ماكس بوقايەۆ اڭگىمەسىن "ءساۋىردىڭ 26-سى كۇنى جىبەرگەن حاتىڭىزدى مامىردىڭ 9-ى كۇنى كەشكە اكەلىپ بەردى. بىزگە بەيسەنبى كۇنى تەلەفونمەن سويلەسۋگە رۇقسات بەرەدى. سوندىقتان تەلەفون سوعۋعا بۇگىن (مامىردىڭ 16-سى كۇنى – رەد.) عانا مۇمكىندىك بولدى. سىزبەن سويلەسۋگە ون مينۋت ۋاقىتىم عانا بار" دەپ باستادى.

جۋرناليست: ەلدە پرەزيدەنتتىڭ اۋىسقانىن، ءقازىر سايلاۋعا دايىندىق ءجۇرىپ جاتقانىن بىلەتىن بولارسىز. نۇرسۇلتان نازاربايەۆ پرەزيدەنتتىك وكىلەتىن توقتاتىپ، ورنىنا قاسىم-جومارت توقايەۆ كەلدى. نازاربايەۆتىڭ پرەزيدەنتتىكتەن كەتكەنىن قايدان ەستىدىڭىز؟ سول ساتتە قانداي ويدا بولدىڭىز؟

ماكس بوقايەۆ: - "پرەزيدەنت كەتەدى"، "بيلىك ءترانزيتى بولادى" دەپ 2005 جىلدان بەرى ايتىلىپ كەلە جاتىر. ءبىراق ۇزاققا سوزىلىپ كەتتى. سول كۇنى (19 ناۋرىز – رەد.) تەلەارنالار مەن راديودان "ساعات جەتىدە پرەزيدەنت نازاربايەۆتىڭ ايتاتىن شۇعىل حابارى بار" دەپ حابارلادى عوي. سول نە راديودان، نە تەلەارنادان ەستىدىم. شىنىمدى ايتسام، قۋانىپ نە اسا ءبىر كوڭىلىم بۇزىلدى دەپ ايتا المايمىن. سەبەبى، بۇل باياعىدان بەرى ايتىلىپ كەلە جاتقان اڭگىمە.

وعان قوسا، بىلتىر كونستيتۋسياعا وزگەرىستەر ەنگىزىلگەنىن، قاۋىپسىزدىك كەڭەسىنىڭ ءرولىن كۇشەيتكەنىن ءبارىمىز بىلەمىز. سوندىقتان نازاربايەۆتىڭ ەشقايدا كەتپەيتىنىن، بيلىك تەتىكتەرى قولىندا قالاتىنىن بىلدىك. [نازاربايەۆ] ساحنا سىرتىنان ءجىپ تارتىپ وتىرادى. جالپى ەلدە ەكونوميكالىق، ساياسي-الەۋمەتتىك داعدارىس بولىپ، بارلىعى قيىنداپ كەتكەندە اۆتوريتارلىق بيلىك پايدالاناتىن ءتاسىل — "دەكوراسيانى وزگەرتۋ". جۇرتتى الداعانداي بولادى. دەكوراسيانى وزگەرتسە باسىلادى دەپ ويلايدى. كوپ بالالى انالار نارازىلىعى دا اسەرىن تيگىزدى دەپ ويلايمىن.

ءبىراق [نازاربايەۆ] بيلىكتەن ايىرىلعىسى كەلمەيتىن ادام، سوندىقتان ول، قالاي بولسا دا، كونستيتۋسياعا وزگەرىس ەنگىزىپ، ايتەۋىر بيلىك تىزگىنىن قولىندا ۇستاپ قالاتىنى باياعىدا بەلگىلى بولعان.

جۋرناليست: بيلىكتىڭ استانا قالاسىنىڭ اتاۋىن نۇر-سۇلتان دەپ وزگەرتكەن شەشىمى جايلى نە ايتاسىز؟

ماكس بوقايەۆ: قاجەتى جوق ەدى. نازاربايەۆتىڭ ءوزى "مىنە، مەن جاڭا استانانى كوتەردىم"، "تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ جاڭا استاناسى"، "ۇلكەن قالا" دەپ ماقتانىپ جۇرگەن. سول استانا اتاۋى قالۋى كەرەك ەدى. تاريحتا "نۇرسۇلتان نازاربايەۆ كوتەرگەن قالا" دەپ قالار ەدى. شىنىمدى ايتسام، كوزى ءتىرى ادامنىڭ ەسىمىن قالاعا بەرۋ – ەرسىلەۋ.

جۋرناليست: جەر ميتينگىسىنەن كەيىن ءۇش جىل ءوتتى. 2016 جىلى اتىراۋداعى نارازىلىقتى كوزبەن كوردىڭىز. قالاي ويلايسىز، ميتينگىدە قويعان تالاپتارعا قول جەتكىزە الدىڭىزدار ما؟

ماكس بوقايەۆ: 2016 جىلعى ميتينگىگە شىعىپ، وي-پىكىرىمىزدى ايتۋىمىز كەرەك بولدى ءارى ورىندى بولدى. وعان قوسا، كونستيتۋسيادا "مەملەكەتتىك بيلىكتىڭ بىردەن-بىر باستاۋى — حالىق" دەپ جازىلعان. سول حالىق ءوز پىكىرىن ايتىپ، بيلىككە جەتكىزدى. 100 پايىز بولماسا دا، تالاپتارىنىڭ 70-80 پايىزىن جەتكىزىپ، ايتقانىن ىستەتتى. ول وتە ماڭىزدى دەپ ويلايمىن.

بىزدە بيلىك حالىقتىڭ ەشقانداي پىكىرىنە قۇلاق تۇرمەيدى. سوندىقتان سول كەزدە نارازىلىققا شىعۋ كەرەك دەپ ويلادىم. ميتينگ تەك اتىراۋدا ەمەس اقتوبە، سەمەي، الماتى مەن قىزىلوردا قالالارىندا دا بولدى. سول كەزدە حالىق تالابىن بيلىككە ايتىپ، ماجبۇرلەپ ورىنداتقىزۋعا بولاتىنىن كورسەتتى. سول جاعىنان الىپ قاراعاندا، ماڭىزدى بولدى دەپ ويلايمىن.

جۋرناليست: چەحيانىڭ بۇرىنعى ءمينيسترى ءجاميلا ستەحليكوۆا ءوز سۇحباتىندا 2016 جىلعى نارازىلىقتار ەلدەگى ازاماتتىق قوعامنىڭ ويانعانىن، ەندى كەرى قايتار جول جوعىن ايتتى. بۇل پىكىرمەن كەلىسەسىز بە؟

ماكس بوقايەۆ: - ءىشىنارا كەلىسەمىن. ويانعانى شىن. ال ەندى "كەرى قايتۋعا جول جوق" دەگەنى… قىتايداعى تيانانمەن الاڭىنداعى بولعان وقيعانى (1989 جىلى پەكيندە بولعان نارازىلىق شاراسىن ايتادى – رەد.) تاريحتان بىلەمىز. بەيبىت ميتينگىگە شىققانداردى تانكتەرمەن باسىپ، ءولتىرىپ، بەتىن قايتاردى. بىزدە دە بيلىك حالىققا وق اتىپ، تانك شىعارىپ، جۇرتتىڭ ءبارىن تۇرمەگە قاماسا، توقتاتا الادى. ودان ساقتاسىن. ءبىراق ويانعانى شىن. دەگەنمەن ەندى قانتوگىس، جاماندىق بولمايدى دەپ ۇمىتتەنەمىن.

جاڭاوزەن وقيعاسىنىڭ (2011 جىلى جاڭاوزەندەگى نارازىلىقتى ايتادى – رەد،) ءوزى نەگە تۇرادى. ونداي جاعداي قايتالانبايدى دەپ ويلايمىن. وعان قوسا، ءبىزدىڭ حالىقتىڭ جاۋاپكەرشىلىگى دە بار. سىرتقا قارۋ الىپ شىعىپ جاتقان ەشكىم جوق، بيلىككە تالاپتارىن تەك بەيبىت تۇردە جەتكىزگىسى كەلەدى. سوندىقتان دەموكراتيالىق پروسەسس باستالسا توقتامايدى دەپ ۇمىتتەنەمىن.

جۋرناليست: حالىقارالىق قۇقىق قورعاۋ ۇيىمدارى ءسىزدى "ساياسي تۇتقىن" دەپ تانىپ، قازاقستان بيلىگىنەن بىرنەشە رەت ءسىزدى بوساتۋدى تالاپ ەتكەن. جازاڭىزدى جەڭىلدەتۋ يا مەرزىمىنەن بۇرىن بوساتۋ تۋرالى اڭگىمەلەر بولدى ما؟

​ماكس بوقايەۆ: - اقتوبەنىڭ تۇرمەسىنە ەكى رەت كەلىپ كەتتى. قاي ورگاننان ەكەنىن بىلمەيمىن. تۇرمەدە وندايدى "تامىردى باسىپ كورۋ" دەيدى. "جاعدايىڭىز قالاي؟"، "ەگەر جازساڭىز شىعارۋعا كومەكتەسەمىز"، "ءبىراق شىقساڭىز نە ىستەيسىز، قانداي ىسپەن اينالىساسىز" دەگەن اڭگىمەلەردى ايتىپ كەتتى. شىن ايتسام، ول ءبىر تاڭ قالاتىن جايت ەمەس قوي…

وسى تۇستا ماكس بوقايەۆ "مىنا جاقتا ۋاقىت بولدى دەيدى" دەپ، تەلەفونمەن سويلەسۋگە بەرىلگەن ون مينۋتتىڭ اياقتالعانىن مەڭگەزدى. جۋرناليست قاماۋداعى بەلسەندىگە سوڭعى سۇراعىن قويىپ ۇلگەردى.

جۋرناليست: ادۆوكاتىڭىز ايمان وماروۆا ءبىر جىل بۇرىن جۋرناليستەرگە ءسىزدىڭ مەرزىمىنەن بۇرىن بوساپ شىعۋعا سۇرانبايتىنىز جايلى ايتقان. ۋاقىتىنان بۇرىن بوساپ شىعۋ تۋرالى ءوتىنىش جازاسىز با؟

ماكس بوقايەۆ: - ازىرشە [ءوتىنىش] بەرگەن جوقپىن. الدىمىزدا نە بولاتىنىن بىلمەيمىن. جازايىن دەپ دايىندالىپ تا جۇرگەن جوقپىن.

جۋرناليست: - سۇحباتىڭىزعا راقمەت.

ۇسىنعان: اسەل بولات قىزى