كەشە ۇلتتىق بانك ءتوراعاسىنىڭ ورىنباسارى ولەگ سمولياكوۆ سايلاۋدان كەيىن تەڭگەنىڭ باعامىنا قاتىستى ايتارلىقتاي وزگەرىستەر بولا قويمايتىنىن ايتتى.  بانك ءتوراعاسىنىڭ ورىنباسارى ايتۋىنشا، ءبىرىنشى توقساننىڭ قورىتىندىسى بويىنشا جاريالانعان تولەم بالانسىنىڭ ستاتيتيكاسى بويىنشا تاۋارلار مەن قىزمەتتەردىڭ ايىرباسى +800 ميلليون اقش دوللارىن قۇرايدى. 

«ماسەلەن، وتكەن جىلى ءبىرىنشى توقساندا 900 ميلليون دوللار بولعان. نەگىزى، تولەم بالانسىنىڭ تاريحىنا قاراساق، بىزدە اعىمداعى وپەراسيالاردىڭ «دەفيسيتتىك ەسەپشوتى» ءجيى بولادى. بۇل دەگەنىمىز ەلگە كەلەتىن ۆاليۋتاعا قاراعاندا اقشا جۇمساۋىمىز باسىم. ال وتكەن جىلدىڭ ءتورتىنشى توقسانىندا +1،5 ميلليارد اقش دوللارى بولدى. وعان ءبىرىنشى توقساننىڭ +800 ميلليونىن قوسىڭىز، سوندا تازا 2،4 ميلليارد دوللار ەلگە كەلىپ وتىر» - دەدى ولەگ سمولياكوۆ.

باعامداساق، ءبىزدىڭ ىشكى نارىعىمىزعا ەنەتىن شەتەلدىك ۆاليۋتا سۇرانىسىمزعا قاراي جىلدان جىلعا كوبەيىپ كەتىپ وتىر. نارىق زاڭدىلىعى بويىنشا سۇرانىس كوبەيسە، ۇسىنىستىڭ دا باعاسى وسەتىنى داۋسىز. دەگەنمەن، سمولياكوۆتىڭ پايىمىنشا، قازىرگى مۇناي باعاسى، ءرۋبلدىڭ باعامى، دەپوزيتتەردىڭ ديناميكاسى جانە تاعى باسقا فاكتورلار ءبىر قالىپتى جانە تەڭگەنىڭ باعامىنا ايتارلىقتاي اسەر ەتىپ تۇرعان جوق.

«بۇگىندە ءتۇرلى قاۋەسەتتەر ديەۆالۆاسيا تۋرالى اڭگىمەنى كوبەيتىپ وتىر. ۇلتتىق بانك ۆاليۋتانىڭ باعامىن رەتتەمەيدى. ءبىزدىڭ نەگىزگى مىندەتىمىز — ينفلياسيا. ونى پروسەنتتىك مولشەرلەمە ارقىلى رەتتەپ وتىرامىز. ال ايىرباس كۋرسىن رەتتەۋگە قاتىستى ەشقانداي مىندەتىمىز جوق. كۋرس كۇندە وزگەرىپ جاتادى. ءبىراق ايتارلىقتاي وزگەرىستەر بولماۋى كەرەك» - دەپ اتاپ كورسەتتى ۇلتتىق بانك ءتوراعاسىنىڭ ورىنباسارى.

وسى ارادا Qamshy.kz اقپارات اگەنتتىگىنىڭ ءتىلشىسى ەكونوميست، ساراپشىلاردان ماسەلەنىڭ ءمان-جايىن سۇراستىرىپ كورۋدى ءجون كوردى. ماسەلەن، بۇل رەتتە قارجىگەر ارمان مۋسين «اي سايىن ءبىر دوللاردىڭ كولەمىن 380 تەڭگەنىڭ كولەمىندە ۇستاپ تۇرۋ ءۇشىن عانا قازاقستانعا 2-3 ملرد دوللار شىعىنعا باتۋعا تۋرا كەلەدى. سوندىقتان دا ۇلتتىق بانك تەڭگەنى ەركىن اينالىمعا جىبەرىپ وتىر. بولاشاقتا تەڭگەنى ودان ءارى قۇنسىزدانباسا، قۇنا ارتا تۇسپەيدى.  سەبەبى ۇلتتىق ۆاليۋتانى تەجەپ ۇستاپ تۇرۋ ۇلتتىق ەكونوميكاعا اۋىر تيەدى» دەيدى. 

ءسويتىپ، مامانداردىڭ بايىپتاۋىنشا، قازاقستان ناق ءقازىر تەڭگەنى تەجەپ ۇستاپ تۇرۋدان تەك قانا شىعىن كورەدى. سەبەبى، مۇناي باعاسىنىڭ قۇبىلۋى، ءرۋبلدىڭ قۇنسىزدانۋى ءوز الدىنا ەلدە وتاندىق بيزنەستىڭ دە باسەكەگە قابىلەتتىلىگى وتە تومەن. بۇعان قاتىستى ماماندار «مۇناي باعاسى ءتۇسىپ، كورشى رەسەيدەگى جاعداي قيىنداي باستاسا دا، وتاندىق ءوندىرىس، وتاندىق بيزنەس باسەكەگە ءباس تىگە الاتىن بولسا وندا تەڭگەنى تەجەپ ۇستاۋعا بولاتىن ەدى. مۇندايدا «ءبىز وتاندىق كاسىپورىنداردان، وتاندىق بيزنەستەن ءتۇسىم ءتۇسىپ وتىر» دەپ سەنىمدى بولار ەدىك. وكىنىشتىسى، ءبىزدىڭ وتاندىق بيزنەس باسەكەلەستەرىنىڭ قالتارىسىندا قالىپ جاتىر» دەيدى.

ءسويتىپ «وسى فاكتورلاردى عانا ەسەپكە الساق، سايلاۋدان كەيىن تەڭگەنىڭ قۇنسىزدانۋى ابدەن مۇمكىن» دەيدى ماماندار.

ساراپشىلار اتقارۋشى بيلىك كۇتپەگەن، بولجاماعان ءبىرقاتار جاعدايلار ەكونوميكامىزعا قازىردەن سالماق سالىپ جىبەرگەنىن ايتادى.

ماسەلەن، ەكونوميست-ساراپشى جاڭاباي الدابەرگەنوۆ

«بۇل جەردە اتقارۋشى بيلىك حالىقتىڭ بەلسەندىلىگى دەگەن جايتتى ەسكەرمەدى. مىسالى، رەسەي ءرۋبلى تۇسە باستاسا بولدى، قازاقستانداعى شاعىن كاسىپ يەلەرى بار، قاراپايىم حالىق بار بارلىعىن ارزان ءرۋبلدى كوسىپ الىپ، رەسەيدەن  ارزان تاۋار تاسۋدى باستايدى. ارزان كولىكتى دە، ارزان تەحنيكالىق جابدىقتاردى دا رەسەيدەن اكەلەتىندەر ءقازىر ارتىپ كەتتى. ال وسى تۇستا اتقارۋشى بيلىك قازاقستان مەن رەسەي اراسىندا كەدەندىك باقىلاۋ ورناتۋ قاجەتتىگىنە نازار اۋدارمادى. رەسەيدەن كەلەتىن ارزان  تاۋارلارعا دەر كەزىندە شەكتەۋ قويعانىمىزدا وتاندىق وندىرىسكە سالماق تۇسپەيتىن ەدى. ءقازىر وتاندىق ءوندىرۋشى كاسىپورىنداردىڭ ءبىرازىنىڭ سالى سۋعا كەتىپ وتىر. اگرارييلەرىمىزدىڭ جاعدايى تىپتەن مۇشكىل. ءتىپتى  قازىردە رەسەيدەن ارزان ۇن، ارزان اگرو-ونىمدەر، ايران، قايماق دۇكەندەرىمىزدە قاپتاپ تۇر. بۇل بىزدەگى اگرارييلەردىڭ جاعدايىن اۋىرلاتىپ وتىر. بۇلايشا ەمىن-ەركىن رەسەيدەن ارزان تاۋار ەنگىزۋ وتاندىق وندىرىسكە سوققى بولدى. ءوزىمىزدىڭ وتاندىق تاۋار وتپەي قالادى، سوندىقتان مۇنايدىڭ ءتۇسۋى بار، ءرۋبلدىڭ قۇلدىراۋى بار، وتاندىق ءوندىرىستىڭ جۇمىسىنىڭ باسەڭدەۋى بار بارلىعى قوسىلىپ شىعىندى اقتاماي وتىر. مۇنىڭ بارلىعى ۇلتتى ۆاليۋتانى، ۇلتتىق ەكونوميكانى السىرەتەدى»،- دەدى.

وسىلايشا ماماندار «رەسەيمەن ارادا دەر كەزىندە كەدەندىك باقىلاۋ ورناتا الماۋىمىز جاعدايدى ۋشىقتىرىپ جىبەردى» دەسەدى.

ال قارجىگەر، ساراپشى-مامان ارمان مۋسين: 

«ۇلتتىق بانك قانشا جەردەن تەڭگە قۇنسىزدانبايدى دەسە دە، باياۋلاپ دوللارعا ءبىر تەڭگەدەن قوسىلىپ كەلەدى. مۇنى ءبىز بايقاپ وتىرمىز. بۇل ەرتە مە، كەش پە ءبىر ديەۆالۆاسيانىڭ بولاتىنىن كورسەتەدى. ال ەندى بۇل ارادا بىزگە مىنانى ەسكەرۋ كەرەك، رەسەي ءوز ەكونوميكاسىن الدەندىرۋ ءۇشىن ەندى بولاشاقتا ارزان يمپورتىن ودان ءارى بىزگە توعىتىپ ءبىزدىڭ ىشكى نارىقتى ودان ءارى جاۋلاي تۇسەدى. بۇل ءبىز ءۇشىن وتە ءقاۋىپتى تۇس. ەگەر رەسەيدەن ارزان تاۋار ودان ءارى اعىلا بەرەتىن بولسا وندا وتاندىق ءوندىرىستىڭ تاۋار وتىمدىلىگى ودان ءارى تومەندەيدى. وسىلايشا رەسەي قازاقستاندىق نارىققا كەلىپ بارىنشا كىرىگۋدى، سول ارقىلى كورشى ەل وندىرىسشىلەرى ەلىمىزدەن وزدەرىنە جايلى ەكونوميكالىق ورتا قالىپتاستىرۋدى ويلاستىرىپ وتىر. سوندىقتان ءقازىر ەكسپورتتاۋشىلارمىزعا دوللاردى قىمباتتاتۋ ءتيىمدى بولماق. ەكسپورت، يمپورت قاتىناسىندا وتاندىق ونىدىرىسشىلەر دوللارمەن ايىرباس جاسايدى. ەكسپورتتاۋشىلاردىڭ پايداسىن ەسەلەپ، بيۋدجەتكە تۇسەتىن ءتۇسىمدى كوبەيتۋ ءۇشىن اتقارۋشى بيلىككە امالسىز تەڭگەنى قۇنسىزداندىرۋعا تۋرا كەلەدى. ولاي ەتپەسەك، ەكسپورت-يمپورت قاتىناسىندا بىزگە پايدا كەلمەيدى. بۇدان وتاندىق كاسىپورىنداردىڭ تابىسى ازايىپ، ءوندىرىستىڭ اياق الىسى كەرى كەتە باستايدى. سوندىقتان وتاندىق ءوندىرىستى قولداۋ ءۇشىن دە، ەكسپورت-يمپورت قاتىناسىنان پايدا كورۋ ءۇشىن دە دوللاردى قىمباتتاتۋعا ءماجبۇرمىز. تەڭگەنى قولداۋ ءۇشىن، وتاندىق ءوندىرىستى قولداۋ ءۇشىن بىزگە التىن-ۆاليۋتا قورىنان، ۇلتتىق قوردان قاتارىنان بىرنەشە جىل قارجى الىپ وتىرۋعا تۋرا كەلەدى. ال بۇل ءتىپتى شىعىنعا باتىراتىن قۇبىلىس. سوندىقتان سايلاۋدان كەيىن  ءبىر ديەۆالۆاسيا بولاتىنى داۋسىز»،- دەدى.

قارلىعاش زارىققان قىزى