكپەن قاراپ، «ءيا، ويىن جەتكىزە الماي تۇر، ورىسشا ايتا عوي» دەپ قولپاشتاپ جىبەرەتىنىمىز دە راس. نامىس قايدا؟ ال، ەندى كەشە عانا اۋىلدان ءتىلدىڭ تۇنىعىنا تويىپ، ءسالت-داستۇردىڭ ۋىزىنا قانىپ كەلگەن ۇل-قىزدارىمىزدىڭ بۇگىندە قالاعا كەلە سالا ءتىلىن بۇراپ، وزگە تىلدە (قاتە-قاتە بولسا دا) شۇلدىرلەي قالاتىنىن قالاي تۇسىنسەك ەكەن؟ كۇلكىلى-اق! سوندا، ول قاي ۇلتتىڭ وكىلى بولدى؟! ءوز تىلىڭنەن نەگە سونشا جەرىدى ەكەن، بۇل جاستار؟ جاستار عانا ەمەس، جاسامىستارىمىزدىڭ دا جاعدايى سولاي. كۇرسىنەسىڭ دە، قوياسىڭ. بۇل جاقسى قاسيەت ەمەس، تەك –  ءتىل قاسىرەتى! قالا جاعدايىندا (كەڭەس ءداۋىرى) قازاق مەكتەبىن شام الىپ ىزدەپ تاپپاعاندىقتان، امالسىزدىقتان ورىسشا وقىدىق دەپ اقتالدىق. ەندى شە؟ تاۋەلسىز بولدىق، ءتىلىمىز تاۋەلسىز بولعاندا تۋىلعان بالا ءوز انا تىلىندە نەگە سويلەمەيدى؟! ءوز ەلىندە، ءوز مەملەكەتىندە ءوز انا ءتىلىن اقشا تولەپ ۇيرەنىپ جاتقان بىردە-بىر باسقا ەل بالاسىن ەستىگەن دە، كورگەن دە ەمەسپىز. مۇنداي سورلاعاندىق ەشبىر حالىقتا جوق شىعار. ءوز تىلىنەن ءوزى جەرىگەن دەگەن ءسوز – ءوزىنىڭ اناسىنىڭ سۇتىنەن وسكەن سوڭ جيىركەنگەن دەگەن ءسوز. باسقا تەڭەۋ تاپپادىم. «ايتپاسا ءسوزدىڭ اتاسى ولەدى» دەگەن بار. ءار نارسەنى سالىستىرا ءجۇرىپ سارالايسىڭ عوي، ارينە. تاعدىر تالكەگىمەن تورتكۇل دۇنيەنىڭ ءتورت بۇرىشىنان اتاجۇرتىنا ورالعان قانداستارىمىزدان ۇلگى الايىقشى! بىرنەشە جىلدار بويى شەتتەن ەلگە ورالعان قانداستارىمىزدىڭ ۇرپاقتارىنا، ياعني شاكىرتتەرگە ءدارىس بەردىم. سوندا دەيمىن-اۋ، تۋعان توپىراعىنان الىستا جۇرگەن، ەسەيگەن، (18-20 جىلىن) وزگە جۇرتتا وتكىزگەن قاراكوز جاستارىمىز قالاي عانا انا ءتىلىن ۇمىتپاي، اۋەلىمدە، ءسوزدىڭ مايىن تامىزىپ، ايىزىڭدى قاندىرىپ سويلەيتىن دەڭگەيدە كەلگەندەرىنە تاڭدانباسقا لاجىڭ جوق. وسىندايدا، جەرگىلىكتى جاستارعا «قولدا باردا التىننىڭ ءقادىرى جوق» دەگىم كەلەدى.

جاسىراتىنى جوق، بۇگىندەرى ۇمىتىلا باستاعان، ءتىپتى كورىنبەيتىن قوس بۇرىمدى، قولاڭ شاشتى، بيازى مىنەزدى قاراپايىم قىزدار مەن قازاقى ءور مىنەزىن ساقتاعان، قاجىمايتىن قايراتتى، نامىستى (اسىرەسە، قىز بالاعا قاتىستى) جاس جىگىتتەر لەگى كەلەدى. اتاجۇرتقا ورالعان جاستار ۇلتتىق تىلگە، دىنگە، سالت-داستۇرىمىزگە ەش سىزات تۇسىرمەي، كوزىنىڭ قاراشىعىنداي ساقتاپ كەلگەن. اتا-بابا توپىراعىنان جىراقتا جۇرسە دە، اتا سالتىن، ءداستۇرىن، ەڭ كەرەگى - ءتىلىن ۇمىتپاعان. ولار دا ءقوستىلدى، وزگە تىلدە سايراي جونەلەتىن دە شىعار، ءبىراق، ءبىر سويلەم ىشىندە ءبىر ءتۇيىر وزگە ءسوز قوسىپ سويلەگەنىن ەستىگەن ەمەسپىز. بۇل - تىلگە دەگەن، ۇلتقا دەگەن سىي-قۇرمەت.

«ۇنىنەن، تىلىنەن، جەرىنەن، دىنىنەن ايىرىلعان حالىق جەر بەتىنەن جويىلىپ كەتەدى» دەگەن ءال-فارابي بابامىزدىڭ ءسوزىن ەسكەرسەك، جاھاندانۋ جاعدايىندا ءار قازاقتى ءتىل تاعدىرى تولعاندىرۋى كەرەك.

ءسوز باسىندا ايتقانىمداي، قازاقتىڭ قوناقجايلىلىعى، كەڭپەيىلدىلىگى ەشبىر حالىققا ۇقسامايدى دەگەنگە دالەل جوق ەمەس. قاسىرەتكە تولى تاعدىر تالكەگى قاي حالىقتىڭ باسىنان وتپەگەن. سوناۋ وتكەن عاسىردىڭ 40-جىلدارى قۋعىن-سۇرگىنگە ۇشىراپ، جەر اۋدارىلعان قانشاما حالىق وكىلدەرىن قازاق حالقى كەڭ قولتىعىنا سىيعىزدى، پانالاتتى. ءۇيىنىڭ ءبىر بۇرىشى تۇگىل، جەرىن دە بەردى، جايعاستى، ۇرپاعى تاراپ جاتىر. دۇرىس-اق، كەڭ بولساڭ، كەم بولمايسىڭ دەگەن سول 40-جىلدارى قازاق جەرىنە جەر اۋدارىلىپ كەلىپ، قونىستانىپ قالىپ قويعان جانداردىڭ ءبىرى – گەرولد بەلگەر. قازاقتى ءبىر كىسىدەي جاقسى كورگەن، قازاق حالقىنىڭ ابىرويىن كوتەرگەن، وتانشىل، ۇلتى - نەمىس، جانى - قازاق، ءۇش تىلدە دە ەمىن-ەركىن سويلەي دە، جازا دا بىلگەن، ارتىنا وشپەس مۇرا قالدىرعان گەراعانى بىلمەيتىن جان جوق.

گەرولد بەلگەر تۋرالى ايتارىمىز كوپ، ءبىراق، مىنا قاعاز بەتى جەتپەيدى-اۋ! پوۆولجەدەن جەر اۋدارىلىپ كەلگەن ءتورت جاسار نەمىس بالاسى تەكتىلىگىمەن، قابىلەتتىلىگىمەن سول كەزدەگى ۇستازداردىڭ كوزىنە ءتۇسىپ، قازاق مەكتەبىن ۇزدىك بىتىرەدى. قازاقتى الەمگە تانىتقان ۇلى ابايدىڭ ولەڭدەرىن جاتقا ايتىپ، قازاق حالقىنىڭ ءسوز ونەرىن، رۋحاني بولمىسىن بويىنا ءسىڭىرىپ وسەدى. قازىرگى تاڭدا قازاق تىلىندە تازا سويلەيتىن وزگە ۇلت وكىلدەرى جوق ەمەس. تاڭعالاتىن دا ەشتەڭە جوق، ماسەلە سويلەي العاندا ەمەس، ماسەلە قازاقتىڭ ءتىلى ءۇشىن نامىسىن جىرتىپ، شىن جانى اشىپ، شىنايى شىرىلداپ وتكەن، قانشاما تىلگە قاتىستى ەڭبەك جازىپ، تەر توككەن، وزگە ۇلتتىڭ وكىلى جونىندە ايتپاقپىن. گەراعاڭنىڭ كوزىنىڭ تىرىسىندە جازۋشى، جۋرناليست، قالامگەرلەردىڭ ءبىرقاتارى كەزدەسىپ، ءجيى سۇحباتتاسىپ، پىكىر الىسقان ەكەن. مىسالى:

«گەرولد بەلگەر: «مەنىڭ گەرمانياعا نەگە كوشپەگەنىمدى بىلەسىڭدەر مە؟» - دەدى. ۇندەگەن جوقپىز. «سەبەبى، مەنىڭ وتانىم بىرەۋ، ول – قازاق ەلى. مەنىڭ تاقىرىبىم بىرەۋ، ول – قازاق تاعدىرى. مەن قازاقتان باسقا ەشكىمدى كوز الدىما ەلەستەتە المايمىن. مەن قازاقستاننان باسقا جەردە ءومىر سۇرە المايمىن. مەن قازاقتار سياقتى ەت جەيمىن، قازى-قارتا جەيمىن. ونى جەمەسەم، تاماق جەگەن قۇرلى بولمايمىن. تەك بولمىسىم عانا ەمەس، اۋىراتىن جانىم دا، سالاتىن ءانىم دە قازاق بولىپ كەتكەن. ەندى انا جاققا كەتسەم دە، قازاقشا كەتەتىن شىعارمىن. ەگەر دە ولاي-بۇلاي بولىپ جاتسام، مەنى دابىرلاتپاي، قاراپايىم عانا كەڭسايعا قويىڭدار. مەن ءۇشىن ءبىر كەڭشىلىك جاساڭدار. وندا مەنىڭ دوستارىم جاتىر. سولارمەن بىرگە قازاقتىڭ رۋحىن كۇزەتىپ جاتۋعا مۇمكىندىك بەرىڭدەر دەپ ارىز دا جازىپ قويعانمىن. مەنىڭ گەرمانياعا قونىس اۋدارماعانىمنىڭ بىردەن-بىر سەبەبى – وسى» («گەرولد بەلگەر كىم؟»، 175-بەت).

جان دۇنيەڭ جىلاپ، جابىرقاپ، جۇرەگىڭ تەبىرەنىپ، تۇلا بويىڭدى شىمىرلاتىپ، ساي-سۇيەگىڭدى سىزداتاتىن نە دەگەن كورەگەندىلىك دەسەڭىزشى! ال، نە دەيسىز؟ ءسوز جوق. قانىمىز قازاق بولعانمەن، جانىمىز قازاق بولا الماي جۇرگەنىمىزدى جاسىرمايىق. ۇلتجاندى بولۋدى، حالقىن ءسۇيۋدى، ءداستۇر-سالتىڭدى دارىپتەۋدى، ەلىن، جەرىن قيمايتىن وتانشىل بولۋدى، ۇلتى باسقا بولسا دا، جانى قازاق بولىپ قالىپتاسقان گەراعادان كەيبىر قازاق باۋىرلارىمىز ۇيرەنسە عوي، شىركىن! گەرولد بەلگەر: «ءوز باسىم قازاقتاردى 1941 جىلدان بەرى بىلەمىن. ءبىراق، سول كەزدەگى مەن قازىرگى قازاق اراسىندا ەشبىر ۇقساستىق جوق دەپ ايتىپ كەلەمىن. ايىرماسى جەر مەن كوكتەي. مەنىڭشە، قازاقتىڭ العانىنان جوعالتقانى كوپ. بۇرىن قازاق اۋىلىنا بارا قالساڭ، يتتەرىنە دەيىن باسقا بولاتىن. الدىڭنان قارسى الۋعا شىعىپ، بىر-ەكى ۇرگەننەن كەيىن قۇيرىعىن بۇلعاڭداتىپ، ۇيىنە، قوجايىنىنا كەلىپ بەينە ءبىر «مەن ساعان قوناق اكەلدىم، سەن نە ىستەپ تۇرسىڭ؟» دەگەندەي ۇرەتىن-دى. ءقازىر شە؟ يت تە اشۋلى، قوجايىن دا كوڭىلسىز. اۋىلدى جوعالتقانىمىز جانىما باتادى» («گەرولد بەلگەر كىم؟»، 152-بەت).

ءبارى راس. ءقازىر الىس تۋىس، جەكجات-جۇراتتار تۇگىلى، جاقىنىڭ دا ءبىرىن-بىرى ىزدەمەيتىن حالگە جەتتىك. سىنايتىن، مىنەيتىن، كورە المايتىن، ءبىرىن-بىرى توسىرقايتىن، بىرىنە-بىرى زيان كەلتىرەتىن، قۋانىشىن، قۋانعانىن بىرگە بولىسپەيتىن، ءبىر-بىرىنىڭ جەتىستىگىنە، ابىرويىنا، يگىلىكتى ىستەرىنە ىشتارلىقپەن قارايتىن قىزعانىش دەگەن دەرتتىڭ ءتۇرى پايدا بولدى.  ۇلتتىق قۇندىلىقتىڭ قۇلدىراۋىنان ءدال وسىنداي قوعام قالىپتاسۋدا. سەبەبى نەدە دەۋىڭىز ورىندى. ماسەلە سوندا. ماقالا باسىندا ءسوز بولعان سوناۋ قۋعىن-سۇرگىن زوبالاڭ جىلدارى ۇلتى باسقا، ءتىلى دە، ءدىنى دە بوتەن، جەر اۋدارىلىپ كەلگەن جانداردى وزگەسىڭ دەپ وزەگىنەن تەپپەي، كەڭپەيىلدىلىك تانىتىپ، قۇشاق جايىپ قارسى العان قازاق جۇرتى بولاتىن. باسپاناسى تار بولسا دا، نيەتتەرى ءتۇزۋ، پەيىلدەرى كەڭ ەدى. سايىپ كەلگەندە، دۇنيە-مۇلكى جوق كەدەي بولعانمەن، يمان بايلىعى باسىم ەدى. يمانى بايدىڭ بەرەكەسى دە، بىرلىگى دە، تاتۋلىعى دا كۇشتى بولعان قاشاندا. گەراعا سول زامانداعى پەيىلى كەڭ قازاقتىڭ ىشىندە ءوستى، ەر جەتتى، ازامات بولىپ قالىپتاستى. ەندى سونى اڭسايدى، سول يماندى ۇرپاق وسىرگەن قازاقتىڭ بولمىسىن كوكسەيدى. يمانى ءالسىز قوعامنىڭ جاستارى ۇياتتان جۇرداي بولسا، ۇلت بولاشاعى قالاي بولادى دەپ الاڭدايدى.

ەندى بىردە، «كازاحسكوە سلوۆو» اتتى كىتابىندا: «ءازىربايجان قىزى اسىلى وسمان، ورىس قىزى نادەجدا لۋشنيكوۆا قارىنداسىم ۇشەۋمىز انا تىلىندە سويلەۋگە شالاقازاقتاردى شاقىرىپ جاتقانىمىزعا ون جىل بولدى، ءبىراق شىعىپ جاتقان ناتيجە از. قازاق قىزدارى ورىس تىلىندە سويلەۋگە قۇمار» («گەرولد بەلگەر كىم؟»، 101-بەت). ال، قانداي ءۋاج ايتاسىز؟! ءقادىرى كەتكەن قايران ءتىل...

مەن تۋعان جەر

«جوقتىق قۋىپ سىبىردەن دە،

قازاق دەگەن سىڭدىك ەلگە...

دەيتىن اتام راحاتتانىپ،

بيداي كوجە سىمىرگەندە.

مەن قازاقشا «اپالاعام»،

مەن قازاقشا «اتالاعام»،

سودان بەرمەن ءسوزىم قازاق،

سودان بەرمەن ءوزىم قازاق.

ماحابباتتىڭ جازى عاجاپ،

قول ۇستاسقان جارىم قازاق،

قىزىم قازاق، ۇلىم قازاق،

قوڭىرقايلاۋ مەنەن از-اق».

(ن. لۋشنيكوۆا)

جىر ءدۇلد ۇلى جامبىل بابامىزدىڭ بوساعاسىن كەلىن بولىپ اتتاعان نادەجدا اپاي اندرەي قىزى لۋشنيكوۆا حالقىمىزدىڭ ۇلتتىق ءسالت-داستۇرىن ءبىر قازاقتاي-اق باعالاعان، قاراپايىم اۋىل تۇرمىسىن، ادامگەرشىلىكتى، دوستىقتى جىرلاعان ايتۋلى ايتىسكەر اقىن. 40 جىلدان استام ۋاقىت ۇستازدىق ەتىپ، قازاقتىڭ قارا دومالاق بالالارىنا قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتىنەن ساباق بەرگەن. ۇزاق جىلدار حالىق اقىنى ۇمبەتالى كارىبايەۆتىڭ شىعارماشىلىعىن تەرەڭ زەرتتەپ، دەرەكتەر جيناپ، بىلايشا ايتقاندا، تابانىنان تاۋسىلا ءجۇرىپ مۇراجاي اشقان. جامبىل باباسىنىڭ قولىنان الما جەپ، باتاسىن العان. «جامبىل بابامىزدىڭ دومبىراسىن كوتەرىپ، جىرىن توگىپ، جالعاستىرىپ ايتىپ جۇرگەن ونەرلى جاستار ءۇشىن مەكتەپ اشىپ بەرسەم، ارمانسىز كەتەر ەم بۇل جالعاننان» دەپ تەبىرەنىپتى اقىن انا كەزەكتى ءبىر ءدۇبىرلى باسقوسۋدا. قالىڭ ورمان قازاق جۇرتى مەن ورىس قىزى ن.ا. لۋشنيكوۆا اراسىن جىبەك جىپتەي جالعاستىرعان ولەڭدەرىنەن تىس، ايتىسقا قوسقان ۇلەسىنىڭ ءوزى ءبىر توبە. كەلىن بوپ تۇسكەن اۋلەتىندە ناكەن جەڭگەي، ناكەنتاي دەپ ەركەلەتىپ، قۇرمەتكە بولەنسە، اقىن كەلىن «ساعىنارسىڭدار مەنى دە»، «قازاقتىڭ ءبىر قىزىمىن» جانە ت.ب. شىعارمالارىن، ولەڭ-جىرلارىن ارتىنا مول مۇرا ەتىپ قالدىراتىنى ءسوزسىز. اقىننىڭ ءوزى ايتقانداي: «قازاقتىڭ جىر كوگىندە قالدى-اۋ ءىزىم»، «تابىنامىن جۇرەگىنە قازاقتىڭ» اتتى ولەڭدەرىن جازىپ، قازاقتىڭ ءبىر ۇلىنىڭ شاڭىراعىن ۇستاپ، وتىن جاقسا، قازاق جۇرتى دا اقىن قىزىن الاقانىنا سالىپ، ەركەلەتىپ كەلەدى.

كىشىپەيىل ادامنىڭ كىسىلىگى سوزىنەن تانىلىپ تۇرادى. ۇلتتى ءسۇيۋدى، ءتىلدى قۇرمەتتەۋدى گەرولد بەلگەر، نادەجدا لۋشنيكوۆا سياقتى حالىققا ادال قىزمەت ەتكەن، جان تانىمەن سول حالىقتىڭ ءتىلىن، ءدىلىن، قازاقى بولمىسىن قۇرمەتتەگەن جانداردان ۇلگى الىپ، ۇيرەنۋىمىز كەرەك-اق سياقتى. نامىسىڭدى قامشىلاسا دا، شىندىعى سول. ويلان، قازاق دەگىم كەلەدى.

حاكىم اباي بەسىنشى قارا سوزىندە: «كوكىرەك تولعان قايعى كىسىنىڭ وزىنە بيلەتپەي، بويىڭدى شىمىرلاتىپ، بۋىنىڭدى قۇرتىپ، يا كوزدەن جاس بولىپ اعادى، يا تىلدەن ءسوز بولىپ اعادى»-دەيدى. ەندەشە، حاكىم ابايدىڭ قارا قىلدى قاق جارعان قارا سوزىمەن ويىمدى قورىتار بولسام، كوكەيىمدى كەرنەگەن، جۇرەگىمدى سىزداتقان وسى ءبىر سىرىمدى قازاقتىڭ ءبىر قىزى رەتىندە ۇلىقتى ۇلدارىمىز بوتەن جۇرتتىڭ سالتىن ۇيرەنىپ سۇلتانى بولعانشا، ءوز ۇلتىڭدى ۇلىقتايتىن ۇلتانى بولسا عوي، قىرمىزى قىزدارىمىز جاتتىڭ جەتەگىندە كەتىپ، جاسىعى بولعانشا، ءوز ەلىنىڭ اسىلى بولساشى دەپ باتىرىپ بازىنا ايتتىم، وقىرمانىم!

رىسكەن راحىم قىزى ابىشيەۆا 

اباي اتىنداعى قازۇپۋ-دىڭ اعا وقىتۋشىسى، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى،

قازاقستان جۋرناليستەر وداعىنىڭ مۇشەسى