2019 جىلى 22 اقپاندا ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى تاريح، ارحەولوگيا جانە ەتنولوگيا فاكۋلتەتىنىڭ «قازاقستان تاريحى» كافەدراسى وقىتۋشى پروفەسسورلارىنىڭ ۇيىمداستىرۋىمەن  «اينالاڭدى نۇرلاندىر!» جوباسى اياسىندا، اۋعان سوعىسى ارداگەرلەرىنىڭ قاتىسۋىمەن كەڭەس اسكەرلەرىنىڭ اۋعانستاننان شىعارىلعانىنا 30 جىل تولۋىنا ارنالعان «جاستار، ەرلىك، پاتريوتيزم» تاقىرىبىندا ينتەرناسيوليست جاۋىنگەر اعالارىمىزدىڭ قاتىسۋىمەن تانىمدىق-تاربيەلىك، پاتريوتتىق ءىس-شارا وتكىزىلدى.

تانىمدىق-تاربيەلىك، پاتريوتتىق ءىس-شاراعا اۋعان سوعىسىنىڭ ارداگەرلەرى «قۇرمەت» وردەنىنىڭ يەگەرى سايلان بولات ساناباي ۇلى، «ايبىن» وردەنىنىڭ يەگەرى داركەنبايەۆ بايداۋلەت قۇرمانقوجا ۇلى، «ەرلiگi ءۇشiن» مەدالىنىڭ يەگەرى اسقار جورابايەۆ ابدالى ۇلى جانە تاريح، ارحەولوگيا جانە ەتنولوگيا فاكۋلتەتىنىڭ وقىتۋشىلارى مەن ستۋدەنتتەرى قاتىستى. اۋعان سوعىسىنىڭ ارداگەرلەرى اۋعان سوعىسى جايلى باستارىنان وتكەن جانكەشتى وقيعالارى جايلى بۇگە-شىگەسىنە دەيىن ايتا كەلىپ، مۇعالىمدەر مەن ستۋدەنتتەر قويعان سۇراقتارعا تۇسىنىكتى، ماعىنالى ەتىپ جاۋاپ بەردى. كەزدەسۋ بارىسىندا اعالارىمىز جاستارعا بۇگىنگى بەيبىت كۇندە ءومىر ءسۇرىپ جاتقانىمىزعا شۇكىرشىلىك ەتۋگە جانە ەل مەن جەردىڭ ءقادىر – قاسيەتىن ۇعىناتىن، ءبىلىمدى دە سانالى ۇرپاق بولۋعا شاقىردى.

ەسكە الساق، وسىدان وتىز جىل بۇرىن 1989 جىلدىڭ 15 اقپانىندا كەڭەس اسكەرلەرى اۋعان جەرىنەن ءبىرجولاتا شىقتى. ون جىلعا سوزىلعان بۇل سوعىستان ەلگە قايتقان جاۋىنگەرلەردىڭ كوبى مۇگەدەك بولىپ ورالدى. تالايى جات جەر توپىراعىن قۇشتى. بۇل سوعىستا تمد ەلدەرىنىڭ 15000 – جۋىق ادامى قۇربان بولدى. ەرلىك قاشان دا ەلگە مۇرا، ۇرپاققا – ۇران بولاتىنى بەلگىلى. كەڭەس وداعى باسشىلىعىنىڭ قاۋلىسىمەن ولار اۋعان حالقى الدىندا ينتەرناسيونالدىق بورىشتارىن وتەدى. 14 مىڭعا جۋىق كەڭەس جاۋىنگەرلەرى بۇل سوعىستا ۇيلەرىنە ورالمادى. ولاردىڭ ىشىندە قازاقستاندىقتار دا بار ەدى.

اۋعان سوعىسى تۋرالى ستاتيستيكالىق مالىمەتتەر 1976 جىلى جەلتوقسان ايىندا، سوۆەت ۇكىمەتىنىڭ ۇيعارۋىمەن اۋعانستان جەرىنە كەڭەس اسكەرلەرىن ەنگىزۋ تۋرالى شەشىم قابىلداندى. تاريح جىلناماسىنىڭ ءوزىنىڭ قارالى، ناۋبەت جىلدارىمەن ورىن العان زۇلماتتاردىڭ ءبىرى – اۋعان سوعىسى. سوعىس دالاسىنداعى قازاقستاندىقتار سانى – 22 مىڭ 269 جاۋىنگەر بولسا، سوعىس بارىسىندا قازاقستان 924 بوزداعىنان ايىرىلدى. جار قۇشىپ، بالا ءسۇيىپ ۇلگەرمەگەن 1015 جاس ەلگە مۇگەدەك بولىپ ورالدى. حابارسىز كەتكەندەر – 21. كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى اتاعىن العاندار – 86.

قايعى مەن قاسىرەت اكەلگەن بۇل سوعىس قازاقستان جەرىن دە اينالىپ وتپەدى. ۇرىستا قازا تاپقان جاۋىنگەرلەردىڭ ەرلىكتەرىن ەسىمىزدە ماڭگىگە ساقتاۋ قاسيەتتى بورىشىمىز. ولاردى ۇمىتپاس ءۇشىن ەستەلىكتەر ايتىلىپ، ماڭگىلىك الاۋلار جاعىلادى. سوعىستىڭ ادام بالاسىنا اكەلەر زاردابى مەن قاسىرەتى شەكسىز ەكەنى بارشاعا ايان.

بۇل سوعىستان قانشا بوزداقتار ورالمادى، سول بوزداقتاردىڭ انالارى ءالى كۇنگە دەيىن قارا جامىلىپ قاسىرەت شەگۋدە. ءار انا بالاسىنىڭ كەمىس تە بولسا ءتىرى كەلگەنىن قۇدايدان تىلەمەي مە؟ سول ءۇمىتىنىڭ اقتالماي، بالاسىنىڭ ءولى دەنەسىن الۋدان ارتىق اناعا بۇل دۇنيەدە تەڭ كەلەر قانداي قاسىرەت بار؟ اۋعانستان تۋرالى ءبىز نە بىلەمىز؟ اۋعانستان بۇل ەرتەدەن قالىپتاسقان مۇسىلمان مەملەكەتى. ءبىراق، بۇل ەل بىزگە ۇمتىلماس قايعى مەن قاسىرەت اكەلەدى دەپ ەشقاشان ويلاعان ەمەسپىز. بىرەۋدىڭ جۇرەك جارار ۇلىن، بىرەۋدىڭ باۋىرىن بۇل جالعاندا جۇلىپ اكەتەرىن كىم بىلگەن.

بۇل كەزدەسۋدىڭ بىزدەرگە، ياعني، جاستارعا بەرەرى مول بولدى. وسىنداي اعالارىمىزدىڭ ەرلىگى باتىر دا باتىل، ەل ەڭسەسىن ەڭسەلەگەن جۇرەگى ەلىم دەپ سوققان جاستاردىڭ كوبەيۋىنە سەپتىگىن تيگىزەرى انىق. اۋعانستاننان كەڭەس اسكەرلەرىنىڭ شىعارىلعانىنا 30 جىل وتسە دە، سول كەزدەگى جاۋىنگەرلەر بۇگىنگى بەيبىت ءومىردىڭ ەڭبەككەرلەرى سوعىس جاراسىنان ايىعا الماي كەلەدى. بۇگىن وزىمىزبەن بىرگە ەلىنىڭ كوسەگەسىن كوگەرتۋگە اتسالىسىپ جۇرگەن اۋعاندىق ارداگەر جاۋىنگەرلەردى قادىرلەپ – قۇرمەتتەۋ – ءبىزدىڭ بورىشىمىز.

ق.ت. جۇماعۇلوۆ،

ت.ع.د.، پروفەسسور 

جاقسىلىقوۆا گۇلنۇر اسان قىزى،

ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق

ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ 1 كۋرس ماگيسترانتى