وتباسى - كىشكەنتاي مەملەكەت. ونىڭ ەشكىمگە جاريا ەتپەيتىن وزىندىك ىشكى ۇستانىم-ەرەجەلەرى بولادى. نەكە – بۇل ەكى تاعدىردىڭ ءبىر ارنادا توعىسۋى. ول اسا نازىك، سىرت كوزدەن تاسادا وتە ايالاپ، ابايلاپ ساقتالۋى قاجەت قارىم-قاتىناستىڭ باستالۋى. كوپشىلىككە ۇسىنىلاتىن قىزىقتى شوۋ ەمەس.
سوڭعى كەزدەرى ادامدار اراسىندا ءاربىر ارەكەتىن الەمگە پاش ەتىپ، الەۋمەتتىك جەلىگە جاريالاۋ جاپپاي بەلەڭ الىپ بارادى. بۇرىنعىلار "جاقسى - كورگەنىن، جامان - جەگەنىن ايتار" دەۋشى ەدى، قازىرگى تاڭدا ول ءسوزدىڭ قۇنى بەس تيىن بوپ قالعانداي. الەۋمەتتىك جەلىنى اشساڭ، كىمنىڭ قايدا بارعانى، ول جەردە نەشە ساعات وتىرعانى، نە جەگەنى، نە ىشكەنى جايلى جازبا مەن سۋرەتتەردەن كوز سۇرىنەدى. سوندايلاردى كورگەندە ەرىكسىز ويعا قالاسىڭ. "بىرەۋ تويىپ سەكىرەدى، بىرەۋ توڭىپ سەكىرەدى"، اينالامىزداعىلاردىڭ ءبارىنىڭ «اۋزىنان اق مايى اقتارىلىپ» وتىرماعانى انىق. ءاربىر جەلى تۇتىنۋشى جازبا مەن سۋرەتتەردى قوياردا كۇندىك اسىن ازەر تاۋىپ ءىشىپ وتىرعان، تاعدىردىڭ ءتۇرلى تاۋقىمەتىن تارتىپ جۇرگەن نە بولماسا قيماسىنان ايرىلىپ، اڭىراپ قالعان قانشاما جاننىڭ بار ەكەنىن ەسكەرىپ، «ولاردىڭ كوڭىلىنە قاياۋ ءتۇسىرىپ جاتقان جوقپىن با؟» دەپ از-كەم ويلانسا قايتەدى.
"ءبىر اپام ءبىر اپامنان سوراقى" دەمەكشى، بۇل جەلى قۇرعىردى قاراي بەرسەڭىز، نەبىر «قىزىقتى» كورە بەرەسىز. سويتەسىز دە، ىشكەن-جەگەنىن جازاتىندارمەن جىلاپ كورىسەرسىز، ءسىرا. سوڭعى كەزدە بايقاعانىمىزداي، نەكەلى ومىردەگى نەبىر نازىك، بىرەۋ تۇرعاي ءوز سۇعىڭنان ساقتاناتىنداي دۇنيەلەردى الەۋمەتتىك جەلىگە جۇكتەۋ سانگە اينالىپ بارادى. بويىنا "شىر" بىتسە، الەمگە جار سالىپ، ءالى بىلىنە قويماعان ءىشىن ۇستاپ، كيىمىن تارتىپ، ءىشىن كەرە تۇسكەن سۋرەتتەردىڭ تالايىن كوزىمىز كورىپ ءجۇر. انا باقىتىن سەزىنۋ ارينە ەرەكشە جاعداي ەكەنى داۋسىز، الايدا، ونى سۇيىنشىلەۋدىڭ دە ءوز ادەبى بار. بۇلايشا جارياعا جار سالۋدى قازاقى ورتا، قازاقى قوعام قابىلداي قويماسى انىق. ەڭ سوراقىسى بۇل سۋرەتتى ونىڭ اكەسى، اعاسى كورمەي مە؟ سوندا ۇياتتىڭ وسىنشالىقتى ارزانداپ كەتكەنى مە؟ قازاقتىڭ بويىنا قانىمەن دارىعان كەلىندىك يبا، اكە مەن قىزدىڭ اراسىنداعى جازىلماعان ادەپ زاڭدىلىقتارىنىڭ بۇگىندە ءادىرا قالعانى ما؟ حالىقتىڭ ۇلگى-ونەگە، تالىم-تاربيە بەرۋدەگى تاپتىرماس قۇرالى «تىيىم» دەگەن بار ەمەس پە ەدى؟ بالا جاستايىنان ۇلكەندەردەن ەستى تىيىم ەستىپ وسسە، ايتىلعان اقىل-كەڭەستەردى كوڭىلگە توقىسا قۇبا-قۇپ. ءبىز دە انامىز، الايدا، جۇكتى كەزىمىزدە سۋرەتىمىزدى جەلىدە جاريالاماق تۇرعاي، ءبىر رەت اكەمىزدىڭ كوزىنە كورىنۋگە ىڭعايسىزدانىپ، جىلداپ توركىنىمىزدى توڭىرەكتەي المايتىنبىز. اتا-بابامىز عۇرىپ بويىنشا بويىنا بالا بىتكەن كەلىنشەكتى بۇگىنگىلەردەي «جارقىراتىپ» جارنامالاماق تۇرعاي، تىل-كوزدىڭ سۇعىنان ساقتاسىن دەپ، «كۇماندى»، «ىشىندە كوجەسى بار»، «اياعى اۋىر» دەپ تۇسپالداپ ايتقان. سونىمەن قوسا، حالىق اياعى اۋىر، بولاشاق انانى تاربيەلەۋدى دە استە ۇمىت قالدىرماعان، انالارىمىز جاس كەلىننىڭ تانىم-تالعامىن ۇشتاپ، ومىرلىك تالىمگە باۋلىعان. ءبىزدىڭ دە جان قالاۋىمىز وسى. بۇل ءبىر جاعى.
ەكىنشى، بالا - اللانىڭ نىعمەتى، اماناتى. ەندەشە، سول اماناتقا قيانات جاسالماۋى ءتيىس. ولاي دەيتىنىمىز، بويداعى بالانىڭ دۇرىس دامىپ، جەتىلۋىنە جاعداي جاساۋ انانىڭ مىندەتى. بالاسىنىڭ دەنساۋلىعىنا، اماندىعىنا الاڭدايتىن ءاربىر انا مۇنداي قادامدارعا بارماعانى ابزال. سەبەبى، جۇكتىلىك كەزىندە ايەل قىل ۇستىندە جۇرگەندەي نازىك كۇيدە بولاتىندىقتان بارىنشا سىرت كوزدەن، سۇقتى جانارلاردان ساقتانعانى دۇرىس، ايتپەگەندە بۇل بالانىڭ نە انانىڭ ومىرىنە ءقاۋىپ ءتوندىرۋى مۇمكىن. قاسيەتتى قۇراندا "...سوندا وعان (ايەلگە) جۇكتىلىگىنىڭ ءار كۇنى ءۇشىن كۇندىز ورازا تۇتقاننىڭ، تۇندە اللاعا قۇلشىلىق ەتكەننىڭ ساۋابى جازىلادى» دەلىنگەن. بۇل كەزەڭنىڭ وتە جاۋاپتى ءسات ەكەنىن وسىدان-اق پايىمداۋعا بولادى.
ءۇشىنشى، وسى ءبىر سۋرەت قويۋ ارقىلى قانشاما جاننىڭ جاراسىن جاڭعىرتىپ، جانىن جۇدەتەسىز. سەبەبى، ومىردە پەرزەنتتىڭ ءتاتتى ءيىسىن يىسكەۋ ەكىنىڭ بىرىنە بۇيىرا بەرمەيتىن ب ا ق. ال سىزگە بۇيىرعان ەكەن، وندا الەمگە جار سالماي، ءۇنسىز شۇكىر ەتىڭىز. جابىرقاۋ جاننىڭ جۇرەگىنە ارتىق جۇك ارتپاڭىز.
بۇل ويىمىزعا قارسى داۋ ايتاتىندار دا از بولماس. "بۇل ولاردىڭ تاعدىرى" دەر. جارايدى، سولاي-اق بولسىن. الايدا، ودان گورى ومىردە كورگەنىڭىز بەن تۇيگەنىڭىزدى جازساڭىز، بىلگەنىڭىزبەن بولىسسەڭىز قانشاما جاننىڭ ساۋابىن الىپ، قارلىعاشتىڭ قاناتىمەن سۋ سەپكەنىندەي، ءسىز دە نەشەمە جاننىڭ جۇرەگىنە ىزگىلىك ءدانىن ەگەر ەدىڭىز.
وسى الەۋمەتتىك جەلىنى دۇرىس پايدالانباۋدىڭ كەسىرىنەن قانشاما وتباسى ويران بوپ جاتىر بۇگىندە.
وتباسىنىڭ ەشكىم بىلمەۋگە ءتيىس ىشكى قۇپيالارى بولادى. قۋانىشىن ەت جاقىنى بىلسە جەتىپ جاتىر ەمەس پە؟ بوگدە جانداردىڭ نازار تىككەنى ونىڭ تاعدىرىن تاستالقان ەتۋى ابدەن مۇمكىن. سەبەبى، تىل-كوز، سۇق دەگەن دۇنيەلەردىڭ بارى دا راس. كوز تيۋ جايىندا پايعامبارىمىز (س.ع.س.): "كوز تيۋ - اقيقات. ەگەر تاعدىرمەن جارىسقا تۇسە الاتىن ءبىر نارسە بولسا، وندا ول نارسە كوز تيۋ بولار ەدى ( تاعدىردى وزگەرتەر ەدى)" - دەگەن. (ءمۇسليم، يبن ءماجا). وسى تۇرعىدا ءدىن وكىلدەرى "ادامعا بوگدە ادامداردان بولەك ءوزىنىڭ، تۋىستارى مەن دوستارىنىڭ دا تاراپىنان كوز ءتيۋى مۇمكىن" دەگەندى العا تارتادى.
قازىرگى قوعامدا ۋشىعىپ تۇرعان تۇرمىستىق ءتۇرلى كيكىلجىڭدەر مەن تىرشىلىكتىڭ قيۋى قاشقان كورىنىستەرىنىڭ تۋىنداۋىنا وسى الەۋمەتتىك جەلى بەلگىلى ءبىر دەڭگەيدە سەبەپكەر بولىپ جۇرگەنىن مويىنداۋىمىز كەرەك.
قازاق قوعامىندا اقىل-ەسى دۇرىس ءاربىر ادام جۇرگەن-تۇرعان جەرىندە ەلگە جاقسى ءىس، ۇلگى-تاعىلىم قالدىرىپ، سونىمەن قاتار جولدا جاتقان ءبىر ءتۇيىر تاس بولسا دا الىپ تاستاۋ سىندى قاراپايىم جول جومارتتىعىن جاساپ وتىرعان. ال، بۇل جومارتتىق – ەل ىشىندە ناعىز ەرلىك سانالعان. ولاي بولسا، ءبارىمىز ءومىر كوشىنە ىلەسكەن جولاۋشى ەكەنىمىزدى ءدايىم ەستەن شىعارماي، كەلەر ۇرپاقتىڭ بولاشاعىنا تەمىرقازىق بولارلىق جول جومارتتىعىمىزدى كورسەتە جۇرەيىك.
گۇلبالا قوشتاي
پىكىر قالدىرۋ