وزەندەردىڭ لاستانۋى مەن قۇرعاپ قالۋ پروبلەمالارى، ارنالاردا زاڭسىز قۇرىلىستار سالۋ فاكتىلەرى، ەلدى مەكەندەردى سۋمەن جابدىقتاۋدىڭ ماردىمسىز جاعدايى "Nur Otan" پارتياسىنىڭ ەكولوگيالىق كەڭەسىنىڭ وتىرىسىندا تالقىلاندى.
باسپا ءسوز قىزمەتىنىڭ مالىمەتىنشە، پارتيا الاڭىندا "Nur Otan"-نىڭ وڭىرلىك ەكولوگيالىق كەڭەستەرى جاساعان 200 ءتۇيىندى ماسەلەنىڭ ءتىزىمى قارالعان. ولاردى جۇيەلى تۇردە شەشۋ ءۇشىن وتىرىس قورىتىندىسى بويىنشا ۇلتتىق جانە وڭىرلىك دەڭگەيدەگى ەكولوگيالىق پروبلەمالار ءتىزىلىمى بەكىتىلگەن.
كەڭەس مۇشەسى، ءماجىلىس دەپۋتاتى دۇيسەنباي تۇرعانوۆتىڭ ايتۋىنشا، بۇگىندە اتىراۋ وبلىسىنداعى جاعداي كۇردەلى. ءوڭىر نەگىزىنەن جايىق جانە ويىل، ساعىز بەن جەم وزەندەرىنەن سۋ الادى.
– وسى سۋ اعىندارىنداعى سۋ كولەمىنىڭ ازايۋى جەر استى كوزدەرىنىڭ سارقىلۋىنا، ەلدى مەكەندەردى سۋمەن جابدىقتاۋدىڭ ناشارلاۋىنا، شابىندىقتار مەن جايىلىمداردىڭ شولەيتتەنۋىنە الىپ كەلەدى. ياعني، حالىق سانى 2 ملن ادامنان اساتىن باتىس ءوڭىرىنىڭ ەكولوگياسى مەن اۋىل شارۋاشىلىعى وندىرىسىنە ايتارلىقتاي اسەر ەتەدى، – دەپ اتاپ ءوتتى ول.
سۋ تاپشىلىعى مەن قۇرعاقشىلىق سالدارىنان مال جاياتىن جانە ءشوپ شاباتىن جەرلەر ناشارلاپ، مال شىعىنىنا اكەلدى. ماسەلەن، ماڭعىستاۋ وبلىسىندا 2020 جىلى مال ءولىمىنىڭ 4883 جاعدايى تىركەلسە، بيىل ءبىرىنشى توقساننىڭ قورىتىندىسى بويىنشا – 1332. بۇل تەك تىركەلگەن دەرەكتەر عانا. وسىنداي جاعداي اتىراۋ وبلىسىندا دا ورىن الۋى مۇمكىن.
– جەم-شوپ پەن سۋارۋ كوزدەرىنىڭ جەتىسپەۋشىلىگىنەن اۋىل تۇرعىندارى ءقازىردىڭ وزىندە ۇستاپ وتىرعان مالدارىنان قۇتىلۋعا ءماجبۇر. جايىق وزەنىنىڭ جايى ۇلكەن الاڭداۋشىلىق تۋعىزادى. ونىڭ باسسەينىندە كولەمى 10 ملن. تەكشە مەتردەن استام 12 ءىرى سۋ قويماسى جانە كۇردەلى قۇرىلىستارى بار 80-گە جۋىق سۋ تورابى سالىندى. باسسەيننىڭ بارلىق شاعىن وزەندەرىندە 3100-گە جۋىق جەر بوگەتى جۇيەسىز تۇرعىزىلىپ، جايىق سۋىنىڭ دەڭگەيىنە ورنى تولماس زيان كەلتىردى، – دەپ اتاپ ءوتتى دۇيسەنباي تۇرعانوۆ.
سونىمەن قاتار، باسسەين بويىنداعى ونەركاسىپتىك كاسىپورىندار سۋدى مۇناي ونىمدەرىمەن، اۋىر مەتالل قوسىندىلارىمەن جانە حلورورگانيكالىق پەستيسيدتەرمەن، ال ادامدار قوقىس پەن قالدىقتارمەن لاستايدى.
ەكولوگيا، گەولوگيا جانە تابيعي رەسۋرستار مينيسترلىگىنىڭ اقپاراتى بويىنشا، جايىق وزەنىنىڭ اعىسىن زەرتتەگەن كەزدە ونىڭ جىلدان-جىلعا قىسقارىپ بارا جاتقانى انىقتالعان. بۇل باتىس ءوڭىردىڭ ەكونوميكاسى ءۇشىن دە، سول سياقتى وزەننىڭ تومەنگى اعىسىنداعى جانە كاسپييدىڭ سولتۇستىك بولىگىندەگى ەكولوگيا ءۇشىن دە تەرىس سالدارلارىن تيگىزىپ وتىر. 2006 جىلدان باستاپ جايىق وزەنىندەگى سۋدىڭ تومەن دەڭگەيى سۋ تاسقىنى كەزىندە دە، سابالىق كەزەڭدەردە دە قاتارىنان قايتالانىپ كەلەدى.
ءوز كەزەگىندە ەكولوگيالىق كەڭەس وكىلدەرى سۋ اعىندارىن قورعاۋ ماسەلەسىندە سالالىق ۆەدومستۆولار سىلبىرلىق تانىتتى دەپ سانايدى. وعان ءبۇتىن ءبىر ايماق ءۇشىن تىرشىلىك ءنارىنىڭ نەگىزگى كوزى بولىپ وتىرعان جايىق وزەنىنىڭ ەرەكشە مەملەكەتتىك ماڭىزى بار سۋ نىساندارىنىڭ تىزىمىنە ەنبەي قالۋى دالەل.
سونداي-اق وسى وڭىردەگى جەم، ويىل جانە ساعىز سياقتى باسقا وزەندەرىندە دە اعىننىڭ وتە ازدىعى بايقالادى. ونىڭ باستى سەبەپتەردىڭ ءبىرى – اقتوبە وبلىسىنىڭ اۋماعىندا ءوز بەتتەرىنشە سالىپ العان بوگەندەر مەن بوگەتتەر. دۇيسەنباي تۇرعانوۆتىڭ ايتۋىنشا، اقتوبە وبلىسىنىڭ مۇعالجار، قوبدا، تەمىر جانە ويىل اۋداندارىنىڭ اۋماعىن شولىپ شىققان كەزدە، ويىل وزەنىنىڭ جوعارعى اعىسى مەن باسسەيندەرىندە ءارتۇرلى نىسانداعى 57 گيدروتەحنيكالىق قۇرىلىس انىقتالعان: 8 – رەسپۋبليكالىق مەنشىك، 3 – كوممۋنالدىق، سونداي-اق 34 يەسىز بوگەتتەر.
وسىعان بايلانىستى اقتوبە وبلىسىنىڭ اكىمدىگىنە سۋ كوزدەرىن تازالاۋ جانە بارلىق زاڭسىز گيدروتەحنيكالىق قۇرىلىستاردى بۇزۋ ۇسىنىلدى.
اقتوبە وبلىسى اكىمىنىڭ ورىنباسارى جاقسىعالي يمانقۇلوۆ بۇگىندە اتالعان جۇمىستار باستالىپ، جالپى وڭىردە ەكولوگيالىق جاعدايعا ەگجەي-تەگجەيلى تالداۋ جۇرگىزىلىپ جاتقانىن ايتتى. ونىڭ ىشىندە، ەلەك وزەنىن حرومنان تازارتۋ باسى اشىق ماسەلە كۇيىندە قالىپ وتىر.
جيىن بارىسىندا كەڭەس ءتوراعاسى، ءماجىلىس دەپۋتاتى ەلدوس اباقانوۆ سالادا كادرلاردىڭ جەتىسپەيتىندىگىنە نازار اۋدارىپ، كوبىنەسە ءۇش وبلىستا ءبىر ينسپەكتور جۇمىس ىستەيتىنىن العا تارتتى.
وتىرىس قورىتىندىسى بويىنشا ءبىرقاتار ۇسىنىستار ايتىلدى. اتاپ ايتقاندا، جايىق وزەنىن ەرەكشە مەملەكەتتىك ماڭىزى بار سۋ نىساندارىنىڭ قاتارىنا قوسۋ جانە اتىراۋ وبلىسىن شارۋاشىلىق-اۋىز سۋمەن جابدىقتاۋ جونىندەگى وڭىرلىك جوسپاردى ازىرلەۋ. بۇدان باسقا، جەرگىلىكتى بيلىك باس پروكۋراتۋرانىڭ زاڭسىز سالىنعان بوگەتتەردى جويۋ جونىندەگى نۇسقاماسىن ورىنداۋعا جانە بوگەتتەر مەن سۋ قويمالارىن ەسەپكە الۋ مەن سالۋدى ودان ءارى تارتىپكە كەلتىرۋ جونىندە شارالار قابىلداۋعا ءتيىس.
پىكىر قالدىرۋ